Search

Ο «Μοναχικός Γιώργος»: Το γονιδίωμα της τελευταίας χελώνας του είδους της αποκαλύπτει τα μυστικά της γήρανσης

Είναι δυνατόν μία χελώνα να μας «μάθει» να ζούμε περισσότερο; Ο «Μοναχικός Γιώργος» είναι μια τεράστια χελώνα που έζησε στα νησιά Γκαλαπάγκος και οι επιστήμονες πάνω σε αυτήν ερεύνησαν το γονιδίωμα που μπορεί να ανοίξει νέους ορίζοντες στην έρευνα της γήρανσης, καθώς μπορεί να κρύβει στο DNA της ορισμένα σημαντικά μυστικά της μακροζωίας. Ο «Μοναχικός Τζορτζ» ήταν μια αρσενική χελώνα των νησιών Πίντα και η τελευταία του είδους της. Δεν ήταν μόνο ένα «έμβλημα» για τη Βιολογία, αλλά ήταν σταθμός και για τη διατήρησης της βιοποικιλότητας. Σε διεθνές επίπεδο επιστήμονες μελέτησαν το DNA του “Lonesome George”, προσπαθώντας να φωτίσουν το γενετικό υπόβαθρο της μεγάλης διάρκειας ζωής, αλλά και της ανθρώπινης υγείας.

Σε αυτή την παγκόσμια επιστημονική έρευνα συμμετείχε και ο Κρητικός επιστήμονας Νίκος Πουλακάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου της Κρήτης και  διευθυντής  Μουσείου Φυσικής Ιστορίας. Είχε την τύχη να επισκεφθεί τα νησιά δύο φορές και να  γνωρίσει από κοντά το «Μοναχικό Γιώργο», ο οποίος έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 100 ετών την Κυριακή 24 Ιουνίου του 2012 στο πάρκο των νησιών του Εκουαδόρ. Η ύπαρξή του ανακαλύφθηκε το 1972 και σύντομα έγινε η μασκότ του νησιού. Από το 1993 οι επιστήμονες του νησιού προσπάθησαν να τον φέρουν σε επαφή για αναπαραγωγή με άλλες χελώνες, αλλά αυτό δε στάθηκε εφικτό. Αυτός είναι και ο λόγος που έζησε τόσο λίγο, αφού αυτό το είδος χελώνας ζει συνήθως ως τα 200 έτη! Ήταν η τελευταία χελώνα του είδους Chelonoidis abingdonii και μάλιστα το είδος αυτό βοήθησε το 1835 τον Κάρολο Δαρβίνο στη μελέτη του για τη θεωρία της φυσικής επιλογής και της εξέλιξης των ειδών. Μετά το θάνατό του στάλθηκε στη Νέα Υόρκη για να ταριχευθεί. Αφού έγινε αυτό, το 2014 μπήκε στην έκθεση του Αμερικανικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας. Το 2017 βρέθηκε πίσω στο Αρχιπέλαγος των Γκαλαπάγκος. Περίπου 20.000 υποείδη του συγκεκριμένου ερπετού, της γιγάντιας χελώνας, ζουν ακόμα σε περιοχές αυτού του νησιωτικού συμπλέγματος και είναι, ίσως, το πιο γνωστό ζώο εκεί. Μάλιστα, έδωσε το όνομα στο αρχιπέλαγος και στα νησιά, αφού «Γκαλάπαγκο» στα Ισπανικά σημαίνει «χελώνα». Εκτιμάται ότι πήρε το όνομά του («Lonesome George») από έναν ρόλο που έπαιξε ο Αμερικανός ηθοποιός Τζορτζ Γκόμπελ.

