Η Καίτη Καγκαράκη –Δράκου, πτυχιούχος του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Παντείου Πανεπιστημίου και της Νομικής σχολής Αθηνών, μέλος της Unesco Τ.Λ.Ε.Ε. και του Παγκοσμίου Φιλοσοφικού Συνεδρίου, λαμβάνει μέρος ως ομιλήτρια επί 10 συνεχή έτη, κάθε πρώτη εβδομάδα του Οκτωβρίου στις συνεδριάσεις του. Επειδή παρευρίσκονται εκεί ομιλητές από πολλά διαφορετικά κράτη, τα οποία αντίστοιχα διοργανώνουν Forum, φέτος επιλέχθηκε από την Μαλαισία να λάβει μέρος με φιλοσοφικό θέμα. Τελικά επέλεξε ‘’Φιλοσοφία και Πολιτική Επιστήμη’’ έστειλε την εργασία της -διότι δεν παρέστη – την οποία έλαβαν υπ’ όψιν τους μετά πολλών Επαίνων.
Οι σύνεδροι ήταν 44 και η διάκριση με συγκίνησε και τίμησε ιδιαίτερα…. Η ίδια δήλωσε ’Ευχαριστώ¨’το Πάντειο Πανεπιστήμιο για τις βάσεις των γνώσεων που έθεσε στη μόρφωσή μου και χαιρετίζω με αγάπη τους συμφοιτητές που περάσαμε μαζί τα καλλίτερα χρόνια της Ζωής μας και που με τους περισσότερους έχουμε ακόμα στενή σχέση. Σε αυτό βοήθησε πάρα πολύ και η ύπαρξη του Συλλόγου Πτυχιούχων, που και αυτόν ευχαριστώ, με την επιθυμία να συνεχίσει την μακρόχρονη πολύτιμη πορεία του.
Ομιλία
Στην Αθήνα (Ελλάδα) και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Πολιτικών Επιστημών, η αίθουσα Τελετών κοσμείται από την μορφή του Φιλόσοφου Αριστοτέλη περιστοιχιζόμενου από τους μαθητές του. Η σκηνή καταλαμβάνει όλη την κεντρική πλευρά, σκορπίζοντας ρίγη συγκίνησης και υπερηφάνειας στου ομιλητές και λοιπούς παρευρισκόμενους. Απ’ έξω, οι διερχόμενοι πεζοί και τ’ αυτοκίνητα, στην πολυσύχνατη μεγάλη Λεωφόρο Συγγρού, πιθανότατα να μην προσέχουν ή να μην δίνουν την οφειλόμενη-ίσως- σημασία στα τεκταινόμενα σ’ αυτόν τον Ναό της Πολιτικής Επιστήμης και Φιλοσοφίας, που διδάσκει, εκτός των άλλων, τα κομβικά σημεία της αρχαίας Ελληνικής θεωρίας από τους Σοφιστές ως τον Αριστοτέλη, εισάγοντας στη σκέψη των φοιτητών και μελετητών τα προβλήματα που γεννούν οι έννοιες κα οι μέθοδοι της Πολιτικής Φιλοσοφίας. Επίσης διδάσκεται η σχέση που μπορεί να έχει η αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία με τις νεότερες Πολιτικές θεωρίες. Έτσι οι φοιτητές με την εξοικείωση που αποκτούν, μπορούν να διακρίνουν τις διαφορές μεταξύ των κυριοτέρων Πολιτικών θεωριών και θα είναι τελικά σε θέση να χρησιμοποιήσουν τις βασικές Φιλοσοφικές έννοιες, που έχουν σχέση με την Πολιτική.
