Μετά από δεκαετίες συγκρούσεων, το Αφγανιστάν φιλοξενεί περίπου 2,5 εκατομμύρια χήρες, με μέσο όρο ηλικίας 35 ετών. Αγωνιζόμενες για να υποστηρίξουν τους εαυτούς τους και χωρίς να γνωρίζουν τα δικαιώματά τους, οι νέες αυτές γυναίκες υποφέρουν επίσης από τα πολιτιστικά έθιμα της χώρας που τις αφήνουν απομονωμένες και φτωχές.
Όταν η 16χρονη Nasreen δεν είχε νέα επί πέντε ημέρες από τον σύζυγό της, κατάλαβε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. Ήταν αστυνομικός και πάντα επέστρεφε μετά την δουλειά. Την έκτη μέρα, μετά την πρωινή προσευχή, κάποιος χτύπησε την πόρτα της. Ήταν ο κληρικός και οι πρεσβύτεροι του χωριού τους.
“Ο κληρικός είπε ότι φοβόταν να με ενημερώσει ότι ο σύζυγός μου είχε πεθάνει”, λέει η νεαρή χήρα καθώς προσεύχεται στον τάφο του συζύγου της, σε ένα νεκροταφείο του Κανταχάρ.
Φωτο: Οι χήρες στο Αφγανιστάν έχουν ανάγκη την επισιτιστική βοήθεια. Η χώρα έχει περίπου 2,5 εκατομμύρια χήρες, ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στον κόσμο σε σχέση με το μέγεθος του πληθυσμού. Μετά την απώλεια των συζύγων τους, πολλές νέες χήρες αντιμετωπίζουν όχι μόνο τη φτώχεια, το στίγμα και την κοινωνική απομόνωση. DAVID FURST / AFP / Getty Images
KANDAHAR, Αφγανιστάν
Η Nasreen ήταν παντρεμένη μόλις επτά μήνες, όταν ο σύζυγός της πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε από τους Ταλιμπάν, ενώ βρισκόταν στην δουλειά του, στα τέλη Νοεμβρίου του 2017. Αυτό σημαίνει ότι πέρα από το πένθος είναι επίσης θύμα ενός ασυμβίβαστου περιφερειακού εθίμου. Οι κοινότητες Pashtun στο αγροτικό Αφγανιστάν πιστεύουν ότι αν ένας άνδρας υποστεί μια τραγωδία μέσα σε 10 μήνες από την στιγμή που θα παντρευτεί, έχει ευθύνη η νύφη που είναι καταραμένη. Μετά τον θάνατο του άντρα της, η Nasreen κακοποιήθηκε κυρίως λεκτικά από την οικογένειά του αλλά και οι γυναίκες ολόκληρου του χωριού.
«Δύο τραγωδίες μου συνέβησαν», λέει η Nasreen. «Πρώτον έχασα τον σύζυγό μου σε μικρή ηλικία, με τον οποίο είχα μια πολύ χαρούμενη ζωή. Δεύτερον, δεν έχω παιδιά και δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να ξαναπαντρευτώ, καθώς έχω γίνει γνωστή ως άτυχη νύφη».
Σε τέσσερις δεκαετίες σχεδόν συνεχών συγκρούσεων, το Αφγανιστάν έχει γίνει η χώρα των χηρών. Δεν υπάρχουν επίσημοι αριθμοί για το πόσες γυναίκες έχασαν τους συζύγους τους στις μάχες, αλλά σύμφωνα με εκτιμήσεις υπάρχουν περίπου 2,5 εκατομμύρια χήρες στο Αφγανιστάν. Ο πρώτος γάμος στις αγροτικές και ορισμένες αστικές περιοχές της χώρας για τα κορίτσια γίνεται σε ηλικία κάτω των 18 ετών – οπότε η μέση ηλικία μιας Αφγανής χήρας είναι μόλις 35 χρονών.
Για αυτές τις νέες γυναίκες, ο θάνατος ενός συζύγου αποτελεί διπλή τραγωδία. Δεν γνωρίζουν τα δικαιώματά τους, στιγματίζονται από την παράδοση και την κοινωνία και συχνά ζουν σε συνθήκες εξαθλίωσης και φτώχειας, μόνες χωρίς παιδιά.
«Το σύμβολο της θλίψης»
Περίπου το 94% των χηρών του Αφγανιστάν δεν μπορεί να διαβάσει ή να γράψει, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των Ηνωμένων Εθνών. Δεν μπορούν να εργαστούν, πολλές χήρες ζουν σε συνθήκες απάνθρωπης φτώχειας, μετά το θάνατο των συζύγων τους. Αλλά οι χήρες πολέμου υποφέρουν επίσης από την ξαφνική κατάρρευση των οικογενειακών ρόλων, οι οποίες συχνά υπαγορεύονται από αυστηρούς πολιτιστικούς κανόνες. Οι γυναίκες είναι συνήθως αφιερωμένες στην φροντίδα των παιδιών και στην κατ ‘οίκον φροντίδα, και εξαρτώνται από τους άνδρες όσον αφορά την στέγη και το φαγητό. Όταν μια έφηβη χάνει τον σύζυγό της, είναι δύσκολο γι ‘αυτήν να προσαρμοστεί στην νέα δύσκολη κατάσταση.
«Νεαρά κορίτσια ηλικίας 15 έως 19 ετών είναι τα βασικά θύματα του πολέμου. Ένας τεράστιος αριθμός χηρών πολέμου είναι κορίτσια και όχι γυναίκες “, λέει ο Uzma Azimi, ακτιβιστής δικαιωμάτων για τις νέες χήρες.