Μετά την αιχμαλωσία του το 1972, ο “Μοναχικός Γιώργος” έζησε για 40 χρόνια προστατευμένος στο Κέντρο Γιγάντιων Χελωνών στο νησί Santa Cruz των Γκαλαπάγκος, διεγείροντας τόσο την επιστημονική όσο και τη λαϊκή φαντασία και περιέργεια, με τους ερευνητές να προσπαθούν για πολλά χρόνια να αποφύγουν την εξαφάνιση του τελευταίου αντιπροσώπου αυτού του είδους. Η πρώτη φορά που είδε κάποιος τη συγκεκριμένη χελώνα ήταν το 1972. Τότε, ένας ζωολόγος – ερπετολόγος από την Ουγγαρία την είχε κατατάξει στο υποείδος «Chelonoidis nigra abingdoni» και σχεδόν αμέσως εντάχθηκε σε πρόγραμμα αναπαραγωγής του Εθνικού Πάρκου των Γκαλαπάγκος. Ο πληθυσμός των χελωνών στα νησιά Γκαλαπάγκος ήταν αρκετά μεγάλος μέχρι και το τέλος του 19ου αιώνα. Ωστόσο, σταδιακά, ο αριθμός τους άρχισε να μειώνεται, κυρίως λόγω του ανεξέλεγκτου κυνηγιού από τους ναύτες διερχόμενων πλοίων, αλλά και τους ντόπιους ψαράδες.

Ο κ. Πουλακάκης είχε συμμετάσχει στην αποστολή όπως προαναφέρθηκε και μεταξύ άλλων είχε δηλώσει, πως βρέθηκε στο σύμπλεγμα των νησιών με μια αποστολή που οργάνωσε το Πανεπιστήμιο του Yale, στην Αμερική. Ήταν μεταδιδάκτορας εκείνη την εποχή σ’ αυτό το πανεπιστήμιο. Η εξερευνητική αποστολή έγινε για να μελετηθούν οι χελώνες της περιοχής και όχι μόνο ο “Lonesome George”. Επίσης, έψαχναν να βρουν ταίρι για το “Μοναχικό Τζορτζ΄”, ώστε να αναστηθεί το είδος του που κινδύνευε με εξαφάνιση. Επέστρεψε τρία χρόνια μετά το θάνατό του, αλλά ήδη είχαν βρει κάποια άλλα πολύ εντυπωσιακά ευρήματα από ένα συγκεκριμένο νησί των Γκαλαπάγκος και οι επιστήμονες έψαξαν να βρουν χελώνες που είχαν τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Συμμετείχε σε όλες τις φάσεις  της μελέτης, δηλαδή και στις δειγματοληψίες  κατά την παραμονή του  Γκαλαπάγκος και μετά στο εργαστήριο όπου έκανε τις αναλύσεις του γενετικού υλικού και  την επεξεργασία των δεδομένων.

Κάποιοι ισχυρίστηκαν πως ο “Μοναχικός Γιώργος” ήταν τελικά στείρος. Βέβαια, όταν τον ανακάλυψαν οι επιστήμονες ήταν ήδη 70 ετών κι αυτό θα μπορούσε να παίξει το ρόλο του. Επίσης, με τη μελέτη του γονιδιώματος διαπιστώθηκε πως υπήρχε και κάποια γονιδιακή ανωμαλία που μπορεί να σχετίζεται με τη στειρότητα του ζώου. Ύστερα από 15 χρόνια κοινής συμβίωσης με μια θηλυκή χελώνα, από το γειτονικό νησί Γουλφ, ο «Μοναχικός Γιώργος» απέκτησε ταίρι, ωστόσο τα αβγά που προέκυψαν δεν εκκολάφτηκαν ποτέ. Οι περιβαλλοντολόγοι δεν το έβαλαν κάτω και του έφεραν κι άλλες θηλυκές χελώνες από το νησί Εσπανιόλα, όπου το υποείδος εκεί εμφάνιζε τα πιο κοντινά χαρακτηριστικά προς αυτόν. Ωστόσο, πάλι δεν υπήρξε θετικό αποτέλεσμα.

