Ο άνθρωπος που στεκόταν απέναντι μου σε ρόλο ‘εξεταζόμενου’ διακατεχόταν από σιγουριά στα λόγια του και καθαρότητα στη ματιά του.Οι σκέψεις, τα συναισθήματα, οι πεποιθήσεις και τα βιώματά του ξεδιπλώνονταν με βεβαιότητα κατά τη διάρκεια της συζήτησης μας. Τα γαλανά μάτια του επιστήμονα με όραμα, αλλά και του πολιτικού που επιθυμεί να κάνει πράξη τα όσα πρεσβεύει, ήταν η σημαντικότερη μαρτυρία. Ο Φίλιππος Τσαλίδης πρώην Γενικός Γραμματέας ‘Έρευνας και Τεχνολογίας, τ. Βουλευτής Νομού Ξάνθης, αλλά και Καθηγητής και τ. Αντιπρύπανης στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο είναι ο άνθρωπος με την ‘καμπύλη οράσεως’. Γνωρίζει καλά που θέλει να πάει. Αυτός εξάλλου είναι και ο λόγος για τον οποίο κοιτάζει με το βλέμμα του επιστήμονα-ερευνητή και του πολιτικού, που επιθυμεί να γίνεται πράξη η έρευνά του προς το συμφέρον όλων.
Σκεπτόμενος άνθρωπος και φαινομενικά ήρεμος, κρύβει μια ανήσυχη προσωπικότητα. Λειτουργεί εγκεφαλικά και παίρνει τις αποφάσεις του με μεγάλη σοβαρότητα σκέψης. Ευαίσθητος και προστατευτικός για όσους τον περιβάλλουν, με μεγάλη αγάπη για το συνάνθρωπό του.
Συνεπής στο λόγο του και σε ό,τι αναλαμβάνει παλεύει με το χρόνο και τις νόρμες του. Θεωρεί, ότι «δεν μπορεί να συνδυαστεί καριέρα και οικογένεια εύκολα και πολλές φορές αισθάνομαι τύψεις, αλλά δεν γίνεται διαφορετικά. Δεν υπάρχει προσωπική ζωή. Συνηθίζω όταν ασχολούμαι με κάτι να ”πέφτω με τα μούτρα” στην κυριολεξία».
Ως πατέρας, όταν αναφέρεται στο μονάκριβο γιο του, απαντά με αφοπλιστική ειλικρίνεια, λέγοντας ότι πλέον προσπαθεί να αφιερώνει όσο περισσότερο χρόνο μπορεί σε εκείνον, ακροβατώντας στους χρόνους της πολιτικής, της επιστήμης και της οικογένειας.
Ο πολιτικός άνδρας
Η σχέση των ανθρώπων με τις λέξεις και την ερμηνεία τους προϋποθέτει σχεδόν πάντα μια ιδιόμορφη ‘εμπιστοσύνη’. Είναι όπως τα χρέη τιμής, τα οποία πρέπει να αποδίδονται και ειδικά όταν κάποιος είναι πολιτικός. Η λέξη ακεραιότητα για τον Φίλιππο Τσαλίδη έχει αποκλειστικά σχέση με τον άνθρωπο ανεξαρτήτως αν εκείνος είναι πολιτικός, πανεπιστημιακός ή οτιδήποτε άλλο. «Ακεραιότητα χαρακτήρα σημαίνει ότι στη ζωή σου βάζεις κάποια δεδομένα, έχεις κάποιες αρχές και αξίες και δεν κάνεις πίσω για κανένα λόγο».
Ανάμεσα στις πολλές διαστάσεις και ιδιότητες του ”είναι” μας και πίσω από την δαρβινική εξέλιξη της ζωής μας υπάρχουν λέξεις, όπως η ειλικρίνεια, η διαφάνεια, η συνέπεια και η εντιμότητα, οι οποίες υποστηρίζονται σθεναρά από τον πολιτικό άνδρα και επιστήμονα. «Ο πολιτικός πρέπει να οριοθετεί τα παιχνίδια της πολιτικής στο μέτρο του δυνατού. Στη διάρκεια της ζωής του είναι υποχρεωμένος να κάνει και συμβιβασμούς, αλλά πάντα υπάρχουν οι “κόκκινες γραμμές” και κάτω από αυτές δεν πρέπει να ξεφεύγει».
