Η πανώλη και οι επιδημίες έχουν προκαλέσει μεγάλες απώλειες στην ανθρωπότητα, αλλάζοντας συχνά την πορεία της ιστορίας.
Καθόλη τη διάρκεια της ιστορίας, οι εκρήξεις επιδημιών κατέστρεψαν την ανθρωπότητα, μερικές φορές αλλάζοντας την πορεία της ιστορίας και, μερικές φορές, σηματοδοτώντας το τέλος ολόκληρων πολιτισμών. Παρατίθενται 20 από τις χειρότερες επιδημίες και πανδημίες, που χρονολογούνται από τα προϊστορικά έως τα σύγχρονα χρόνια.
1. Προϊστορική επιδημία: περίπου 3000 π.Χ.
Η ανακάλυψη ενός σπιτιού ηλικίας 5.000 ετών στην Κίνα γεμάτο από σκελετούς αποτέλεσε ένδειξη μιας θανατηφόρας επιδημίας. (Image credit: Φωτογραφία: Κινεζική αρχαιολογία)
Περίπου 5.000 χρόνια πριν, μια επιδημία εξάλειψε ένα προϊστορικό χωριό στην Κίνα. Τα σώματα των νεκρών ήταν μέσα σε ένα σπίτι, το οποίο κάηκε αργότερα. Υπήρχαν όλες οι ηλικιακές ομάδες, καθώς οι σκελετοί νεαρών, ενηλίκων και ατόμων μέσης ηλικίας βρέθηκαν μέσα στο σπίτι. Ο αρχαιολογικός χώρος ονομάζεται τώρα “Hamin Mangha” και είναι ένας από τους καλύτερα διατηρημένους προϊστορικούς τόπους στη βορειοανατολική Κίνα. Αρχαιολογική και ανθρωπολογική μελέτη δείχνει ότι η επιδημία διαδόθηκε αρκετά γρήγορα ώστε δεν υπήρχε χρόνος για σωστές ταφές και η περιοχή δεν κατοικήθηκε ξανά.
Πριν από την ανακάλυψη του Hamin Mangha, μια άλλη προϊστορική μαζική ταφή που χρονολογείται περίπου στο ίδιο χρονικό διάστημα βρέθηκε σε μια τοποθεσία που ονομάζεται Miaozigou, στη βορειοανατολική Κίνα. Οι δυο αυτές ανακαλύψεις δείχνουν ότι μια επιδημία κατέστρεψε ολόκληρη την περιοχή.
2. Βουβωνική πανώλη της Αθήνας: 430 π.Χ.
Ερείπια του Παρθενώνα, ένα από τα κτήρια στην ακρόπολη της Αθήνας. Η πόλη γνώρισε πενταετή πανδημία γύρω στο 430 π.Χ. (Image Credit: Shutterstock)
Περίπου το 430 π.Χ., πολύ λίγο μετά την έναρξη ενός πολέμου του Πελοποννησιακού πολέμου, μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης, μια επιδημία κατέστρεψε τους κατοίκους της Αθήνας και διήρκεσε πέντε χρόνια. Ορισμένες εκτιμήσεις αναφέρουν τον θάνατο 100.000 ατόμων.
Ο Έλληνας ιστορικός Θουκυδίδης (460-400 π.Χ.) έγραψε ότι «οι άνθρωποι με καλή υγεία ξαφνικά προσβλήθηκαν από βίαιες θερμότητες στο κεφάλι, ερυθρότητα και φλεγμονή στα μάτια, στα εσωτερικά μέρη, όπως ο λαιμός ή η γλώσσα, αιμόρφυρτα πτύελα και αφύσικη και κακή αναπνοή» (μετάφραση του Richard Crawley από το βιβλίο« Η Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου », London Dent, 1914).
Ποια ακριβώς ήταν αυτή η επιδημία, υπήρξε εδώ και πολύ καιρό πηγή συζήτησης μεταξύ των επιστημόνων;
Παρουσιάστηκαν διάφορες ασθένειες ως πιθανές, συμπεριλαμβανομένου του τυφοειδούς πυρετού και του Ebola. Πολλοί μελετητές πιστεύουν ότι ο υπερπληθυσμός που προκάλεσε ο πόλεμος επιδείνωσε την επιδημία. Ο στρατός της Σπάρτης ήταν ισχυρότερος, αναγκάζοντας τους Αθηναίους να καταφύγουν πίσω από μια σειρά οχυρώσεων που ονομάζονταν “Μακρά Τείχη” που προστάτευαν την πόλη τους. Παρά την επιδημία, ο πόλεμος συνεχίστηκε και δεν τελείωσε μέχρι το 404 π.Χ., όταν η Αθήνα αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει με την Σπάρτη.
