Αγαθό: οι πράξεις είναι αγαθές σύμφωνα με το εάν παράγουν συγκεκριμένα θετικά αποτελέσματα. Αυτά μπορεί να είναι η ευχαρίστηση, η ευτυχία, ή κάτι λιγότερο χειροπιαστό (π.χ. η αγάπη για τη φιλία ή την ομορφιά μπορεί να είναι αγαθά). Η συνεπειοκρατία πιστεύει ότι η ηθικότητα βασίζεται στις αγαθές ή μη αγαθές συνέπειες μιας πράξης. Αλλά το αγαθό έχει συνάμα και ένα λειτουργικό νόημα, με την έννοια ότι αγαθό σημαίνει «να πραγματώνεις το λειτουργικό σου ρόλο καλά».
Αρετή: μια ιδιότητα του χαρακτήρα ή προδιάθεση. Για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία είναι ακριβώς αυτά και μόνο τα χαρακτηριστικά που είναι άριστα και όχι οι πράξεις.
Αρεταϊκή ηθική: είδος κανονιστικής θεωρίας που εντοπίζει την ηθικότητα όχι στην πράξη καθεαυτή ή στα αποτελέσματά της, αλλά στο ίδιο το δρων υποκείμενο που την εκτελεί. Οι οπαδοί αυτής της θεωρίας επιμένουν ότι είναι αναγκαίο να αναπτύξουμε χαρακτήρες με ενάρετες προδιαθέσεις και να κρίνουμε τις πράξεις σε σχέση με το ποιά είναι η ενδιάθετη τάση κάποιου. Αντίθετα με τη συνεπειοκρατία και τη δεοντοκρατία, η αρεταϊκή ηθική δε μας προσφέρει κάποια φόρμουλα σχετικά με το τι πρέπει να πράττουμε σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Μπορεί να υποστηριχθεί ότι ο Hume ανήκει σε τούτο το είδος.
Γνωσιοκρατία/μη-γνωσιοκρατία: η γνωσιοκρατία στην ηθική είναι η άποψη ότι οι ηθικές κρίσεις είναι προτάσεις που μπορούν να γίνουν αντικείμενα γνώσης – αναφέρονται δηλαδή στον κόσμο και επιδέχονται τιμές αλήθειας και ψεύδους. Η μη-γνωσιοκρατία είναι αντίθετα η άποψη ότι οι ηθικές κρίσεις δε μπορούν να γίνουν αντικείμενα γνώσης, διότι δεν μας λένε τίποτε αληθές ή ψευδές για τον κόσμο.
Δεοντοκρατία: αποτελεί μια από τις κατηγορίες της κανονιστικής ηθικής θεωρίας, που τοποθετεί την ηθικότητα μιας πράξης στην ίδια την πράξη. Έτσι μια πράξη αξιολογείται ως ορθή ή εσφαλμένη αυτή καθεαυτή. Γενικώς οι φιλόσοφοι της δεοντοκρατίας, όπως ο Καντ, προτείνουν συγκεκριμένους κανόνες ή αρχές που μας καθοδηγούν. Η ηθική των θεϊκών προσταγών και η Καντιανή ηθική είναι δυο παραδείγματα δεοντοκρατικών θεωριών.
Εγωϊσμός: είναι η άποψη ότι οι πράξεις μας πηγάζουν ουσιαστικά από το προσωπικό συμφέρον. Ο ψυχολογικός εγωϊσμός υποστηρίζει ότι είναι απλώς εμπειρικό γεγονός το ότι οι άνθρωποι κινητοποιούνται αποκλειστικά από το προσωπικό συμφέρον. Ο ηθικός εγωϊσμός κάνει ένα βήμα παραπάνω και υποστηρίζει ότι οφείλουμε να πράττουμε σύμφωνα με ο,τιδήποτε συμβάλλει στο προσωπικό μας συμφέρον.
Ενορασιοκρατία: μια ρεαλιστική θεωρία που υποστηρίζει ότι μπορούμε να προσδιορίσουμε τι είναι ηθικώς ορθό ή αγαθό σύμφωνα με τις ηθικές μας ενοράσεις. Για τους ενορασιοκράτες οι όροι «ορθό», «αγαθό» αναφέρονται σε κάτι αντικειμενικό, αλλά δε μπορούν να αναχθούν σε φυσιοκρατικούς όρους.
