Κ. Παπαδάτε ή κ. Παπαδάτο; Κ. Ευαγγελάτε ή κ. Ευαγγελάτο; Παύλο ή Παύλε; Κ. Βενιζέλο ή κ. Βενιζέλε;
Μερικά από τα κύρια ονόματα, ονόματα προσώπων που δημιουργούν ένα προβληματάκι σε όποιον προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει στο λόγο του την κλητική τους. Ποιο είναι το σωστό; Τι γίνεται σ’ αυτήν την περίπτωση; Ας προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε το θέμα βάσει πάντα κάποιων κανόνων.
Και ο γενικός κανόνας που αφορά τα αρσενικά σε –ος αναφέρει ότι σχηματίζουν την κλητική τους σε –ε, όπως ο χρόνος, κλητ. χρόνε.
Σε ό,τι αφορά, όμως, την κλητική αρσενικών επωνύμων με κατάληξη –ος, η κλητική σχηματίζεται σε –ε, όταν τονίζονται στη λήγουσα, π.χ. κύριος Ξινός – κύριε Ξινέ. Απλό. Τι γίνεται όμως όταν η λέξη τονίζεται στην παραλήγουσα; Εδώ τα πράγματα δεν είναι και τόσο απλά. Σύμφωνα με τη γραμματική του Μ. Τριανταφυλλίδη και του Σ. Χατζησαββίδη τα ονόματα που τονίζονται στην παραλήγουσα σχηματίζουν την κλητική σε –ο και όχι σε –ε (μερικά όμως ενδέχεται να σχηματίσουν την κλητική τους και σε –ε).
Ας δούμε λίγο πιο αναλυτικά μερικές περιπτώσεις που σχηματίζουν την κλητική τους σε -ο:
- Τα παροξύτονα δισύλλαβα βαφτιστικά ονόματα, όπως Αλέκος, Πέτρος, Γιώργος κ.ά. Τι γίνεται όμως με τον Παύλο; Αυτός έχει δύο κλητικές, Παύλο και Παύλε.
- Τα παροξύτονα επώνυμα, όπως Ευαγγελάτος, Βενιζέλος κ.ά. [Σύμφωνα με τη Γραμματική της Γεωργίας Κατσούδα, εκδ. Άγκυρα, σελ. 43: «σχηματίζουν την κλητική σε –ο τα παροξύτονα επώνυμα, συνήθως αυτά που δεν έχουν σημασιολογική αναλυσιμότητα (Αλεβίζο, Βενιζέλο), σε αντίθεση με αυτά που έχουν (κ. Καμένε, κ.Δευτεραίε…)]
- Τα υποκοριστικά και επώνυμα σε –άκος, – ούκος, – ίτσος όπως δασκαλάκος, Αντωνάκος, Παυλάκος, Ανδρίτσος, Γιαννούκος κ.ά.
- Μερικά οξύτονα χαϊδευτικά βαφτιστικά ονόματα, όπως Δημητρό, Μανολιό κ.ά.
- Μερικά δισύλλαβα παροξύτονα κοινά ουσιαστικά, όπως γέρος, διάκος κ.ά. Όμως το καπετάνιος, καμαρότος και θείος παρουσιάζουν διτυπία, οπότε και έχουν την κλητική τους και σε –ο και σε – ε.
Τι καλά που θα ήταν με έναν κανόνα τα πάντα να έμπαιναν στη θέση τους. Η γλώσσα μας όμως είναι ολοζώντανη και διαρκώς κινείται, εξελίσσεται. Θα μπορούσαμε να πούμε – αυθαίρετα ίσως σύμφωνα με κάποιους – ότι οι καταλήξεις σε –ε είναι κάπως πιο λόγιες (Γεώργιε, Νικόλαε…), εν αντιθέσει με αυτές σε –ο που δηλώνουν μεγαλύτερη οικειότητα, καθώς προσιδιάζουν περισσότερο στη δημοτική (Γιώργο, Νίκο…). Άρα ίσως και να ήταν αυθαίρετο να βιαστούμε να χαρακτηρίσουμε κάποιον τύπο σωστό ή λανθασμένο, καθώς έγκειται και στο ύφος που κάθε φορά επιλέγει κάποιος προκειμένου να προσφωνήσει κάποιον…
Βέβαια – για να πάρουμε και την αστεία πλευρά του θέματος – κάπου το θέμα έχει βρει τη λύση του προ πολλού. Η λεγόμενη κλητική του στρατού: «Παπαδόπουλος, αναφερόμενος…». Όλα στην ονομαστική…
Πηγή: https://www.schooltime.gr/ από τον Φιλόλογο Άρη Ιωαννίδη