3. Πανούκλα του Αντωνίνου ή πανώλη του Γαληνού 165-180 μ.Χ.
Οι Ρωμαίοι στρατιώτες πιθανώς έφεραν την ευλογιά μαζί τους, προκαλώντας την πανώλη των Αντωνίνου. (Image credit: Shutterstock)
Όταν οι στρατιώτες επέστρεψαν στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από την εκστρατεία, έφεραν πίσω την πανώλη των Αντωνίνων, η οποία μπορεί να ήταν ευλογιά, κατέστρεψε το στρατό και μπορεί να σκότωσε πάνω από 5 εκατομμύρια ανθρώπους στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, όπως γράφει ο April Pudsey, λέκτορας στη Ρωμαϊκή Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Metropolitan του Μάντσεστερ, (σε δημοσίευση στο βιβλίο “Αναπηρία στην Αρχαιότητα”, Routledge, 2017.
Πολλοί ιστορικοί πιστεύουν ότι η επιδημία εισήχθη για πρώτη φορά στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από τους στρατιώτες που επέστρεψαν σπίτι μετά από έναν πόλεμο κατά της Παρθίας. Η επιδημία συνέβαλε στο τέλος της Pax Romana (Ρωμαϊκή Ειρήνη), από το 27 π.Χ. έως το 180 μ.Χ., όταν η Ρώμη βρισκόταν στο ζενίθ της εξουσίας της. Μετά το 180 μ.Χ., η αστάθεια επήλθε σε όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, καθώς γνώρισε πολλούς εμφύλιους πολέμους και εισβολές από «βαρβαρικές» ομάδες. Ο Χριστιανισμός έγινε ολοένα και πιο δημοφιλής την εποχή που οι Ρωμαίοι συγκλονίζονταν από την πανώλη.
4. Πανώλη του Κυπριανού: 250-271 μ.Χ.
Τα κατάλοιπα βρέθηκαν εκεί, όπου μια φωτιά πυρπόλησε πολλά από τα θύματα μιας αρχαίας επιδημίας στην πόλη της Θήβας στην Αίγυπτο. (Εικόνα: N.Cijan / Associazione Culturale για το Studio dell’Egitto e del Sudan ONLUS)
Πήρε το όνομά της από τον Άγιο Κυπριανό, έναν επίσκοπο της Καρχηδόνας (αρχαία πόλη στην Τυνησία) που χαρακτήρισε την επιδημία ως τέλος του κόσμου, εκτιμώντας ότι η Πανούκλα του Κυπριανού είχε σκοτώσει 5.000 ανθρώπους μια μέρα μόνο στη Ρώμη. Το 2014, οι αρχαιολόγοι στο Λούξορ βρήκαν ένα μαζικό τάφο των θυμάτων πανώλης. Τα σώματα τους ήταν καλυμμένα με ένα παχύ στρώμα ασβέστη (χρησιμοποιείται ιστορικά ως απολυμαντικό).
Οι αρχαιολόγοι βρήκαν τρεις κλιβάνους για την κατασκευή ασβέστη και τα υπολείμματα από θύματα της πανώλης που καίγονταν σε μια τεράστια φωτιά.
Οι ειδικοί δεν είναι σίγουροι για την ασθένεια που προκάλεσε την επιδημία. “Τα έντερα, χαλαρά σε μια σταθερή ροή, εκτοξεύουν την σωματική δύναμη [και] μια πυρκαγιά προήλθε από τα θραύσματα του μυελού σε πληγές του οισοφάγου”, έγραψε ο Κυπριανός στα Λατινικά σε ένα έργο που ονομάζεται “De mortalitate” (μετάφραση από τον Philip Schaff από το βιβλίο “Πατέρες του Τρίτου Αιώνα: Ιππόλυτος, Κυπριανός, Κάιος, Νοβατιανός, Παράρτημα”, Βιβλιοθήκη Ethereal Christian Classics, 1885).