Κι όσους για εκείνους που κάνουν την επανάστασή τους και δεν συμβιβάζονται ο Φίλιππος Τσαλίδης τους θαυμάζει, λέγοντας ότι ‘τέτοιοι άνθρωποι είναι λίγοι και θα ήθελα να είμαι ένας από αυτούς»
Ο επιστήμονας και ο ερευνητής
Συζητώντας για την επιστήμη συνειδητοποίησα τη ρευστότητα του χρόνου και ένιωσα, ότι η συζήτηση μαζί του έπρεπε να εγκλωβιστεί στα περιθώρια των λεπτών και των δευτερολέπτων της ώρας. Υπάρχουν τόσες παράμετροι εξάλλου που θα μπορούσε να μας αναλύσει για το αντικείμενό του! Είναι βέβαια η φύση του επιστήμονα – ερευνητή και του καθηγητή, που κάποιες φορές είναι δυνατόν να υπερκεράσει τον πολιτικό άνδρα. Όταν μιλά για την ‘επιστήμη’ απορροφάται από τη στιγμή και αφήνεται…
«Θεωρώ ότι αν θέλουμε να επιβιώσουμε, η έρευνα και η τεχνολογία είναι καθοριστικοί παράγοντες κατά τη διάρκεια αυτής της οικονομικής συγκυρίας, την οποία βιώνει όλος ο πλανήτης. Πιστεύω, ότι η έρευνα και η καινοτομία μπορούν να συντελέσουν, ώστε να βγούμε από αυτή την κρίση. Δυστυχώς, στην Ελλάδα δεν δίδεται η βαρύτητα που θα έπρεπε σ’ αυτόν τον τομέα, διότι κάποιοι πιστεύουν, ότι οι δαπάνες για την έρευνα ίσως δεν είναι τόσο ανταποδοτικές, όσο θα έπρεπε να ήταν. Κύριος στόχος της έρευνας και της τεχνολογίας, τότε που είχα την τιμή να προΐσταμαι ως Γενικός Γραμματέας στο Υπουργείο Ανάπτυξης, ήταν να φέρουμε κοντά τους «τρεις πυλώνες», δηλαδή τα Πανεπιστήμια, τα Τ.Ε.Ι. και τα Ερευνητικά Κέντρα…Στη χώρα μας υπάρχουν κάποιοι πυρήνες έρευνας, όπου και γίνεται θαυμάσια δουλειά, θα έλεγα εξαιρετική που μερικές φορές μάλιστα δεν είναι μόνο ανταγωνιστική με το διεθνές περιβάλλον, αλλά και στην πρώτη γραμμή».
Ο Φίλιππος Τσαλίδης δε διστάζει να εκφράσει ευθαρσώς την άποψή του για τις αλλαγές που έκανε η νέα κυβέρνηση σε σχέση με την Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας. «Η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας έχει προσωπικό περίπου διακόσια τριάντα άτομα με πολύ υψηλές προδιαγραφές (μεταπτυχιακά και διδακτορικά), καθώς υπήρξε πρώην Υπουργείο. Δεν θα έπρεπε να περάσει στο Υπουργείο Παιδείας. Θα έπρεπε να παραμείνει στο νέο Υπουργείο που ονομάζεται Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Εμπορικής Ναυτιλίας, διότι συνδέεται άμεσα με την ανταγωνιστικότητα. Η ανταγωνιστικότητα επιτυγχάνεται με την συνύπαρξη αυτών των πυλώνων στους οποίους αναφέρθηκα προηγουμένως και βέβαια μέσα σε αυτούς ανήκει ο ιδιωτικός τομέας που αποτελεί κομμάτι αναπόσπαστο, εάν θέλουμε να πετύχουμε τους στόχους μας ως χώρα. Στο Υπουργείο Παιδείας δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων δεν έχει χώρο το κομμάτι αυτό που αναφέρεται κυρίως στην ανταγωνιστικότητα και γιατί δεν υπάρχει η ανάλογη κουλτούρα».