Η ανάλυση γενετικού υλικού από τον «Γιώργο» (που είχε ληφθεί το 2010) και από την επίσης γιγάντια και μακρόβια χελώνα «Αλντάμπρα» (Aldabrachelys gigantea) του Ινδικού Ωκεανού, οι οποίες μπορούν να ζουν περισσότερα από 100 χρόνια στην αιχμαλωσία, σε σύγκριση με το DNA άλλων ειδών χελωνών και λοιπών ζώων, έφερε στο φως ένα αριθμό από γονιδιακές παραλλαγές που οδηγούν σε καλύτερη επιδιόρθωση του DNA, αποτελεσματικότερη ρύθμιση του μεταβολισμού, καλύτερες αντιδράσεις του ανοσοποιητικού συστήματος και έτσι μεγαλύτερη αντίσταση στον καρκίνο. Οι ευνοϊκοί αυτοί γενετικοί παράγοντες δεν συναντώνται στα ζώα, τα οποία ζουν λιγότερο και έχουν μικρότερο μέγεθος. Οι χελώνες ζουν πάνω από 100-120 χρόνια, άρα ξεπερνούν κατά πολύ τη μέση ηλικία ενός ανθρώπου που είναι τα 75-80 χρόνια αυτή τη στιγμή. Αυτό που επιστήμονες έψαξαν να βρουν είναι το ποια γονίδια σχετίζονται με τη μακροζωία των χελωνών. Διαπίστωσαν ότι υπάρχουν κάποιες γονιδιακές περιοχές, οι οποίες σχετίζονται με τη γήρανση και τη δυνατότητα των χελωνών να μην εμφανίζουν συχνές μορφές καρκίνου που εμφανίζουν τα θηλαστικά. Αυτά τα δεδομένα μπορούν να βοηθήσουν τους ερευνητές που ασχολούνται με τη γήρανση και υπάρχουν πολλοί και στην Κρήτη, στο Πανεπιστήμιο και στο ΙΤΕ, όπως ο κ. Ταβερναράκης, που μπορούν να συνδράμουν στη βελτίωση της εικόνας που έχουμε για το ερώτημα γιατί γερνάμε.

Καρέ από τη διαδικασία ταρίχευσης του “Lonesome George”.

Σ’ αυτό το τεράστιο φυσικό εργαστήριο οι επιστήμονες προσπαθούν επίσης να αναστήσουν μια χελώνα που έχει εξαφανιστεί εδώ και 300 χρόνια. Στα Γκαλαπάγκος έχει πολλά είδη χελωνών, 15 με 17 είδη και κάποια απ αυτά έχουν εξαφανιστεί. Ένα απ’ αυτά το εξαφάνισε ο άνθρωπος και οι ερευνητές κατάφεραν να βρουν υπολείμματα του εξαφανισμένου ζώου σε κάποια σύγχρονα είδη και με κάποιες επιλεκτικές διασταυρώσεις, προσπαθούν να αναβιώσουν το συγκεκριμένο είδος. Ερευνητές του Πανεπιστημίου Γέιλ ανέφεραν όμως πρόσφατα ότι εντόπισαν, με γενετικά τεστ, τουλάχιστον 17 χελώνες που φέρουν γονίδια από το υποείδος του «Μοναχικού Γιώργου». Αυτές οι χελώνες βρέθηκαν σε άλλα νησιά των Γκαλαπάγκος και είναι «υβρίδια πρώτης γενιάς», δηλαδή προέκυψαν από διασταύρωση μιας χελώνας του νησιού Πίντα με άτομα από άλλα υποείδη. Η ανακάλυψη των υβριδίων αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να υπάρχουν ακόμα και καθαρόαιμα άτομα – χελώνες στο νησί Πίντα. Η απίθανη αυτή διασταύρωση μάλλον οφείλεται σε  φαλαινοθήρες και πειρατές που έφτασαν στα ακατοίκητα τότε νησιά των Γκαλαπάγκος, τον 18ο αιώνα. Συχνά ανέβαζαν γιγάντιες χελώνες, ζωντανές, στα πλοία τους για να τις χρησιμοποιήσουν ως τροφή σε ώρα ανάγκης και τις έκαναν σούπα. Όπως φαίνεται, αρκετές χελώνες είχαν ριχτεί πίσω στη θάλασσα όταν οι ναυτικοί εκτίμησαν πως δεν τις χρειάζονταν πλέον.

Ο «Μοναχικός Γιώργος» είναι για πάντα σύμβολο του αγώνα που πρέπει να δώσει ο άνθρωπος για την προστασία των απειλούμενων ειδών του πλανήτη μας, ως κομμάτι της ζωή γύρω μας.

Επιμέλεια: Κατερίνα Σχοινά, Φιλόλογος – Δημοσιογράφος

Write a response

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.

Close
Your custom text © Copyright 2018. All rights reserved.
Close