5. Πανώλη του Ιουστινιανού: 541-542 μ.Χ.
Ένα μωσαϊκό του αυτοκράτορα Ιουστινιανού και των ακολούθων του. (Image credit: Shutterstock)
Η βυζαντινή αυτοκρατορία είχε καταστραφεί από την βουβωνική πανούκλα, η οποία σημάδεψε την αρχή της παρακμής της. Η πανούκλα επανεμφανίστηκε περιοδικά και αργότερα. Ορισμένες εκτιμήσεις δείχνουν ότι μέχρι το 10% -25.000.000- του παγκόσμιου πληθυσμού πέθανε από την πανδημία.
Η πανώλη πήρε το όνομά της από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό (527-565 μ.Χ.). Υπό την βασιλεία του, η βυζαντινή αυτοκρατορία έφτασε στο μέγιστο βαθμό, ελέγχοντας εδάφη που εκτείνονταν από τη Μέση Ανατολή προς τη Δυτική Ευρώπη. Ο Ιουστινιανός επίσης αρρώστησε από την πανώλη και επέζησε. Ωστόσο, η αυτοκρατορία του έχασε σταδιακά την επικράτειά της την εποχή της πανούκλας.
6. Ο Μαύρος Θάνατος: 1346-1353
Εικόνα από Liber chronicarum, 1. CCLXIIII; Οι σκελετοί αυξάνονται από τους νεκρούς για τον χορό του θανάτου. (Image: Anton Koberger, 1493)
Ο Μαύρος Θάνατος ταξίδεψε από την Ασία στην Ευρώπη, αφήνοντας την καταστροφή στο πέρασμά του. Ορισμένες εκτιμήσεις αναφέρουν ότι ήταν τόσο θανατηφόρα που προκάλεσε τον θάνατο περισσότερο από το ήμισυ του πληθυσμού της Ευρώπης.
Προκλήθηκε από ένα στέλεχος του βακτηρίου Yersinia pestis που πιθανώς εξαφανίστηκε σήμερα και εξαπλώθηκε από ψύλλους σε μολυσμένα τρωκτικά. Τα σώματα των θυμάτων είχαν ταφεί σε μαζικούς τάφους.
Η πανούκλα άλλαξε την πορεία της ιστορίας της Ευρώπης. Με τόσους πολλούς νεκρούς, το εργατικό δυναμικό ήταν δυσεύρετο, επιφέροντας καλύτερες αμοιβές για αυτούς. Μελέτες φανερώνουν ότι οι επιζώντες εργαζόμενοι είχαν καλύτερη πρόσβαση στο κρέας και σε ψωμί υψηλότερης ποιότητας. Η έλλειψη φθηνού εργατικού δυναμικού μπορεί επίσης να συνέβαλε στην τεχνολογική καινοτομία.
7. Επιδημία Cocoliztli: 1545-1548
Aztec Ερείπια Εθνικό Μνημείο. (Image credit: USGS)
Η μόλυνση που προκάλεσε την επιδημία Cocoliztli ήταν μια μορφή ιογενούς αιμορραγικού πυρετού που σκότωσε 15 εκατομμύρια κατοίκους του Μεξικού και της Κεντρικής Αμερικής. Μεταξύ των πληθυσμών που ήταν εξασθενημένοι λόγω της ακραίας ξηρασίας, η ασθένεια αποδείχθηκε καταστροφική. Το “Cocoliztli” είναι η λέξη των Αζτέκων για “παράσιτα”.
Μια πρόσφατη μελέτη που εξέτασε το DNA από τους σκελετούς των θυμάτων διαπίστωσε ότι μολύνθηκαν με ένα υποείδος της σαλμονέλας γνωστής ως S. paratyphi C, που προκαλεί εντερικό πυρετό που μπορεί να προκαλέσει υψηλό πυρετό, αφυδάτωση και γαστρεντερικά προβλήματα και εξακολουθεί να αποτελεί και σήμερα σοβαρή απειλή για την υγεία.
8. Αμερικανική πανώλη: 16ος αιώνας
Ζωγραφική από τον O. Graeff (1892) του Hernán Cortéz και τα στρατεύματά του. Ο Ισπανός κατακτητής κατάφερε να καταλάβει τις πόλεις των Αζτέκων που είχαν καταστραφεί από την ευλογιά. (Image credit: Shutterstock).