Το φιλοσοφικό ενδιαφέρον για την ποιότητα της φιλοσοφικής γνώσης , αφορά πρώτον το κατά πόσον η φιλοσοφική γνώση θα δώσει απαντήσεις στις φιλοσοφικές αναζητήσεις και δεύτερον, την θέση της επιστήμης ως πρακτική δραστηριότητα του ατόμου. Η φιλοσοφία είναι μια ιδιαίτερη μορφή θεωρητικής σκέψης που έχει ως βάση το ερώτημα << πως μπορώ να γνωρίσω τον κόσμο με τρόπο σωστό , αναζητώντας την αλήθεια, την ηθική και πολιτική ορθότητα, που θα εξασφαλίσει σε όλους το <<ευ ζην>> κατά την αρχαιοελληνική έννοια.>>
Ο άνθρωπος από την γέννησή του προσπαθεί να κατανοήσει και να τοποθετήσει τη σχέση του με τον περιβάλλοντα χώρο και ό,τι σκέπτεται , για να το κάνει πράξη με τον καλλίτερο τρόπο. Έτσι στην Φιλοσοφία υπάρχει αυτόματα και η κριτική σκέψη ,η οποία όμως μέσα από τις θεωρίες της πρέπει να μπορεί να δικαιολογεί. Με αυτό το σκεπτικό δημιουργήθηκαν οι εξειδικευμένες επιστήμες για την διερεύνηση και επεξήγηση των θεωρητικών υποθέσεων και πειραματικών μεθόδων.
Η φιλοσοφία ξεκίνησε από την οργάνωση και τον διάλογο στην Αρχαία Ελληνική Δημοκρατία , ανακαλύπτοντας με τον τρόπο αυτόν τον ιδεώδη λόγο υπάρξεως των επιστημών και το ρόλο τους μέσα στην κοινωνία, ώστε να δημιουργείται ένα ιδανικό περιβάλλον για την διαβίωση των ατόμων – πολιτών. Πρώτη η Φιλοσοφία, λοιπόν, ασχολήθηκε με το πρόβλημα της έγκαιρης γνώσης, από τους προσωκρατικούς ,ακόμα, φιλοσόφους (όπως τον μεγάλο Μαθηματικό Πυθαγόρα, που σε αυτόν αποδίδεται ο καθορισμός του ονόματος <<Φιλοσοφία>>) και στη συνέχεια κυρίως, με τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, ως δημιούργημα του Ελληνικού πνεύματος .(Στα τέλη του 5ου αι. η επιστήμη των μαθηματικών και η Ιατρική αυτονομήθηκαν από την φιλοσοφία και στη συνέχεια και άλλες επιστήμες, δεν έπαψαν όμως ποτέ να έχουν επαφή μαζί της, ώστε να μιλάμε για φιλοσοφία των μαθηματικών, της ιατρικής, της οικονομίας, της ιστορίας, της πληροφορικής, των ηλεκτρονικών υπολογιστών κ.α. )
Πολιτική Φιλοσοφία είναι η μελέτη των θεσμών διακυβέρνησης και των σχέσεων των ατόμων με το κράτος, εξετάζοντας τι είναι καλό και πως πρέπει να διαβιούν οι άνθρωποι με σκοπό την συνεχή προαγωγή των κοινωνιών.
Οι Πολιτικές ιδέες του Σωκράτη , που γεννήθηκε στην Αθήνα το 470 π.χ. , έγιναν γνωστές όταν άρχισε να συζητείται αν ήταν πολέμιος της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Η πραγματικότητα όμως είναι πως αντιδρούσε για την καταλληλότητα των τότε κυβερνώντων, για το αν έπρεπε να αποφαίνονται για τα κοινά όλοι οι πολίτες ανεξάρτητα από την παιδεία και τις ικανότητές τους, για τη γνώμη του για τους σύγχρονους Αθηναίους Πολιτικούς και για την συμπάθειά του σε , σωστές κατά τα άλλα, Ολιγαρχικές πολιτείες της Ελλάδος , όπως η Σπάρτη, οι Θήβες, τα Μέγαρα. Επίσης αυτήν την ιδεολογία του, που την συναντάμε και στα κείμενά των μαθητών του, πρέπει να την θεωρήσουμε κυρίως ως αντίδραση στην επιρροή των δημαγωγών, την τάση ορισμένων Αθηναίων προς την παρανομία και την υποκατάσταση των νόμων από περιστασιακά ψηφίσματα, όπως συνέβαινε στο τέλος του Ε’ αι. π.χ.
