Μια από τις μεγαλύτερες παραγωγές στην ιστορία του ευρωπαϊκού κινηματογράφου (25 εκατομμύρια ευρώ), η «Οδύσσεια» είναι η εντυπωσιακή ταινία του Ζερόμ Σαλ για την άγνωστη, ταραχώδη ζωή του μεγαλύτερου θαλασσοπόρου του 20ου αιώνα.
Από τη Μεσόγειο και τη Νότιο Αφρική μέχρι την παγωμένη Ανταρκτική, με το θρυλικό σκάφος «Καλυψώ», όλες οι συγκρούσεις, τα πάθη και οι τρικυμίες που έζησε ο διάσημος εξερευνητής και κινηματογραφιστής, όχι μόνο στις απέραντες θάλασσες αλλά κυρίως στην προσωπική και οικογενειακή του ζωή. Ο 45χρονος σκηνοθέτης (Largo Winch, Zulu), μίλησε για την ταινία και τον πρωταγωνιστή του.
Πριν σας έρθει η ιδέα για την ταινία, τι σας έφερνε στο νου το όνομα Ζακ Κουστώ;
Με πήγαινε πίσω στην παιδική μου ηλικία… Όταν ήμουν παιδί, πηγαίναμε στα μέρη που πήγαινε και ο Κουστώ, και θυμάμαι τα ντοκιμαντέρ του στην τηλεόραση. Από την πρώτη στιγμή, ο άνδρας αυτός και η δουλειά του συνδέονταν με την δική μου ζωή.
Πώς προέκυψε η ιδέα;
Ξεκίνησε με ένα από τα παιδιά μου. Μιλούσα για τον Κουστώ στο σπίτι και κατάλαβα ότι ο γιος μου δεν είχε ιδέα ποιος ήταν. Δεν ήξερε τις ταινίες, δεν ήξερε το Καλυψώ, τίποτα! Μου φαινόταν απίστευτο γιατί για τους ανθρώπους της γενιάς μου ο καπετάνιος Κουστώ ήταν ένας από τους διασημότερους ανθρώπους στον πλανήτη. Συνειδητοποίησα ότι ο Κουστώ περνά στην αφάνεια και άρχισα κάνω έρευνα γύρω από τη ζωή του. Βλέποντας τα ντοκιμαντέρ και διαβάζοντας για αυτόν, ένιωσα ότι ήταν μια ζωή που έκρυβε αρκετά μυστήρια. Ο ίδιος είχε απόλυτο έλεγχο για την εικόνα του αλλά δεν αποκάλυπτε πολλά.
Άρα ήταν δύσκολο να επιλέξετε ποια κομμάτια της ζωής του θα έμπαιναν στην ιστορία της ταινίας.
Ναι, πολύ δύσκολο! Μου πήρε αρκετά χρόνια για να είμαι ευχαριστημένος με το σενάριο. Ο άνθρωπος αυτός έζησε πολλές ζωές και η έρευνα πήρε πολύ χρόνο: με τον συν-σεναριογράφο Λοράν Τέρνερ, διαβάσαμε ό,τι μπορούσαμε να βρούμε, μιλήσαμε σε ανθρώπους που τον γνώριζαν… Όταν τελειώσαμε, γράψαμε το σενάριο αλλά εγώ ακόμη δεν ήμουν ευχαριστημένος –ήταν μία κλασική βιογραφική ταινία, πολύ αναμενόμενη στην προσέγγισή της. Έτσι, με τη βοήθεια του Πιερ Νινέ που πρότεινε να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στον Φιλίπ, αποφάσισα να βάλω στο κέντρο της ταινίας την σχέση πατέρα-γιου. Έτσι, έβγαλα τελείως το κομμάτι της νιότης του Κουστώ και έγραψα το σενάριο από την αρχή σε τρεις εβδομάδες, μιας και ήξερα πια πολύ καλά πού ήθελα να επικεντρωθώ.