Οι Αμερικανικές Πανούκλες είναι ένα σύμπλεγμα Ευρασιατικών ασθενειών που έφεραν στην Αμερική οι Ευρωπαίοι εξερευνητές. Αυτές οι ασθένειες, συμπεριλαμβανομένης της ευλογιάς, συνέβαλαν στην κατάρρευση των πολιτισμών των Ίνκας και των Αζτέκων. Ορισμένες εκτιμήσεις δείχνουν ότι πέθανε το 90% του ιθαγενούς πληθυσμού στο δυτικό ημισφαίριο.
Οι ασθένειες βοήθησαν μια ισπανική δύναμη υπό την ηγεσία του Hernán Cortés να κατακτήσει την πρωτεύουσα των Αζτέκων το Tenochtitlán το 1519 και μια άλλη ισπανική δύναμη υπό την ηγεσία του Francisco Pizarro να κατακτήσει τους Ίνκας το 1532. Οι Ισπανοί ανέλαβαν τα εδάφη και των δύο αυτοκρατοριών. Και στις δύο περιπτώσεις, οι στρατοί των Αζτέκων και των Ίνκας είχαν καταστραφεί από ασθένειες και δεν μπόρεσαν να αντέξουν τις ισπανικές δυνάμεις. Όταν οι πολίτες της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Πορτογαλίας και των Κάτω Χωρών άρχισαν να εξερευνούν, να κατακτούν και να διευθετούν το Δυτικό Ημισφαίριο, βοηθήθηκαν επίσης από το γεγονός ότι η ασθένεια είχε μειώσει σημαντικά τον αριθμό οποιωνδήποτε ιθαγενών ομάδων που τους αντιτάχθηκαν.
9. Μεγάλη πανώλη του Λονδίνου: 1665-1666
Ένα μοντέλο επανέκδοσης της 1666 Μεγάλης Φωτιάς του Λονδίνου. Η πυρκαγιά ήρθε όταν η πόλη υπέστη μια θανατηφόρο πανούκλα. (Image credit: Shutterstock).
Το τελευταίο μεγάλο Μαύρου Θανάτου στη Μεγάλη Βρετανία προκάλεσε μαζική έξοδο από το Λονδίνο, με επικεφαλής τον βασιλιά Κάρολο Β. Η πανούκλα ξεκίνησε τον Απρίλιο του 1665 και εξαπλώθηκε ταχέως στους καλοκαιρινούς μήνες. Οι μολύνσεις από τρωκτικά που έχουν μολυνθεί από πανώλη ήταν μία από τις κύριες αιτίες της μετάδοσης. Μέχρι τη λήξη της πανούκλας, περίπου 100.000 άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένου του 15% του πληθυσμού του Λονδίνου, είχαν πεθάνει. Αλλά αυτό δεν ήταν το τέλος της δυστυχίας αυτής της πόλης. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1666 ξεκίνησε η Μεγάλη Πυρκαγιά του Λονδίνου, που διήρκησε τέσσερις ημέρες και κατέστρεψε μεγάλο μέρος της πόλης.
10. Μεγάλη πανούκλα της Μασσαλίας: 1720-1723
Η σημερινή θέα στο Κάστρο του Saint Jean, στον Καθεδρικό Ναό de la Major και στο λιμάνι Vieux στη Μασσαλία της Γαλλίας. Μέχρι το 30% του πληθυσμού της Μασσαλίας πέθανε ως αποτέλεσμα τριετούς επιδημίας πανώλης στη δεκαετία του 1720. (Image credit: Shutterstock).
Σύμφωνα με ιστορικά αρχεία, η Μεγάλη Πανώλη της Μασσαλίας ξεκίνησε όταν ένα πλοίο που ονομαζόταν Grand-Saint-Antoine και μετέφερε στη Μασσαλία της Γαλλίας φορτίο εμπορευμάτων από την ανατολική Μεσόγειο. Αν και το πλοίο ήταν σε καραντίνα, η πανώλη έφτασε στην πόλη, πιθανώς μέσω ψύλλων σε τρωκτικά μολυσμένα από την πανούκλα. τρωκτικά.