Η ελεύθερη γνώμη και το Πανεπιστημιακό άσυλο
Όταν αναφερόμαστε στο θέμα αυτό είναι καταλυτικός στην άποψή του, που κατά τα άλλα εμπεριέχει και μία δόση ρομαντισμού από άλλες γενιές.
«Άσυλο σημαίνει βασικά η ελεύθερη διακίνηση ιδεών και όταν θεσμοθετήθηκε το 1982 έγινε για καθαρά συμβολικούς και ιστορικούς λόγους, καθώς η έξοδος από τη δικτατορία τότε ήταν πολύ κοντά. Σήμερα αφ’ ενός λέμε, ότι ως χώρα είμαστε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος, που κατά την προσωπική μου άποψη σημαίνει ότι μπορεί ο κάθε έλληνας πολίτης όπου κι αν βρίσκεται να πει ελεύθερα τη γνώμη του, κι αφετέρου μένουμε σέ ένα θεσμό που δεν υφίσταται, γιατί δεν υφίσταται η κατάκτηση της ελευθερίας του λόγου, ούτε ιστορικά ούτε συμβολικά. Έτσι σήμερα φθάσαμε στο σημείο το ‘Ακαδημαϊκό άσυλο’ να καταστρατηγείται και μάλιστα πολλές φορές από ομάδες που δεν έχουν καμία σχέση με την ακαδημαϊκή κοινότητα. Συνεπώς εγώ δεν βλέπω κανένα λόγο να υφίσταται αυτός ο θεσμός».
Τα ‘κοινά χαρακτηριστικά’ του πολιτικού και του επιστήμονα
«Η συνέπεια και η συνέχεια πρέπει να χαρακτηρίζουν και τον πολιτικό και τον επιστήμονα. Όσον αφορά στον ερευνητή αυτός θα πρέπει να διαθέτει και υπομονή, μεγαλύτερη από οποιονδήποτε, διότι είναι περισσότερες οι δύσκολες στιγμές στη ζωή του και πολύ λίγες οι ευχάριστες. Όμως και ο πολιτικός στη ζωή του έχει περισσότερες δύσκολες παρά ευχάριστες στιγμές, αλλά είναι τελείως διαφορετικές. Πάντως και οι δυο στο τέλος νοιώθουν την ίδια ικανοποίηση. Όταν ο ερευνητής παράγει μια καινούργια γνώση νιώθει μια υπέρτατη ηδονή, αλλά και ο πολιτικός όταν πραγματικά μπορεί να προσφέρει κάτι στην κοινωνία, τότε κι εκείνος αισθάνεται την ίδια ηδονή».
Οι φόβοι, τα όνειρα και οι προσδοκίες
Ξετυλίγοντας το κουβάρι της συζήτησής μας, στεκόμαστε για λίγο στις αιώνιες ανησυχίες της ανθρώπινης ύπαρξης, για τις οποίες ο άνθρωπος που στέκεται απέναντί μου απαντά χωρίς περιστροφές «Στη ζωή μου έχω κάνει πολλά και διαφορετικά πράγματα και μερικές φορές ταυτόχρονα. Άρα τις περισσότερες φορές είναι διακριτές οι χρονικές στιγμές. Ως Πανεπιστημιακός δάσκαλος εκείνο που θα φοβόμουν περισσότερο είναι ότι πέρα από τη γνώση που θα μεταφέρω στους φοιτητές μου, θα πρέπει να μεταφέρω και ένα ακαδημαϊκό ήθος που θα πρέπει να διέπει και αυτούς που περνούν από τα θρανία. Ένας άνθρωπος είναι ολοκληρωμένος όταν διαθέτει την επιστημονική γνώση και είναι ηθικός. Συνεπώς, θα ήθελα να μπορώ να τα κάνω και τα δύο. Θα ήμουν αποτυχημένος ως ακαδημαϊκός δάσκαλος αν έκανα μόνον το ένα. Ως πολιτικός αυτό που φοβάμαι είναι να μην επιτύχω έστω κάποιον από τους μεγάλους στόχους, και κυρίως όταν βάζεις έναν μεγάλο στόχο για τον τόπο σου, θα πρέπει να επιτευχθεί. Προσδοκία μου είναι να μπορώ να είμαι κάπου ώστε να προσφέρω, και για να προσφέρει κάποιος πρέπει να του δοθεί και η ανάλογη θέση…».