Είχατε ενδοιασμούς όσον αφορά τα μέλη της οικογένειάς του που ζουν ακόμη, όπως και για την κληρονομιά που έχει αφήσει;
Τους συνάντησα όλους αρκετά νωρίς στο πρότζεκτ και τους εξήγησα τι ήθελα να κάνω, όπως και το ότι δεν πρόκειται για ντοκιμαντέρ ή αγιογραφία. Το γεγονός ότι ο Κουστώ είναι τόσο εμβληματικός δεν με προβλημάτιζε – αυτό δεν είναι το κεντρικό θέμα της ιστορίας, αν και φυσικά δείχνουμε το πώς έγινε φοβερά αναγνωρίσιμος.
Η ταινία μοιάζει πάνω από όλα σαν ένα ειλικρινές πορτρέτο, δείχνει τις αμφιβολίες, τα ελαττώματα, τις αδυναμίες, τις αντιφάσεις του.
Όντως – και αυτό με εντυπωσίασε ιδιαίτερα όταν συνάντησα όσους τον ήξεραν. Η εικόνα του καθενός μπορούσε να είναι εντελώς αντίθετη με την εικόνα ενός άλλου. Είναι κάποιοι που τον αγαπούν και θαυμάζουν, άλλοι που τον μισούν, ενίοτε χωρίς να ξέρουν πολλά για εκείνον. Μερικοί τον κατηγορούν για το γεγονός ότι δεν σεβάστηκε εξαρχής την φύση. Αλλά αυτό είναι το συναρπαστικό με τον Κουστώ: η εξέλιξη της σχέσης του με τη φύση συμβολίζει και την δική μας σχέση με το περιβάλλον και την προστασία του. Στην δεκαετία του ’40 κυνηγούσε χωρίς περιορισμούς και την δεκαετία του ’50 συνεργάστηκε με πετρελαιοβιομηχανίες, αλλά τις εποχές εκείνες οι άνθρωποι θεωρούσαν εαυτούς παντοδύναμους και ότι η φύση ήταν κάτι που έπρεπε να δαμάσουν, να εκμεταλλευθούν χωρίς δεύτερη σκέψη. Κανείς δεν πίστευε ότι ο πλανήτης ήταν σε κίνδυνο. Ο Κουστώ ήταν από τους πρώτους που το συνειδητοποίησαν και δεν προσπάθησε να κρύψει τα λάθη του. Ήθελε τα ντοκουμέντα αυτά να μείνουν ως είχαν για να αποδεικνύουν τα λάθη, στα οποία είχε μερίδιο και ο ίδιος.
Τελικά τον βλέπετε με συμπάθεια;
Ναι, φυσικά. Αλλά, όπως και όλοι όσοι εργάζονταν για εκείνον, τον θαυμάζω. Είναι ένας άνδρας που έζησε τόσες ζωές, που ξεπέρασε τόσα εμπόδια. Δημιουργικός και ταλαντούχος, καταπληκτικός αφηγητής ιστοριών.
Το πρότζεκτ κόστισε πολλά – πώς ήταν η διαδικασία εύρεσης χρηματοδότησης;
Ήταν κόλαση! Είχαμε ένα τεράστιο προϋπολογισμό, ειδικά για γαλλική παραγωγή. Η ταινία ήταν αποτέλεσμα υποχωρήσεων από όλους, από το συνεργείο και τους ηθοποιούς μέχρι εμένα. Στα γυρίσματα αστειευόμασταν συχνά: «Το κάνουμε για τον πλανήτη!». Μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι κανείς δεν συμμετέχει στην ταινία για τα χρήματα!
Πώς ήταν τα γυρίσματα για εσάς;
Μια απίστευτη περιπέτεια! Το γεγονός ότι μπορέσαμε να κάνουμε την ταινία αυτή ήταν τεράστια τύχη. Δεν πιστεύω ότι θα έχω την ευκαιρία να ξαναζήσω κάτι παρόμοιο. Επέμενα να πάμε στην Ανταρκτική, και να μην προσπαθήσουμε να αναπαραστήσουμε τις εικόνες αυτές στο στούντιο. Προειδοποίησα το συνεργείο ότι θα ήμασταν 12 άτομα στις πιο δύσκολες συνθήκες. Ζούσαμε 24 ώρες το 24ωρο μαζί, σε μικρές καμπίνες, ο ένας πάνω στον άλλο. Οι εικόνες όμως ήταν τόσο όμορφες που κανείς δεν παραπονέθηκε. Μια μέρα, όταν επιτέλους κόπασε ο δυνατός άνεμος και ο ήλιος είχε πέσει χαμηλά στον ορίζοντα, το φως σού έκοβε την ανάσα. Δεν μπορούσαμε να σταματήσουμε να τραβάμε, ακόμη και μετά από 16 ώρες γύρισμα! Ήταν μοναδικό θέαμα απίστευτης ομορφιάς. Είναι ένα από τα τελευταία άγρια μέρη στον πλανήτη και εμείς απλώς ήμασταν ασήμαντοι περαστικοί.