Η πανούκλα εξαπλώθηκε γρήγορα και τα επόμενα τρία χρόνια, μπορεί να πέθαναν περίπου 100.000 άνθρωποι στη Μασσαλία και τις γύρω περιοχές. Εκτιμάται ότι μέχρι το 30% του πληθυσμού της Μασσαλίας μπορεί να έχασε τη μάχη με την πανώλη.
11. Ρώσικη πανώλη: 1770-1772
Πορτρέτο της Αικατερίνης Β από τον Βιγίλιο Ερίχσεν (περ. 1757-1772). Ακόμη και η Μεγάλη Αικατερίνη δεν μπορούσε να κάνει τίποτα για την Ρωσία από την καταστροφή που προκάλεσε η πανώλη του 1770. (Image credit: Shutterstock)
Η Μόσχα μολύνθηκε από πανούκλα και ο τρόμος των πολιτών που βρίσκονταν σε καραντίνα ξέσπασε σε βία επεισόδια. Οι ταραχές διαδόθηκαν στην πόλη και κορυφώθηκαν με τη δολοφονία του Αρχιεπισκόπου Αμβροσίου, ο οποίος ενθάρρυνε τα πλήθη να μην συγκεντρωθούν για λατρεία.
Η αυτοκράτειρα της Ρωσίας, η Αικατερίνη Β’ (που ονομάζεται επίσης και Αικατερίνη η Μεγάλη), ήταν τόσο απελπισμένη που για να συγκρατήσει την πανούκλα και να αποκαταστήσει τη δημόσια τάξη εξέδωσε ένα βιαστικό διάταγμα που διέταζε να μετακινηθούν όλα τα εργοστάσια εκτός Μόσχας. Μέχρι τη λήξη της πανώλης, μπορεί να είχαν πεθάνει περίπου 100.000 άνθρωποι. Ακόμη και μετά τη λήξη της πανώλης, η Αικατερίνη προσπάθησε να αποκαταστήσει την τάξη.
Το 1773, ο Yemelyan Pugachev, ένας άντρας που ισχυριζόταν ότι ήταν ο Πέτρος ΙΙΙ (ο εκτελεσθείς σύζυγος της Catherine), οδήγησε σε εξέγερση που προκάλεσε τον θάνατο χιλιάδων περισσότερων.
12. Επιδημία κίτρινου πυρετού στη Φιλαδέλφεια: 1793
Ζωγραφική του George Washington στο Congress Hall της Φιλαδέλφειας, 4 Μαρτίου 1793. Μια επιδημία κίτρινου πυρετού χτύπησε τη Φιλαδέλφεια σκληρά κατά το πρώτο εξάμηνο του 1793. (Image credit: Shutterstock).
Όταν ο κίτρινος πυρετός κατέλαβε τη Φιλαδέλφεια, την πρωτεύουσα των Ηνωμένων Πολιτειών εκείνη την εποχή, οι αξιωματούχοι λανθασμένα πίστευαν ότι οι σκλάβοι ήταν άνοσοι. Ως αποτέλεσμα, οι υπέρμαζοι της κατάργησης της δουλείας ζήτησαν την πρόσληψη ατόμων αφρικανικής καταγωγής για τη νοσηλεία των ασθενών.
Η νόσος μεταφέρεται και μεταδίδεται από τα κουνούπια, τα οποία παρουσίασαν δημογραφική έκρηξη κατά τη διάρκεια του ιδιαίτερα καυτού και υγρού καλοκαιριού στη Φιλαδέλφεια εκείνου του έτους.
Μόλις έφτασε ο χειμώνας – και τα κουνούπια χάθηκαν – η επιδημία τελικά σταμάτησε. Μέχρι τότε, περισσότεροι από 5.000 άνθρωποι είχαν πεθάνει.
13. Πανδημία γρίπης: 1889-1890
Χαρακτική ξύλου που δείχνει νοσηλευτές που παρακολουθούν ασθενείς στο Παρίσι κατά τη διάρκεια της πανδημίας γρίπης 1889-90. Η πανδημία σκότωσε περίπου 1 εκατομμύριο ανθρώπους. (Image Credit: Shutterstock).
Στη σύγχρονη βιομηχανική εποχή, οι νέες συγκοινωνιακές συνδέσεις διευκόλυναν τους ιούς της γρίπης να προκαλέσουν όλεθρο. Σε λίγους μήνες, η ασθένεια κάλυψε τον κόσμο, σκοτώνοντας 1 εκατομμύριο ανθρώπους. Χρειάστηκαν μόλις πέντε εβδομάδες για να επιτύχει η επιδημία το μέγιστο ποσοστό θνησιμότητας.
