Περιγραφή:
Η λίμνη Τιτικάκα βρίσκεται ανάμεσα στη Βολιβία και το Περού. Βρίσκεται σε υψόμετρο 3.800 μέτρων και θεωρείται η ψηλότερη πλεύσιμη λίμνη του κόσμου. Η οροσειρά τούνδρα, γνωστή ως Αλτιπλάνο, εκτείνεται προς τα νότια και ήταν η πρωτεύουσα του Τιαουανάκο, ενός από τους σημαντικότερους πολιτισμούς των Άνδεων κατά τη διάρκεια της πρώτης χιλιετίας π.Χ. Η λίμνη θεωρήθηκε επίσης το κέντρο του κόσμου και έχει προέλευση από τον ήλιο, το φεγγάρι, τα αστέρια και από το ανθρώπινο είδος, και, ως εκ τούτου, ήταν ένα από τα πιο ιερά μέρη του πολιτισμού των Ίνκας.
Μυθολογία:
Η λίμνη Τιτικάκα θεωρούνταν για χρόνια ως το κέντρο του Κόσμου από τον τοπικό πληθυσμό και στη συνέχεια από τους πιο πρόσφατους Ίνκας. Στους μύθους δημιουργίας τους, ο Βιρακότσα Ίνκα (Κέτσουα: Wiraqucha Inka, ο “Ίνκα με το όνομα του Θεού”, ισπ. Viracocha Inca ή Huiracocha Inca), ο θεός δημιουργός, κατοίκησε τον κόσμο με μια φυλή από πέτρινους γίγαντες.
Αυτοί αποδείχθηκαν απείθαρχοι και έτσι ο Βιρακότσα δημιούργησε τους ανθρώπους στη θέση τουυς, αλλά απογοητευμένος από την απληστία και την υπερβολική αλαζονεία τους, ο θεός έστειλε μια μεγάλη πλημμύρα στη γη. Όλοι, εκτός από τρεις ανθρώπους, καταστράφηκαν, και από αυτούς τους επιζώντες, η ανθρώπινη φυλή αναδύθηκε για άλλη μια φορά. Ο κόσμος βρισκόταν ακόμα στο σκοτάδι, οπότε ο Βιρακότσα έκανε τον ήλιο, το φεγγάρι και τα αστέρια από τα νησιά στο κέντρο της λίμνης Τιτικάκα. Κάποια στιγμή ο ήλιος άρχισε να ζηλεύει τη φωτεινότητα του φεγγαριού και έριξε στάχτη στο πρόσωπό του, και έτσι το φως του έγινε αμυδρό.
Ο πρώτος αποικισμός:
Η περιοχή γύρω από τη λίμνη κατοικήθηκε για πρώτη φορά στα μέσα της 2ης χιλιετίας π.Χ., τα κεραμικά ευρήματα στη Chiripa, στην νότια ακτή, ήταν από τα παλαιότερα αντικείμενα που βρέθηκαν. Όπως και σε άλλους πολιτισμούς, το λάμα, η βικούνια και τα αλπακά αποτελούσαν πηγή μαλλιού, μεταφοράς και, εάν ήταν απαραίτητο, τροφής. Από τη λίμνη εφοδιάζονταν ψάρια και τα καλάμια Τοτόρα που χρησιμοποιούσαν για να κατασκευάσουν βάρκες, στέγες και ψάθες (μια παράδοση που συνεχίζεται και σήμερα). Επίσης, καλλιεργούσαν πατάτες, κινόα και όκα (το καλαμπόκι δεν μπορούσε να καλλιεργηθεί στο υψόμετρο της Αλτιπλάνος) και εξήγαγαν μέταλλα όπως ο χρυσός, ο χαλκός και ο κασσίτερος από τα κοντινά βουνά. Ωστόσο, το κρύο κλίμα και η απουσία δέντρων ήταν περιορισμοί για την ανάπτυξη και παράγοντες που τελικά θα απαιτούσαν την μετακίνηση του πληθυσμού στο πιο ζεστό και πιο γόνιμο νότο.
Πουκάρα και Τιβανάκου
Ο πρώτος σημαντικός και ανεξάρτητος πολιτισμός βρισκόταν στα βορειοδυτικά της λίμνης στη Πουκάρα (400 π.Χ. – 100 π.Χ.), αλλά πολύ λίγα, εκτός από τις κόκκινες πλάκες θεμελίωσης ψαμμίτη και μερικές καλές πέτρες τοίχου επιβιώνουν από τον οικισμό. Έχουν ανασκαφεί πέτρινα γλυπτά και κεραμικά αγγεία, τα οποία παρουσιάζουν ζωγραφισμένη και εγχάρακτη διακόσμηση γεωμετρικών σχημάτων, αιλουροειδών και ξεχωριστών κυρτών ανθρώπινων μορφών, τυπικά βαμμένων με κόκκινο, καφέ ή κρεμ χρώμα.
Πλωτά νησιά στην λίμνη Τιτικάκα
Ακόμη πιο σημαντική ήταν η περιοχή Τιβανάκου (ή Τιαουανάκο) που άνθισε από το 200 π.Χ. έως το 1000 μ.Χ. στις νότιες ακτές της λίμνης και που έγινε η πρωτεύουσα μιας εκτενούς αυτοκρατορίας. Οι δύο πολιτισμοί ήταν παράλληλοι αλλά φαινομενικά ανεξάρτητοι, αν και υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά, όπως τα βυθισμένα μέγαρα και κάποιες ομοιότητες στο αντίστοιχο καλλιτεχνικό τους στυλ. Ο πολιτισμός στο Τιαουανάκο μπορεί επίσης να έχει επηρεαστεί από την κοντινή περιοχή της Τσιρίπα, η οποία είναι πιο παλιά.