Ήρθατε σε επαφή με την οικογένεια Κουστώ;
Ναι, φυσικά, με όλους. Η χήρα του Φιλίπ ήρθε και στο πλατώ. Την είχα συναντήσει τέσσερα χρόνια πριν και είχαμε συζητήσει για τη ζωή της με τον Φιλίπ. Όταν την είδα να κλαίει 40 χρόνια μετά τον θάνατο του Φιλίπ, αποφάσισα να κάνω τον ρόλο του πιο σημαντικό. Ο Φιλίπ είχε όλα τα χαρακτηριστικά ενός πραγματικού κινηματογραφικού ήρωα, ακόμη και το τραγικό του τέλος.
Μιλήστε μου για το Καλυψώ – είναι κάτι παραπάνω από μέρος του σκηνικού, είναι σαν ένας χαρακτήρας της ταινίας.
Το γύρισμα σε πλοίο είναι κόλαση, εφιάλτης από την αρχή ως το τέλος! Υπάρχει ένα ρητό με το οποίο συμφωνώ: Όταν έχεις πλοίο, δύο μέρες καλές θα δεις: τη μέρα που το αγοράζεις και τη μέρα που το πουλάς! Αλλά ταυτόχρονα, το αγαπώ το πλοίο αυτό και οι συνεργάτες μου έκαναν φανταστική δουλειά, με βοήθησαν φοβερά.
Πήγατε με το πλοίο στην Ανταρκτική;
Όχι, γιατί δεν μπορείς να πας με ξύλινα πλοία, το ξύλο δεν θα άντεχε την πίεση του πάγου. Μάλιστα, αυτό σχεδόν σκότωσε τον Κουστώ και το συνεργείο του. Δεν είμαι θαρραλέος σαν κι αυτόν! Πήγαμε με ένα πλοίο που πληρούσε τις τεχνικές προδιαγραφές αλλά και τις οικολογικές – μόνο έτσι θα παίρναμε άδεια να πάμε στην Ανταρκτική, που είναι προστατευόμενη περιοχή, χάρη στον Κουστώ. Όλα τα πλάνα του Καλυψώ προστέθηκαν αργότερα ψηφιακά. Ψηφιακά προσθέσαμε και αρκετά ψάρια στα πλάνα της Μεσογείου, γιατί δυστυχώς έχουν πια εξαφανιστεί…
Φτάσατε τώρα στο τέλος του ταξιδιού που κάνατε μαζί με τον καπετάνιο Κουστώ. Πώς βλέπετε την «Οδύσσειά» σας τώρα;
Αυτό που με κάνει ιδιαίτερα χαρούμενο είναι ότι η ταινία έχει αγγίξει όσους την έχουν δει μέχρι τώρα, όπως με άγγιξε και μένα. Θυμάμαι την στιγμή που μόλις τέλειωσα το σενάριο. Δούλευα ασταμάτητα για ώες και άρχισα να κλαίω… Έτσι έγραψα τις τελευταίες σελίδες. Ελπίζω οι θεατές να νιώσουν το ίδιο, γιατί η «Οδύσσεια» μιλά για απλά και απαραίτητα θέματα: την σχέση μας με την φύση, τις περίπλοκες οικογενειακές σχέσεις, τα χτυπήματα της ζωής. Η περιπέτεια αυτή με άλλαξε σαν άνθρωπο. Ήμουν ήδη ευαισθητοποιημένος ως προς τα οικολογικά ζητήματα, αλλά τώρα το αισθάνομαι ακόμη περισσότερο. Πιστεύω ότι η απίστευτη δύναμη του Κουστώ βοήθησε και εμάς. Κάνοντας την ταινία αυτή, ακολουθήσαμε το παράδειγμά του.
Πηγή: https://www.moveitmag.gr/
