Οι μέρες αυτές μας φέρνουν στο μυαλό κάτι μαγικό, κάτι παραμυθένιο. Στην Ελλάδα οι χριστουγεννιάτικες παραδόσεις μπορεί να απαιτούν μόνο την προετοιμασία λαχταριστών γλυκών και πλούσιων πιάτων για το γιορτινό τραπέζι. Υπάρχουν όμως και εκείνα τα ασυνήθιστα έθιμα ανά τον κόσμο που κανείς μας δεν μπορεί να φανταστεί! Δεν έχουν όλοι στο μυαλό τους τον Άγιο Βασίλη, Βασιλόπιτες και καλικάντζαρους. Κάποια έθιμα μοιάζουν με τα δικά μας και κάποια όχι! Πριν αφορίσετε όλα τα παρακάτω, σκεφτείτε πως αντίστοιχα το σπάσιμο του ροδιού την Πρωτοχρονιά στη μέση του σπιτιού μπορεί να μοιάζει το ίδιο ασυνήθιστο στον υπόλοιπο κόσμο!
Νότια Αφρική: Κάμπιες αντί για τηγανητές πατάτες
Πώς θα σας φαινόταν αν την ημέρα των Χριστουγέννων τρώγατε στο γιορτινό τραπέζι σας τηγανητές κάμπιες νυχτοπεταλούδας; Οι κάτοικοι της Ν. Αφρικής τις απολαμβάνουν μαζί με τις άλλες λιχουδιές, διαλέγοντας συγκεκριμένα το αυτοκρατορικό είδος κάμπιας Emperor Moth!
Ουκρανία: Ιστοί αράχνης αντί για στολίδια
Ένας ιστός αράχνης μπορεί να είναι ανατριχιαστικός, αλλά για τους Ουκρανούς σημαίνει τύχη! Εκεί, συνηθίζουν να κρύβουν έναν αυτοσχέδιο ιστό μέσα στο χριστουγεννιάτικο δέντρο, που φέρνει καλοτυχία σε αυτόν που θα τον ανακαλύψει. Το έθιμο αυτό προέρχεται από τον μύθο της «φτωχής χήρας». Η γυναίκα της ιστορίας δεν είχε αρκετά χρήματα για να στολίσει το δέντρο της. Την επόμενη ημέρα, η γυναίκα ξύπνησε από τις φωνές των παιδιών της. “Μητέρα, ξύπνα να δεις το δένδρο. Είναι πανέμορφο!”. Όλο το βράδυ μία αράχνη περιστρεφόταν γύρω από το δένδρο, στολίζοντάς το με τον ιστό της. Μάλιστα, όταν για να δουν καλύτερα το δένδρο, το μικρότερο παιδί άνοιξε το παράθυρο, οι ακτίνες του ηλίου μετέτρεψαν τους ιστούς της αράχνης σε χρυσό και ασήμι. Έτσι, η οικογένεια ποτέ δεν στερήθηκε κάτι ξανά.
Γερμανία: Τα γεμιστά παπούτσια και οι πίκλες
Δε σκεφτήκατε λάθος… Το έθιμο αυτό στη Γερμανία απαιτεί πραγματικά παπούτσια. Το βράδυ της 5ης Δεκεμβρίου τα παιδιά τα αφήνουν έξω από το σπίτι τους. Την επόμενη μέρα, αν ήταν καλά παιδιά όλο το χρόνο, βρίσκουν τα παπούτσια τους γεμάτα γλυκά και καραμέλες. Αν όμως ήταν άτακτα βρίσκουν μέσα στο παπούτσι ένα κλαδί δέντρου. Επίσης, την Παραμονή των Χριστουγέννων κρύβουν μέσα στο χριστουγεννιάτικο δέντρο και μία πίκλα. Την επόμενη μέρα όποιο παιδί τη βρει πρώτο κερδίζει ένα δώρο! Μάλιστα, στη Γερμανία δεν είναι καθόλου τυχαίο που στην αγορά κυκλοφορούν στολίδια δέντρου σε σχήμα πίκλας!
Ινδία: Μπανάνες και μάνγκο αντί για δέντρα
Οι Χριστιανοί στην Ινδία είναι το 2,3% του πληθυσμού, ποσοστό που φαίνεται πολύ μικρό, όμως, στην πραγματικότητα πρόκειται για 25 εκατομμύρια ανθρώπους. Οι Ινδοί Χριστιανοί γιορτάζουν κανονικά τα Χριστούγεννα, αλλά στη χώρα δεν φυτρώνουν έλατα ή πεύκα για να στολίσουν. Έτσι, συμβιβάζονται με μπανανιές και δένδρο μάνγκο.