Επειδή είναι τόσο νέες αγνοούν πώς μπορούν να έχουν πρόσβαση σε βοήθεια και ταυτόχρονα είναι πιο ευάλωτες στις καταπιεστικές παραδόσεις που τις κρατούν απομονωμένες και φτωχές. Η κυβέρνηση του Αφγανιστάν παρέχει αποζημίωση στις χήρες, αλλά η έλλειψη παιδείας δεν δίνει την δυνατότητα στις περισσότερες χήρες να γνωρίζουν ότι έχουν ακόμη το δικαίωμα σε αυτά τα οικονομικά οφέλη, πόσο μάλλον να υποβάλουν αίτηση, λέει ο Azimi.
Απαίδευτες, αναλφάβητες και που δεν έχουν εργαστεί ποτέ έξω από το σπίτι, πολλές χήρες στο Αφγανιστάν καταφεύγουν στην στήριξη των οικογενειών τους. Getty Images.
Ακόμη κι αν μια χήρα γνωρίζει τα δικαιώματά της, τα συντηρητικά έθιμα μπορούν να της στερήσουν κάθε αποζημίωση που της οφείλεται. Σύμφωνα με τον πολιτιστικό νόμο στις αγροτικές κοινότητες Pashtun, όταν μια γυναίκα χάνει τον σύζυγό της, πενθεί ένα χρόνο, πριν ένας παντρεμένος γαμπρός την πάρει ως δεύτερη σύζυγό του – ανεξάρτητα από τη διαφορά ηλικίας μεταξύ των δύο. Οποιαδήποτε κληρονομιά ή περιουσιακά στοιχεία που έχει η χήρα περνούν στην δικαιοδοσία του νέου συζύγου.
Η παράδοση ωθεί επίσης τις χήρες στην κοινωνική απομόνωση, η οποία μπορεί να είναι ιδιαίτερα καταστροφική για μια νεαρή γυναίκα.
“Οι έφηβες χήρες χάνουν όλη την ελευθερία μετά το θάνατο των συζύγων τους – είναι το σύμβολο της θλίψης”, λέει η Azimi. “Δεν επιτρέπεται να παρευρίσκονται σε γαμήλιες τελετές, να μιλούν δυνατά ή να απολαμβάνουν τον εαυτό τους, φορώντας πολύχρωμα ρούχα, κοσμήματα και μακιγιάζ γιατί απαγορεύονται αυστηρά για τις χήρες στον Αφγανιστάν».
Σημειώνοντας ότι το Αφγανιστάν έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά χηρείας στον κόσμο ανάλογα με το μέγεθος του πληθυσμού, η Azimi ζητά από την κυβέρνηση να δημιουργήσει ξεχωριστούς νόμους για την προστασία -από τα έθιμα που εκμεταλλεύονται τις νέες γυναίκες μετά το θάνατο των συζύγων τους.
Ένας νέος νόμος δεν θα έχει ισχύ, εκτός αν οι πρεσβύτεροι του χωριού δεσμευτούν να υποστηρίξουν τις χήρες και τα δικαιώματά τους. “Οι περισσότερες από τις χήρες στις αγροτικές περιοχές έχουν μικρή πρόσβαση στα δικαστήρια και πιστεύουν στο σύστημα της φυλετικής δικαιοσύνης”, λέει. “Οι ηλικιωμένοι των διαφόρων φυλών θα πρέπει να μεταρρυθμίσουν τις παραδόσεις, μέσω του Jirga – ενός δικαστηρίου των φυλών στο Αφγανιστάν – και να αποτρέψουν τις σκληρές πρακτικές κατά των γυναικών που χηρεύουν”.
Η Azimi θέλει επίσης να δει την κυβέρνηση να προσφέρει περισσότερα χρήματα για να βοηθήσει τις γυναίκες που έχασαν τους συζύγους τους και, μαζί τους, τη μόνη πηγή εισοδήματός τους. “Οι αποζημιώσεις δεν μπορούν να επιλύσουν μόνιμα τα οικονομικά ζητήματα των γυναικών. Η κυβέρνηση θα πρέπει να προσφέρει ευκαιρίες απασχόλησης σε όλες τις χήρες».
Αναγκασμένη να μένεις φτωχή
Η Φατιμά, μια μητέρα ηλικίας 18 ετών, ήταν χήρα για ένα χρόνο, από τότε που ο σύζυγός της σκοτώθηκε σε έκρηξη στο Helmand μετά την δεύτερη επέτειο του γάμου τους. Το ζευγάρι είχε γιορτάσει την επέτειό του το πρωί πριν βγει στην δουλειά του ως έμπορος ακινήτων και επέστρεψε εκείνη τη νύχτα σε ένα φέρετρο.
Όπως πολλές νεαρές χήρες, η Φατιμά αγωνίζεται να στηρίξει την οικογένειά της. “Δεν έχω λάβει καμία βοήθεια από την κυβέρνηση, αφού έχασα τον άντρα μου και συνάμα είναι δύσκολο να αναλάβουμε το ρόλο του συζύγου, επειδή οι χήρες δεσμεύονται από αυστηρές πολιτιστικές πρακτικές”, λέει.
Αρχικά, η Φατιμά προσπάθησε να βρει δουλειά στο δημόσιο, αλλά κανείς δεν θα τη προσλάμβανε χωρίς εκπαίδευση ή εμπειρία. «Τώρα είμαι μια ζητιάνα στους δρόμους, ζητώντας βοήθεια από ξένους, ώστε να επιβιώσουν τα παιδιά μου» για την επιβίωση των παιδιών μου”.
* Κάποια ονόματα είναι δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα για την προστασία των συνεντευξιαζομένων.
Απόδοση και επιμέλεια κειμένου: Βίκυ Μπαφατάκη, Επικοινωνιολόγος
Πηγή: Written be Hizbullah Khan, https://www.newsdeeply.com