Οι πρώτες περιπτώσεις αναφέρθηκαν στη Ρωσία. Ο ιός εξαπλώθηκε ταχύτατα σε όλη την Αγία Πετρούπολη, προτού διαδοθεί γρήγορα σε ολόκληρη την Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο, παρά το γεγονός ότι τα αεροπορικά ταξίδια δεν υπήρχαν ακόμα.
14. Επιδημία πολιομυελίτιδας: 1916
Franklin D. Roosevelt μνημόσυνο στην Ουάσιγκτον DC. Ο πρόεδρος Roosevelt διαγνώστηκε με πολιομυελίτιδα το 1921, σε ηλικία 39 ετών. Η πολιομυελίτιδα σκότωσε χιλιάδες ανθρώπους μέχρι την ανάπτυξη του εμβολίου Salk το 1954. (Image credit: Shutterstock)
Μια επιδημία πολιομυελίτιδας που ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη προκάλεσε 27.000 περιπτώσεις ασθενών και 6.000 θανάτους στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η νόσος επηρέαζε κυρίως τα παιδιά και μερικές φορές άφηνε επιζώντες με μόνιμη αναπηρία.
Οι επιδημίες πολιομυελίτιδας εμφανίστηκαν σποραδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι την εφεύρεση του εμβολίου Salk το 1954. Καθώς το εμβόλιο έγινε ευρέως διαθέσιμο, οι περιπτώσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες μειώθηκαν. Η τελευταία περίπτωση πολιομυελίτιδας στις Ηνωμένες Πολιτείες αναφέρθηκε το 1979. Οι προσπάθειες εμβολιασμού παγκοσμίως έχουν μειώσει σημαντικά την ασθένεια, αν και δεν έχει ακόμη εξαλειφθεί πλήρως.
15. Ισπανική Γρίπη: 1918-1920
Νοσοκομείο έκτακτης ανάγκης κατά τη διάρκεια επιδημίας γρίπης, Camp Funston, Κάνσας. (Image credit: Ιστορικό Αρχείο Otis, Εθνικό Μουσείο Υγείας και Ιατρικής).
Περίπου 500 εκατομμύρια άνθρωποι από τις νότιες θάλασσες μέχρι το Βόρειο Πόλο έπεσαν θύματα της ισπανικής γρίπης. Το ένα πέμπτο του πληθυσμού πέθανε, με κάποιες αυτόχθονες κοινότητες να ωθούνται στο χείλος της εξαφάνισης.
Η εξάπλωση και η θνησιμότητα της γρίπης ενισχύθηκε από τις περιορισμένες συνθήκες των στρατιωτών και την κακή διατροφή κατά τη διάρκεια του Α ‘ Παγκοσμίου Πολέμου.
Παρά την ονομασία Ισπανική γρίπη, η ασθένεια πιθανότατα δεν ξεκίνησε στην Ισπανία. Η Ισπανία ήταν ένα ουδέτερο έθνος κατά τη διάρκεια του πολέμου και δεν εφάρμοσε την αυστηρή λογοκρισία του Τύπου, η οποία δημοσίευε ελεύθερα πρώιμα στοιχεία της ασθένειας. Ως αποτέλεσμα, οι άνθρωποι πίστευαν λανθασμένα ότι η ασθένεια ήταν συγκεκριμένη για την Ισπανία, και το όνομα Spanish Flu καθιερώθηκε.
16. Ασιατική γρίπη: 1957-1958
Κοτόπουλα που ελέγχονται για τη γρίπη των πτηνών. Το ξέσπασμα της γρίπης των πτηνών σκότωσε 1 εκατομμύριο ανθρώπους στα τέλη της δεκαετίας του 1950. (Image credit: Shutterstock)
Η πανδημία της ασιατικής γρίπης ήταν μια άλλη παγκόσμια εμφάνιση ενός είδους γρίπης. Με τις ρίζες της στην Κίνα, η ασθένεια σκότωσε πάνω από 1 εκατομμύριο ζωές. Ο ιός που προκάλεσε την πανδημία ήταν ένα μείγμα ιού της γρίπης των πτηνών.
Τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων σημείωσαν ότι η ασθένεια εξαπλώθηκε ταχέως και αναφέρθηκε στη Σιγκαπούρη τον Φεβρουάριο του 1957, στο Χονγκ Κονγκ τον Απρίλιο του 1957 και στις παράκτιες πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών το καλοκαίρι του 1957. Ο συνολικός αριθμός των νεκρών ήταν μεγαλύτερος από 1,1 εκατομμύρια παγκοσμίως, με 116.000 θανάτους στις Ηνωμένες Πολιτείες.
17. Πανδημία και επιδημία AIDS: 1981-σήμερα
Το AIDS έγινε παγκόσμια πανδημία τη δεκαετία του 1980 και συνεχίζεται ως επιδημία σε ορισμένα μέρη του κόσμου. (Εικόνα: Mario Suriani / Associated Press, μέσω της Ιστορικής Εταιρείας της Νέας Υόρκης)
Το AIDS έχει διεκδικήσει περίπου 35 εκατομμύρια ζωές από τότε που εντοπίστηκε για πρώτη φορά. Ο ιός HIV, ο ιός που προκαλεί το AIDS, πιθανώς αναπτύχθηκε από έναν ιό ενός χιμπατζή, ο οποίος μεταδόθηκε σε ανθρώπους στη Δυτική Αφρική τη δεκαετία του 1920.
Ο ιός εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο, και το AIDS ήταν πανδημία μέχρι τα τέλη του 20ου αιώνα. Τώρα, περίπου το 64% των 40 εκατομμυρίων που ζουν με τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV) ζουν στην υποσαχάρια Αφρική.
Για δεκαετίες, η νόσος δεν είχε γνωστή θεραπεία, αλλά η φαρμακευτική αγωγή που αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1990 επιτρέπει πλέον στους ασθενείς με τη νόσο να βιώσουν μια φυσιολογική διάρκεια ζωής με τακτική θεραπεία. Ακόμη πιο ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι δύο άτομα έχουν θεραπευθεί από τον ιό HIV στις αρχές του 2020.
Το AIDS έχει διεκδικήσει περίπου 35 εκατομμύρια ζωές από τότε που εντοπίστηκε για πρώτη φορά. Ο ιός HIV, ο ιός που προκαλεί το AIDS, πιθανώς αναπτύχθηκε από έναν ιό ενός χιμπατζή που μεταφέρθηκε σε ανθρώπους στη Δυτική Αφρική τη δεκαετία του 1920. Ο ιός εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο και το AIDS ήταν μια πανδημία μέχρι τα τέλη του 20ού αιώνα. Τώρα, περίπου το 64% των εκτιμώμενων 40 εκατομμυρίων ζουν με τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV) στην υποσαχάρια Αφρική.
Για δεκαετίες, η ασθένεια δεν είχε καμία γνωστή θεραπεία, αλλά η φαρμακευτική αγωγή που αναπτύχθηκε στη δεκαετία του 1990 επιτρέπει τώρα στους ανθρώπους με τη νόσο να βιώνουν μια κανονική διάρκεια ζωής με τακτική θεραπεία. Ακόμα πιο ενθαρρυντικό, είναι ότι δύο άτομα έχουν θεραπευτεί από τον ιό HIV από τις αρχές του 2020.
18. Πανδημία γρίπης των χοίρων H1N1: 2009-2010
Μια νοσοκόμα που περπατάει σε σκηνή έξω από την αίθουσα έκτακτης ανάγκης στο Sutter Delta Medical Center στην Αντιόχεια της Καλιφόρνιας στις 30 Απριλίου 2009. Το νοσοκομείο ετοιμάζεται για πιθανή πλημμύρα ασθενών που ανησυχούν ότι μπορεί να έχουν γρίπη των χοίρων. (Εικόνα: Justin Sullivan / Getty Images)
Η πανδημία της γρίπης των χοίρων το 2009 προκλήθηκε από ένα νέο στέλεχος H1N1 που προήλθε από το Μεξικό την άνοιξη του 2009, πριν εξαπλωθεί στον υπόλοιπο κόσμο. Σε ένα χρόνο, ο ιός μόλυνε περίπου 1,4 δισεκατομμύρια ανθρώπους ανά τον κόσμο και σκότωσε μεταξύ 151,700 και 575,400 ανθρώπων, σύμφωνα με το CDC.