Νορβηγία: Πετούν μάγισσες στα σκουπόξυλά τους
Στη δική μας λαογραφία δεχόμαστε επισκέψεις από καλικάντζαρους. Στη Νορβηγία όμως ένας σκοτεινός μύθος λέει πως κάθε παραμονή Χριστουγέννων μάγισσες και διάφορα άλλα δαιμόνια πνεύματα αναζητούν στις αυλές των σπιτιών σκούπες, που τις κλέβουν και τις χρησιμοποιούν για να πετάξουν. Γι’ αυτό οι Νορβηγοί κρύβουν τις σκούπες τους το βράδυ εκείνο για να μην πλησιάσουν τα κακά πνεύματα το σπίτι τους.
Ουαλία: Mari Lwyd (Grey Mare)
Σε μερικά χωριά της Ουαλίας ένας άνθρωπος σκεπάζεται με ένα λευκό σεντόνι, κρατώντας στο χέρι του ένα μακρύ ξύλινο κοντάρι με το στολισμένο κρανίο ενός αλόγου και μαζί με ακόμα έξι ανθρώπους κάνουν βόλτες στους δρόμους, τραγουδώντας. Το άλογο όμως δαγκώνει και ο περαστικός – θύμα του θα πρέπει να πληρώσει ένα «πρόστιμο». Επίσης, η παρέα κάνει και κατ’ οίκων επισκέψεις ελπίζοντας σε κάποιο κέρασμα, αφού η επίσκεψη τους θεωρείται ότι φέρνει καλή τύχη.
Πορτογαλία: Μαζί με τους νεκρούς το Χριστουγεννιάτικο πρωινό
“Consoda” ονομάζεται το έθιμο των Πορτογάλων που τιμούν όσους έχουν φύγει από τη ζωή. Το πρωί των Χριστουγέννων στήνουν μια μικρή γιορτή σε κάθε σπίτι και στο τραπέζι βάζουν επιπλέον σερβίτσια για τις ψυχές των νεκρών.
Ιαπωνία: Kentucky Fried Christmas
Στην Ιαπωνία το παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο τραπέζι στα… KFC! Το junk food έχει την τιμητική του ακόμα και αυτές τις γιορτινές μέρες, σε σημείο που κάποιος θα χρειαστεί κράτηση! Συνολικά, κατά τη διάρκεια των εορτών πωλούνται περισσότερα από 24.000 βαρέλια κοτόπουλου, δηλαδή πέντε με δέκα φορές μεγαλύτερη ποσότητα από ότι κάθε μήνα!
Φιλανδία: Μια οικογενειακή βόλτα στο νεκροταφείο
Όλη η οικογένεια την Παραμονή ξυπνά στις 6 το πρωί για να επισκεφτεί τους τάφους των προγόνων και συγγενών της. Σκοπός της επίσκεψης είναι να ανάψουν κεριά στη μνήμη των νεκρών τους. Ακόμα και εκείνοι που είναι μακριά, επισκέπτονται το κοντινότερο νεκροταφείο και ανάβουν εκεί τα κεριά τους. Επίσης, το ίδιο βράδυ δεν τρώνε όλο τους το φαγητό, αλλά αφήνουν λίγο για να έχουν ένα ωραίο γεύμα οι νεκροί που θα τους επισκεφτούν, αλλά δεν κοιμούνται στα κρεβάτια τους, έτσι ώστε να μπορούν τα πνεύματα να έχουν ένα μέρος να ξεκουραστούν.
Σουηδία: Η κατσίκα στην πόλη Gävle
Από το 1966 και κάθε χρόνο στην πόλη Gävle της Σουηδίας μία τεράστια αχυρένια κατσίκα ύψους 13 περίπου μέτρων στήνεται στο κέντρο της πόλης. Λέγεται πως το έθιμο αυτό σχετίζεται με τον μυθολογικό θεό Θωρ, ο οποίος είχε ένα ιπτάμενο άρμα με δύο κατσίκες. Η αχυρένια κατσίκα όμως δυστυχώς κάθε χρόνο γίνεται στόχος εμπρηστών και λίγες φορές έχει υπάρξει στη θέση της σε όλη τη διάρκεια των εορτών.
Σουηδία: Αμύγδαλα αντί για φλουρί
Στη Σουηδία δε φτιάχνουν βασιλόπιτα, αλλά πουτίγκα. Κρύβουν μέσα της ένα ολόκληρο αμύγδαλο, το οποίο δε φέρνει μόνο τύχη, αλλά είναι και οιωνός για γάμο σε όποιον το βρει μέσα στον επόμενο χρόνο.