Η αληθινή Πολιτική, κατά τον Σωκράτη, πρέπει να διακρίνει με μέτρο το δίκαιο από το άδικο, το αγαθό από το κακό, το αξιέπαινο από το αξιοκατάκριτο. Να υπάρχει αξιοκρατία και ισονομία. Η αληθινή πολιτική με Επαγωγική (αποδεικτική ) μέθοδο, θεμελιώνει τις απόψεις της με βεβαιότητα, ενώ ο επιστημονικός χαρακτήρας της δείχνει ότι η πολιτική είναι διδακτική και αποκτάται με την παιδεία, την αλήθεια και την πολιτική αρετή, η δε ικανότητα του πολιτικού και του καλού πολίτη είναι , να πράττει σύμφωνα με την πολιτική αρετή με σκοπό το πολιτικό συμφέρον της πόλης. Οι μη ειδικοί δεν πρέπει ν’ ασχοληθούν με τα κοινά γιατί , ίσως, οι γνώμες τους δεν στηρίζονται στη λογική και αληθινή αναγκαιότητα.
Πάντως θεωρείται ως, ο Φιλόσοφος που πρώτος ανακάλυψε την Πολιτική σε συνάφεια με την Ηθική, χωρίς ποτέ να έχει ασχοληθεί ενεργά με την πολιτική ! Υπέβαλε σε έλεγχο την Πολιτική και τους Πολιτικούς, κλονίζοντας το γόητρο της τότε πολιτικής προσάπτοντας στους πολιτικούς ,πολιτική ανεπάρκεια. Υποστήριζε ότι: <<Άνευ παρασκευής και επιμέλειας δεν μπορεί κανείς να ενεργεί Πολιτικά, γιατί η Πολιτική είναι μεγίστη τέχνη και καλλίστη αρετή >> ,που δεν πρέπει να παρέχει στα δημόσια πρόσωπα ηθικό άλλοθι. Όλες δε αυτές τις απόψεις του τις διατύπωνε προφορικά γιατί δεν έγραψε τίποτε μόνος του. Όλες οι διδασκαλίες του καταγράφηκαν από τους μαθητές του, υπό μορφή διαλόγων.
Καίτη Καγκαράκη
Το 427π.χ. γεννήθηκε στην Αθήνα, από πλούσια και αριστοκρατική οικογένεια, ο δεύτερος μεγάλος φιλόσοφός μας Πλάτων. Στο σύγγραμμά του <<Πολιτικός>> απαντάται για πρώτη φορά ο όρος Πολιτική Επιστήμη. Η πολιτική δηλαδή, λογίζεται ως η γνώση που μας δίνει την δυνατότητα να σκεφτόμαστε και να πράττουμε με επιχειρήματα για τον εαυτό μας και τον κόσμο. Όταν πέθανε (άδικα) ο Σωκράτης το 399π.χ. πείσθηκε ότι είχε δίκιο ο μεγάλος Δάσκαλος και ότι σίγουρα η Αθηναϊκή Δημοκρατία είχε μεγάλα ελαττώματα, γι’ αυτό επί 10 χρόνια τα συγγραφικά του έργα ήταν επηρεασμένα από την Σωκρατική φιλοσοφία. Είχε μελετήσει όμως αρκετούς πριν από αυτόν φιλοσόφους, εξετάζοντας κάθε φιλοσοφικό θέμα προκειμένου να διατυπώσει τις δικές του απόψεις. Αργότερα η επαφή του με τον Αριστοτέλη τον βοήθησε να προχωρήσει σε ζητήματα ηθικής και δικαιοσύνης για την σωστή πολιτειακή οργάνωση, συνδυάζοντας τη θεωρία με την πρακτική ζωή του ατόμου. Αλλά και ο Αριστοτέλης παραδέχτηκε ότι δεν θα μπορούσε να φθάσει εκεί που ήταν, χωρίς την συμβολή του Πλάτωνα, μια και είχε μπει στην Ακαδημία του από τα 18 , έως τα 37 του χρόνια. Διαφωνούσαν, όμως και σε πολλά σημεία, όπως για την πολιτική Φιλοσοφία στο θέμα της Ιδεατής Πολιτείας, που αναφέρει ο Αριστοτέλης στα <<Πολιτικά >> του και ο Πλάτων στην <<Πολιτεία>>.