Μνημειώδης αρχιτεκτονική εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο Τιβανάκου από το 200 π.X. με τα μεγάλα περιτοιχισμένα μέγαρα, τις τελετουργικές πυραμίδες, τα τεράστια πέτρινα αγάλματα και την περίφημη Πύλη του Ήλιου. Χωράφια αντικατέστησαν την ελώδη γη από την ακτογραμμή και τα κανάλια άρδευσης, και έφεραν νερό από τη λίμνη, κάτι που αύξησε τη γεωργική παραγωγή. Ένα τείχος δημιουργήθηκε επίσης για να περιβάλει τον ιερό χώρο σε τρεις πλευρές με την τέταρτη πλευρά να είναι η ίδια η λίμνη. Η πόλη διέθετε πάνω από 10 τετραγωνικά χιλιόμετρα και ο πληθυσμός στη κορυφή του Τιβανάκου θα μπορούσε να ανέρχεται στις 70.000.
Ο λόγος για την κατάρρευση του Τιβανάκου είναι ασαφής και μπορεί να οφείλεται σε ένα συνδυασμό υπερβολικής επέκτασης της αυτοκρατορίας, της εξέγερσης και της κλιματικής αλλαγής. Μια σειρά ξηρασιών στη στροφή της χιλιετίας, προκάλεσε μείωση του επιπέδου της λίμνης κατά 12 μέτρα, κάτι το οποίο ήταν καταστροφικό για καλλιέργειες εξαρτώμενες από την άρδευση και μείωσε σημαντικά το τραπέζι των υδάτων δημιουργώντας παράκτια πεδία που δεν μπορούσαν να διατηρήσουν τη γεωργία. Η περιοχή δεν ήταν ποτέ ξανά σε θέση να ανακτήσει την πρώην ευημερία της.
Η Εξάπλωση των Ίνκας:
Η λίμνη Τιτικάκα έγινε και πάλι σημαντική περιοχή με την άνοδο της αυτοκρατορίας των Ίνκας κατά τον 15ο και 16ο αιώνα. Οι Ίνκας προσελκύονταν άμεσα από την Αλτιπλάνο έχοντας τη ως πιθανή περιοχή επέκτασης, αλλά τους πήρε κάποιο χρόνο για να κατακτήσουν τη Τιτικάκα και τους τοπικούς πολιτισμούς της, τους Lupaqa, Qolla και Ayaviris. Η πρώτη επέκταση στην περιοχή συνέβη κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Βιρακότσα από το 1425 και αργότερα κάτω από τον Πατσακούτι Ίνκα Γιουπάνκι (1438-1471). Ωστόσο, ήταν η αποφασιστική νίκη, στον ποταμό Desaguadero που ρέει από τη λίμνη στη νότια πλευρά, αυτή που εξασφάλισε τελικά τον έλεγχο των Ίνκας και έφερε αντίποινα στους τοπικούς αρχηγούς – τα κεφάλια τους εμφανίστηκαν σε στύλους και το σώμα τους γδάρθηκε για να φτιαχτούν τύμπανα. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο ηγέτης της Qolla μεταφέρθηκε στο Cuzco και, σε μεγάλη τελετή, αποκεφαλίστηκε.
Οι Lupaqa, Qolla και Ayaviris πιθανότατα δεν είχαν προχωρήσει σε επίπεδο κρατικής οργάνωσης από τη στιγμή που έφθασαν οι Ίνκας και, μέχρι το 1532, μια σειρά συμμαχιών μεταξύ των ντόπιων και των υπερασπιστών των Ίνκας τους είχε δημιουργήσει 13 επαρχίες γύρω από τη λίμνη. Η υποταγή των πολιτισμών γύρω από την Τιτικάκα ολοκληρώθηκε με την αναγκαστική επανεγκατάσταση και την απασχόληση σε άλλες περιοχές της αυτοκρατορίας και με την απαγόρευση της εγκατάσταση σε οχυρωμένες τοποθεσίες του λόφου. Η αρχιτεκτονική του Lupaqa και οι ταφικές πρακτικές, ειδικότερα, ήρθαν να επιδείξουν τα οικεία χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής των Ίνκας – ορθογώνια, κατόψεις και καλοδιατηρημένη πέτρα.
Οι Ίνκας ενσωμάτωσαν τους τοπικούς μύθους σχετικά με τη λίμνη στην ιστορία τους υιοθετώντας το ως ιερό χώρο με ναούς στον ήλιο (Inti) και το φεγγάρι (Coati) που κατασκευάστηκαν σε νησιά στη λίμνη, στην κατασκευή ιερού στο ακρωτήριο Κοπακαμπάνα, την παύση καλλιέργειας γης για τον Θεό Ήλιου στις βόρειες ακτές και την εκδήλωση των αρχαίων ερειπίων του Tiwanaku στη νότια ακτή. Οι ηγέτες ιδρυτές των Ίνκας, στους οποίους συμπεριελήφθη η Μάνκο Κάπακ και η αδελφή του (ή η σύζυγος) Μάμα Οκλλό, θεωρούνταν ότι προέρχονταν από την περιοχή της λίμνης και οι διαδοχικοί κυβερνήτες των Ίνκας πήγαιναν ετησίως να προσκυνήσουν σε αυτούς τους ιερούς τόπους.
Μετάφραση, απόδοση: Νικολέτα Καραλή
Επιμέλεια: Κατερίνα Νίκου – Φιλόλογος
Πρωτότυπο κείμενο: Lake Titicaca by Mark Cartwright
Πηγή: https://www.ancient.eu