Τσεχία: Ο Άι Βασίλης φέρνει συζύγους
Σύμφωνα με την παράδοση, όλες οι ανύπαντρες κοπέλες που κατάγονται από την Τσεχία, την παραμονή των Χριστουγέννων μπορούν να μάθουν εάν το νέο έτος θα παντρευτούν. Το πρωί της Παραμονής κάθε ελεύθερη γυναίκα στέκεται μπροστά στη πόρτα του σπιτιού της με πλάτη γυρισμένη. Χωρίς να βλέπει, πετά ένα παπούτσι πάνω από τον ώμο της προς την πόρτα. Εάν το παπούτσι προσγειωθεί με τα δάκτυλα να κοιτούν την πόρτα, αυτό σημαίνει ότι πρόκειται σύντομα να παντρευτεί. Εάν, όμως, την πόρτα κοιτά το τακούνι, τότε την περιμένει ένας ακόμη χρόνος μοναξιάς.
Καταλονία: Τα ξεχωριστά είδωλα της φάτνης “Caganer”
Ένα έθιμο μοναδικό είναι το “Caganer” στην Καταλονία. Πρόκειται για μικρά είδωλα σε μορφή ανθρώπου, ο οποίος φορά παραδοσιακή στολή, έχει πάντα κατεβασμένο παντελόνι και στέκεται σε στάση αφόδευσης! Μπορεί να ακούγεται κάπως αηδιαστικό, ωστόσο οι Καταλανοί συνηθίζουν να το κρύβουν στη φάτνη και όποιος το βρει είναι αρκετά τυχερός, αφού συμβολίζει την καλή τύχη της επόμενης χρονιάς.
Μεγάλη Βρετανία: Το ανακάτεμα της πουτίγκας φέρνει τύχη
Μια παλιά παράδοση θέλει όλα τα μέλη της οικογένειας να συμμετέχουν στο ανακάτεμά της πουτίγκας, που τόσο πολύ αγαπούν οι Βρετανοί στις γιορτές. Όλα τα μέλη της οικογένειας πρέπει να ανακατέψουν από μία φορά το μίγμα της πουτίγκας δεξιόστροφα, ενώ παράλληλα κάνουν και μια ευχή.
Ισπανία: Το τετράποδο κούτσουρο που δεν «κρατιέται»
Το Tió de Nadal (Κούτσουρο των Χριστουγέννων), είναι ένα τετράποδο κούτσουρο με μεγάλη μύτη και χαμογελαστό προσωπάκι. Το κούφιο αυτό ξύλο φροντίζεται από τα παιδιά από τις 8 Δεκεμβρίου μέχρι την Παραμονή των Χριστουγέννων. Πρέπει να το καλύπτουν με κουβέρτες για να μην κρυώσει και να το ταΐζουν για να παραμείνει υγιές. Στις 24 του μήνα (αλλού, στις 25) το κούτσουρο όμως πρέπει να αδειάσει συναντώντας το τζάκι. Η οικογένεια αρπάζει το Tió και το πετά μέσα στο τζάκι. Εκεί το χτυπάνε με ξύλα και το διατάζουν να “βγάλει” όσα έχει φάει, τραγουδώντας του Caga Tió που σημαίνει “κάνε caga, Tió”. Παράλληλα, τα παιδιά πρέπει να πάνε σε ένα άλλο δωμάτιο και να προσευχηθούν στο κούτσουρο για να τους φέρει πολλά δώρα και όταν έρθουν πίσω ανακαλύπτουν ότι το Tió έχει «κάνει την ανάγκη του» και τους έχει δώσει καραμέλες και ξηρούς καρπούς.
Αυστρία: Ο κακός δαίμονας Krampus
Μπορεί εμείς να μη γνωρίζουμε πολλά για την οικογενειακή κατάσταση του Αγίου Βασίλη, ωστόσο στην Αυστρία ο δίδυμος αδερφός του είναι εξίσου διάσημος με αυτόν. Λέγεται Krampus και στην ουσία είναι το ακριβώς αντίθετο από αυτόν τον Άγιο που ξέουμε εμείς. Είναι ένας δαίμονας που παρακολουθεί τα παιδιά και τιμωρεί όσα ήταν κακά τη χρονιά που πέρασε, παίρνοντάς τα μαζί του στα σκοτεινά έγκατα της γης.
Γροιλανδία: Δέρμα φάλαινας στο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι
Το “Mattak” είναι ένα παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο πιάτο της Γρoιλανδίας, το οποίο αποτελείται από ακατέργαστο δέρμα φάλαινας με λίγο λίπος πάνω του.