Για κατανοήσουμε καλλίτερα την Πολιτική φιλοσοφία του, πρέπει να κατανοήσουμε τις ιδέες του για τον Αισθητό και τον Νοητό κόσμο με την μέθοδο της Διαλεκτικής του( κατά παράδειγμα των συνομιλιών του με τον Σωκράτη) , που τον οδηγεί να βρει το Αγαθό και να το χρησιμοποιήσει στη ζωή του για να προχωρήσει σωστά ο ίδιος ή το Κράτος του. Ο Πλάτωνας ένα μέρος της Φιλοσοφίας του το αφιέρωσε στην Πολιτική, κυρίως στο έργο του <<Πολιτεία>> που θεωρείται το επιστέγασμα της Πολιτικής του Φιλοσοφίας με οδηγίες για την οργάνωση του Ιδανικού Πολιτεύματος, βασιζόμενου στην ενότητα του και στην αρμονία των κοινωνικών τάξεων, μέσα από την παιδεία και την δικαιοσύνη. Κατά την άποψή του , με την πολιτική έπρεπε να ασχολούνται και να εφαρμόζουν μόνο οι Φιλόσοφοι, έτσι ώστε οι φιλοσοφούντες άρχοντες να κυβερνούν, οι φύλακες να εξασφαλίζουν την τάξη και οι δημιουργοί να παράγουν αγαθά, με ορθό τρόπο.
Μπορεί να συμβεί για πολλούς λόγους μεταβολή του πολιτεύματος ή παρακμή μιας Πολιτείας και να φθάσουμε σε αλλαγή μορφής πολιτεύματος, όπως έγινε π.χ. την εποχή του Χρυσού αιώνα που ήλθαν στην Τάξη οι Αριστοκράτες ( όχι βέβαια στον πλούτο και την καταγωγή, αλλά οι άριστοι στην ψυχή ). Τότε ακριβώς θα φανεί η αξία και η δυνατότητα του πολιτικού, αν δηλ. είναι ικανός να ισορροπήσει και να προσαρμόσει τους νόμους και την εν γένει διακυβέρνηση, με την νέα κατάσταση που προέκυψε…
Στο έργο του <<Πολιτικός>> ο Πλάτων, ορίζει τον σωστό Πολιτικό Άνδρα, που πρέπει να είναι ο επιστήμονας που γνωρίζει την τέχνη της διακυβέρνησης (δύσκολο προσόν που δεν μπορεί να το έχει ο καθένας). Ο άξιος πολιτικός πρέπει να έχει δίπλα του γενναίους, συνετούς και μορφωμένους (ανάλογα με την ξεχωριστή κλίση τους) πολίτες για να προχωρήσουν μαζί στη σύνθεση του κοινωνικού σώματος προωθώντας με τη λογική τους τις Τέχνες και την σωστή εφαρμογή των νόμων, συνδυάζοντας και προσαρμόζοντας τους παλιούς με τους καινούργιους ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε εποχής <<γιατί ο νόμος διασώζει την πόλη.>>
Η επίδραση της Φιλοσοφίας του Πλάτωνα είναι πολύ μεγάλη. Από τον Μεσαίωνα, την Αναγέννηση και τους Νεότερους χρόνους ,οι ιδέες του επέδρασαν άμεσα ή έμμεσα στην πολιτική σκέψη και δράση. Ακόμη και οι Πατέρες της Εκκλησίας στην Ελλάδα και την υπόλοιπη Ευρώπη, δανείζονται τις ιδέες του σε τέτοιον βαθμό, που μπορούμε να τους χαρακτηρίσουμε Νεοπλατωνικούς !