Η καταγωγή και η Θράκη
Όταν η συζήτηση έρχεται στον τόπο καταγωγής του, συνειδητοποιώ την περηφάνια του ανθρώπου και ταυτόχρονα τον προβληματισμό του για τον τόπο αυτό.
«Είμαι Θρακιώτης. Οι γονείς μου είναι πρόσφυγες από την ανατολική Θράκη και ήρθαν το 1922 και εγκαταστάθηκαν στον όμορο νομό Ροδόπης. Ο πατέρας μου γεωπόνος στο επάγγελμα και ιδιωτικός υπάλληλος έπαιρνε συνέχείς μεταθέσεις που σημαίνει ότι έχουμε γυρίσει ως οικογένεια σχεδόν τη μισή Βόρεια Ελλάδα. Εγώ κάποια στιγμή επέστρεψα στις ρίζες μου και ήταν προσωπική μου απόφαση να μείνω στην Ξάνθη. Αισθάνομαι δεμένος με τον τόπο μου», λέει φανερά συγκινημένος.
«Έχει ιδιαιτερότητες αυτός ο τόπος. Η Θράκη βρίσκεται μακριά από το κέντρο λήψης των αποφάσεων, όχι βέβαια τόσο όσο ήταν στο παρελθόν. Επίσης κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου είχε τους βόρειους γείτονες οι οποίοι ήταν ‘οι εχθροί μας’. Βέβαια ιδιαιτερότητα είναι και οι μειονότητες. Σε ό,τι αφορά αυτές πιστεύω ότι κάναμε τραγικά λάθη ως πολιτεία, γιατί είναι διαχρονικό το λάθος. Μπήκαν οι ”μπάρες” που γκετοποίησαν κατά κάποιον τρόπο την μειονότητα. Ωστόσο κανένας δεν βγήκε να πει την αλήθεια, δηλαδή ότι οι ”μπάρες” μπήκαν εξαιτίας του ψυχρού πολέμου, ώστε να ελέγχουμε τα βόρεια σύνορά μας σε σχέση με τους γείτονές μας. Οι ”μπάρες” υπήρχαν από τη Ροδόπη έως τη Φλώρινα. Απλά οι άλλες έπεσαν νωρίτερα σε σχέση με τη Θράκη. Θεωρώ πως έπρεπε να ασκήσουμε μια επιθετική αναπτυξιακή πολιτική, ώστε αυτοί οι άνθρωποι να μπορούν να ζουν πολύ καλύτερα και το βιοτικό τους επίπεδο να είναι υψηλότερο, κάτι που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής για τη Θράκη».
Όταν συζητάς με τον πολιτικό και επιστήμονα Φίλιππο Τσαλίδη σίγουρα βγαίνεις ως άνθρωπος κερδισμένος από τις γνώσεις του και το όραμά του, αλλά εκείνο που σου αφήνει ως άνθρωπος είναι η ευαισθησία, η μεγαλοκαρδία του και η αγάπη του για τον άνθρωπο.
Γράφει η δημοσιογράφος Μαρία Καραγιάννη