Ιταλία: Η γριά μάγισσα Befana ως Άγιος Βασίλης
Στην Ιταλία γιορτάζουν τα Χριστούγεννα την τοπική, μυθική φιγούρα που ονομάζεται Befana και είναι μια γριά μάγισσα. Στα 1800, οι γονείς στην Ιταλία ένιωθαν πάρα πολύ άβολα στην ιδέα του Άγιου Βασίλη που έδινε δώρα στα παιδιά τους. Το θεωρούσαν παράδοση με ρίζες παγανιστικές. Έτσι, η λύση βρέθηκε σε αυτή τη μάγισσα. Δεν είναι όμως ένα κακό πλάσμα και κάνει την ίδια δουλειά με τον Άγιο Βασίλη, αφού έχει αναλάβει να μοιράζει τα δώρα στα παιδιά όλης της Ιταλίας. Ο μύθος θέλει την μάγισσα να συναντιέται με τους τρεις μάγους, που της ζητούν οδηγίες για το δρόμο που θα τους οδηγήσει στο Χριστό. Δε γνώριζε το δρόμο, όμως τους φιλοξένησε στο σπίτι της και αυτοί την κάλεσαν να τους ακολουθήσει. Η καλή μάγισσα αρνήθηκε, αλλά αργότερα μετάνιωσε για την απόφαση αυτή, με αποτέλεσμα να περιπλανιέται ακόμα και τώρα με σκοπό να βρει το μωρό Ιησού αλλά και τους τρεις μάγους.
Σλοβακία: Πετούν το φαγητό στο ταβάνι
Ο πιο μεγάλος σε ηλικία του σπιτιού στη Σλοβακία παίρνει μια κουταλιά από το παραδοσιακό πιάτο Loksa (το οποίο φτιάχνεται από ψωμί, σπόρους παπαρούνας, γάλα, ζάχαρη ή μέλι και νερό) και το εκτοξεύσει στο ταβάνι. Όσο περισσότερο φαγητό κολλήσει στο ταβάνι, τόσο καλύτερη θα είναι η σοδειά μέσα στο χρόνο!
Ισλανδία: Γιορτές με 13 Άγιους Βασίληδες
Η παράδοση της Ισλανδίας έχει 13 Άγιους Βασίληδες και πρόκειται για μια ομάδα με το όνομα “Yule Lads”. Η παράδοση τους θέλει να μοιάζουν με κοντά, άσχημα, αλλά παράλληλα και τρισχαριτωμένα τρολ. Σύμφωνα με το μύθο, ξεκινούν τις «επισκέψεις» τους από τις 12 Δεκεμβρίου και για τον υπόλοιπο μήνα. Κάθε μέρα μπαίνει στα σπίτια και ένα διαφορετικό από αυτά. Ο στόχος τους είναι να σκορπίζουν ευχάριστα τον πανικό με τις σκανδαλιές τους, καθώς μπαίνουν στα σπίτια από το τζάκι και σκορπίζουν γύρω τους αστρόσκονη, κάνοντας συνεχώς μικρές φάρσες στους κατοίκους τους.
Ολλανδία: Ο βοηθός Zwarte Piet
Zwarte Piet ή αλλιώς Μαύρος Πέτρος, λέγεται η δημοφιλής γιορτινή φιγούρα της Ολλανδίας. Το μικρόσωμο αυτό τρολ περνά το χρόνο του σκάβοντας στα ανθρακωρυχεία. Ανεβοκατεβαίνει όμως και με άνεση τις καμινάδες των σπιτιών, αφού ο καπνός και τα κάρβουνα πλέον δεν τον ενοχλούν. Σύμφωνα με την παράδοση το χόμπι του είναι να παρακολουθεί τα παιδιά, δίνοντας αναφορά στον Άγιο Βασίλη για το ποια ήταν καλά και ποια όχι, αλλά και να τον συνοδεύει στο μοίρασμα των δώρων. Τα κακά παιδιά αντί για δώρα βρίσκουν από τον Μαύρο Πέτρο μια κάλτσα γεμάτη με κάρβουνα. Το έθιμο αυτό, όμως, έχει πια αλλάξει λίγο και έχει υποβαθμιστεί, λόγω της αντίδρασης όλο και περισσότερων, οι οποίοι το θεωρούν ρατσιστικό, επειδή στα πλαίσια της παράδοσης, πολλοί λευκοί βάφονται μαύροι, για να υποδυθούν τον Piet, ενώ αρκετές πόλεις στολίζουν τους δρόμους τους με φιγούρες του μαύρου υπηρέτη. Αρκετά σχολεία δε διδάσκουν την ιστορία του και αρκετοί δήμοι αφαιρούν τους σχετικούς στολισμούς, ενώ αλλού η ιστορία έχει αλλάξει και ο Piet δεν είναι υπηρέτης, αλλά καπνοδοχοκαθαριστής. Ο «σύγχρονος» Piet είναι βοηθός του Άγιου Νικόλα ή του Άγιου Βασίλη και κατεβαίνει μαζί του από την καμινάδα.
Επιμέλεια: Κατερίνα Σχοινά, Φιλόλογος – Δημοσιογράφος, MSc Λαογραφίας