Ο τελευταίος της τριανδρίας των Φιλοσόφων μας, ο Σταγειρίτης δάσκαλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Αριστοτέλης, υποστηρίζει ότι οι ασχολούμενοι με την Πολιτική , θα πρέπει να έχουν ιδιαίτερη εκπαίδευση και πείρα, για να μην επιδρούν αρνητικά σε πολλούς πολίτες ή σε ολόκληρη τη χώρα κατά την πρακτική εφαρμογή της. Και αυτό θα το επιτύχουν όταν οι πράξεις τους βασίζονται στην λογική. Πολιτική χωρίς ορθό λόγο δεν νοείται! Ο Αριστοτέλης στα <<Πολιτικά του>> αναφέρεται στην Τελεολογική αντιμετώπιση των γεγονότων, για ποιον δηλαδή σκοπό γίνονται οι κινήσεις των πολιτικών και αν οι επιστημονικές βάσεις που στηρίζονται, επιδρούν στην εκάστοτε κοινωνία για τον καθορισμό του καλλίτερου πολιτεύματος. Η πολιτική επιστήμη δεν πρέπει όμως, να σταματά στο επίπεδο ερμηνείας των γεγονότων, αλλά και να προσφέρει τις ιδανικότερες λύσεις άμα χρειαστεί και εκεί θα φανεί ο καλός νομοθέτης και ο αληθινός πολιτικός. Το πολίτευμα ως τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας της κοινωνίας, νοείται μόνον όταν υπάρχει καλή σχέση ανάμεσα στους πολίτες και τους διοικούντες. Αυτό θα πραγματοποιηθεί όταν ληφθεί υπ’ όψιν η πολιτική ωριμότητα του κόσμου, το μορφωτικό του επίπεδο, η σωστή αντίληψη για την εφαρμογή των κανόνων της δικαιοσύνης, της εντιμότητας, της οικονομικής κατάστασης (δυστυχώς, των περισσοτέρων) αφού επικρατούν οι πλειοψηφίες!
Η τελική επιλογή αποτελεί μεγάλη ευθύνη για τον Πολιτικό επιστήμονα, γιατί προϋποθέτει να έχει βαθιά γνώση όλων των πολιτευμάτων εξετάζοντας τα φιλοσοφικά δεδομένα, παράλληλα με τις συγκυρίες που επικρατούν σε κάθε κοινωνία, προτιμώντας το ευκολότερο πρακτικά διαφανές εφαρμοζόμενο πολίτευμα και τον σωστότερο λειτουργικά τρόπο για την κάθε περίσταση ή τις ανάγκες. Επίσης πρέπει, να διαχωρίσει με σαφήνεια όλες τις διαφορές τους, προκειμένου να εφαρμόσει το καταλληλότερο για την χρονική εκείνη περίοδο.
Βέβαια, κατά τις ιδέες του Φιλόσοφου Αριστοτέλη, επειδή ο καθορισμός του αρίστου Πολιτεύματος είναι κάτι θεωρητικό και επειδή η ορθή πρακτική εφαρμογή του εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ιδανικό πολίτευμα δεν υπάρχει πουθενά. Γι’ αυτό η πολιτική οργάνωση πρέπει ν΄ανανεώνεται σε μορφή επιμόρφωσης της αρχικής εφαρμογής του, για να προσαρμοσθεί στα μεταβαλλόμενα αρχικά δεδομένα. Με την πάροδο του χρόνου σημειώνονται αλλαγές και εξελίξεις στις ελεύθερες κοινωνίες. Αυξάνεται το μορφωτικό επίπεδο , παρατηρείται τεράστια πρόοδος στις τέχνες και τις επιστήμες, αφού το πλαίσιο ενός μη απολυταρχικού πολιτεύματος δίνει βήμα στους πολίτες του για πρόοδο και δημιουργία. <<Η πολιτική ακαμψία θα επιφέρει δυσάρεστες αλλοιώσεις>> .
Η τυπική λογική, η φιλοσοφία της επιστήμης του δικαίου και της ηθικής, βασίζονται ακόμα και σήμερα στις απόψεις του Αριστοτέλη, σε σημείο που, διαβάζοντας τα κείμενά του, δυσκολεύεσαι να συνειδητοποιήσεις πως έχουν περάσει 2500 χρόνια από τότε !….
ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ (ΚΑΙΤΗ) ΚΑΓΚΑΡΑΚΗ (ΑΘΗΝΑ- ΕΛΛΑΔΑ)
Πολιτική Επιστήμων, Νομικός, Λογοτέχνης
Μέλος της UNESCO T.L.E.E, της Eταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών, του Παγκόσμιου Φιλοσοφικού Συνεδρίου κ.ά.