Η πανδημία γρίπης του 2009 επηρέασε κυρίως παιδιά και νέους ενήλικες και το 80% των θανάτων ήταν σε άτομα ηλικίας κάτω των 65 ετών, ανέφερε το CDC. Αυτό ήταν ασυνήθιστο, δεδομένου ότι τα περισσότερα στελέχη των ιών της γρίπης, συμπεριλαμβανομένων αυτών που προκαλούν εποχική γρίπη, προκαλούν το μεγαλύτερο ποσοστό θανάτων σε άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω. Αλλά στην περίπτωση της γρίπης των χοίρων, οι ηλικιωμένοι φάνηκαν να έχουν ήδη δημιουργήσει αρκετή ανοσία στη ομάδα των ιών που ανήκει στο H1N1, έτσι δεν επηρεάστηκαν τόσο πολύ. Ένα εμβόλιο για τον ιό H1N1 που προκάλεσε τη γρίπη των χοίρων τώρα περιλαμβάνεται στο ετήσιο εμβόλιο γρίπης.
19. Επιδημία της Ευαγγελικής Δυτικής Αφρικής: 2014-2016
Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης έβαλαν προστατευτικό εξοπλισμό σε μονάδα επειγόντων για τον Ebola στη Λιβερία κατά τη διάρκεια της επιδημίας Ebola του 2014. (Image credit: CDC / Sally Ezra / Αθάλι Christie).
Ο Έμπολα κατέστρεψε τη Δυτική Αφρική μεταξύ 2014 και 2016, με 28.600 αναφερθείσες περιπτώσεις και 11.325 θανάτους. Η πρώτη περίπτωση που αναφέρθηκε ήταν στη Γουινέα τον Δεκέμβριο του 2013, κατόπιν η ασθένεια εξαπλώθηκε γρήγορα στη Λιβερία και τη Σιέρρα Λεόνε. Ο μεγαλύτερος αριθμός περιπτώσεων και θανάτων σημειώθηκαν σε αυτές τις τρεις χώρες. Ένας μικρότερος αριθμός διαπιστώθηκε στη Νιγηρία, το Μάλι, τη Σενεγάλη, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων.
Δεν υπάρχει θεραπεία για τον Ebola, παρόλο που οι προσπάθειες για την εξεύρεση εμβολίου βρίσκονται σε εξέλιξη. Οι πρώτες γνωστές περιπτώσεις Ebola σημειώθηκαν στο Σουδάν και στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό το 1976 και ο ιός μπορεί να προέρχεται από νυχτερίδες.
20. Επιδημία ιλαράς από τον ιό Zika: 2015-σήμερα
Ένας εργαζόμενος ψεκάζει φυτοφάρμακο για να σκοτώσει τα κουνούπια που φέρουν τον ιό Zika, ο οποίος είναι πιο διαδεδομένος στις τροπικές χώρες (Image credit: Shutterstock)
Ο αντίκτυπος της πρόσφατης επιδημίας Zika στη Νότια Αμερική και την Κεντρική Αμερική ήταν μεγάλος. Εν τω μεταξύ, οι επιστήμονες έδωσαν αγώνα ενάντια στον χρόνο για να φέρουν τον ιό υπό έλεγχο. Ο ιός Zika διαδίδεται συνήθως μέσω των κουνουπιών του γένους Aedes, αν και μπορεί επίσης να μεταδοθεί σεξουαλικά στον άνθρωπο.
Ενώ ο ιός Zika, συνήθως δεν είναι επιβλαβής για τους ενήλικες ή τα παιδιά, αλλά μπορεί να προσβάλει βρέφη που βρίσκονται ακόμα στη μήτρα και προκαλούν γενετικές ανωμαλίες. Ο τύπος των κουνουπιών που μεταφέρουν το Zika ανθίζει καλύτερα σε ζεστά και υγρά κλίματα, καθιστώντας τη Νότια Αμερική, την Κεντρική Αμερική και μέρη των νότιων Ηνωμένων Πολιτειών πρωταρχικές περιοχές για την ανάπτυξη του ιού.
από την Βίκυ Μπαφατάκη
Eπιστημονικές πληροφορίες από το livescience.com