Ηδονισμός: η άποψη ότι η ευχαρίστηση/ηδονή είναι το αγαθό (Επίκουρος). Πολλοί από τους ωφελιμιστές είναι ηδονιστές, κατά το ότι πιστεύουν ότι οφείλουμε να προσπαθούμε τη μεγιστοποίηση αυτής της ηδονής.
Ηθική (κανονιστική): αφορά ηθικές θεωρίες που μας καθοδηγητικούς για την πράξη όρους. Αυτοί μπορεί να είναι κανόνες, αρχές, ή κριτήρια σύμφωνα με τα οποία διατυπώνουμε ηθικές κρίσεις και καθοδηγείται η συμπεριφορά μας. Υπάρχουν βασικά τρεις θεωρίες κανονιστικής ηθικής: η δεοντοκρατική, η συνεπειοκρατική και η αρεταϊκή.
Κανονιστικότητα: μια κανονιστική πρόταση καθοδηγεί και ρυθμίζει την ανθρώπινη δράση, μας λέει τι πρέπει να πράξουμε. Αυτό αντιδιαστέλλεται με μια περιγραφική πρόταση που μας λέει απλώς πώς έχουν τα πράγματα. Η διάκριση και τα όριά της είναι αρκετά αμφισβητούμενα στη θεωρία, αν και αποτελεί βάση για τον περαιτέρω διαχωρισμό ανάμεσα σε κανονιστικές επιστήμες, όπως το δίκαιο και η ηθική, και περιγραφικές, όπως η κοινωνιολογία.
Μετα-ηθική: αφορά ζητήματα που άπτονται της ίδιας της φύσης της ηθικής και της γνώσης που έχουμε αυτής. Αφορούν δηλαδή ζητήματα ρεαλισμού ή αντι-ρεαλισμού των ηθικών κανόνων, αντικειμενικότητας η μη αυτών κλπ.
Νατουραλισμός/φυσιοκρατία: η άποψη ότι μπορούμε να εξηγήσουμε έννοιες της ηθικής, όπως το τι είναι αγαθό, με φυσιοκρατικούς όρους, όπως η ευτυχία ή η ευχαρίστηση.
Ορθό: μια πράξη μπορεί να χαρακτηριστεί ηθικώς ορθή σύμφωνα με το εάν πρέπει να εκτελεστεί ανεξάρτητα από μια συγκεκριμένη κατάσταση ή τις συνέπειες που αυτή προκαλεί. Οι δεοντοκρατικές θεωρίες πιστεύουν ότι η ηθικότητα πηγάζει μονάχα από αυτό που αποτελεί ορθό, παρά από αυτό που αποτελεί το αγαθό. Οι συνεπειοκρατικές όμως θεωρίες δε διστάζουν να επαναδιατυπώσουν το ορθό ως κάτι που περιλαμβάνει πράξεις που παράγουν το αγαθό.
Συνεπειοκρατία: αποτελεί μια από τις κατηγορίες της κανονιστικής ηθικής θεωρίας, που τοποθετεί την ηθικότητα μιας πράξης στις συνέπειες που αυτή παράγει. Έτσι μια πράξη αξιολογείται ως αγαθή εάν παράγει επωφελή αποτελέσματα, και κακή εάν παράγει βλαβερά. Δυο είδη συνεπειοκρατικών θεωριών είναι ο ψυχολογικός και ηθικός εγωϊσμός και ο ωφελιμισμός.
Ωφελιμισμός: είδος συνεπειοκρατικής ηθικής θεωρίας. Μπορεί να υποστηριχθεί ότι ο Hume είναι ο πρώτος εκπρόσωπός της, αν και σαφέστεροι υπήρξαν οι μεταγενέστεροι Bentham και Mill. Στις περισσότερες από τις μορφές του ο ωφελιμισμός αποτελεί μια θεωρία ηδονισμού που πρεσβεύει ότι αυτό που είναι αγαθό είναι η μεγιστοποίηση της ευχαρίστησης ή της ευτυχίας για την πλειψηφία των ανθρώπων.
Πηγή:eclass.upatras.gr › PHIL1806
