Ήταν, ομολογουμένως, σωστή και λίαν επιτυχημένη η απόφαση όσων πρότειναν να δοθεί πανηγυρικός χαρακτήρας στον εορτασμό των 200 χρόνων από την επίσημη έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Στην σκέψη όλων μας έχει άσβεστα αποτυπωθεί η τόλμη και η ευψυχία των ηρωικών προγόνων μας, που μη αντέχοντας τους από τόσους αιώνες, κατακτητές και μην υπολογίζοντας το υπεράριθμο των Τούρκων σε έμψυχο και άψυχο υλικό, άρχισαν να προετοιμάζονται από τις παραμονές του 1800 για τον μεγάλο και τελικό ξεσηκωμό. …
Απ’ άκρη σ’ άκρη της Ελλάδος και από τις Παραδουνάβιες περιοχές ακόμα, φωτισμένοι και γενναίοι ηγέτες ξεσήκωναν τους πατριώτες, προτάσσοντες τις ιερές λέξεις ΠΑΤΡΙΔΑ και ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.
Στην Ευρώπη είχαν προηγηθεί εξεγέρσεις σε πολλά κράτη, με τελευταία πριν την Ελληνική, την Γαλλική.
Ευαισθητοποιημένη λοιπόν, η υπόλοιπη κοινή γνώμη, που τότε ζούσε πλέον στην περίοδο του Διαφωτισμού, της Αναγέννησης και του Ρoμαντισμού και με ιδεώδες της την αγάπη για την Κλασσική Ελληνική Αρχαιότητα, αναπήδησε η έμπρακτη συμπάθεια του Δυτικού κόσμου για την τύχη του υποδουλωμένου Ελληνικού Έθνους. Είχαν προηγηθεί οι Λόγιοι απόδημοι Έλληνες που είχαν καταφύγει εκεί, μετά κυρίως την Άλωση της Πόλης, σε Ελληνικές Παροικίες της Ευρώπης και της Ρωσίας. Καταλαμβάνοντας εκεί ανώτατα αξιώματα δίδαξαν, καλλιέργησαν και διέσπειραν την Ελληνική Γραμματεία κρατώντας άσβεστες τις ιδέες της αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας που δημιούργησαν την βάση όλων των πολιτισμών σε κάθε μορφή του, όπως αργότερα είχε παραδεχθεί ο Άγγλος ποιητής Σέλλεϋ στο ποίημά του ΕΛΛΑΣ. (όλοι είμαστε Έλληνες γιατί οι νόμοι μας, η φιλολογία μας, η θρησκεία μας, οι Τέχνες μας έχουν την ρίζα τους στην Ελλάδα).
Υπενθύμιζαν λοιπόν, με υπομνήματα και άλλες εκκλήσεις στους ηγεμόνες, την προσφορά του Ελληνισμού στον πολιτισμό, την γενναιότητα και την αποφασιστικότητα του να αναμετρηθεί επιτέλους, με τον πολλαπλάσιο εχθρό –κατακτητή κ.ά. Παράλληλα οι περιηγητές του Ελληνικού χώρου με τα Οδοιπορικά τους, όπως ο διανοούμενος λογοτέχνης – επαναστάτης Γάλλος Σατωμπριάν με το υπόμνημά του περί Ελλάδας και ο ποιητής Λόρδος Μπάυρον επιστρέφοντας, διέδιδαν με θέρμη τις εντυπώσεις και τις παρατηρήσεις τους για τα γεγονότα……..
Η Ελληνική επανάσταση θεωρήθηκε τελικά, ως ιδιαίτερη περίπτωση σε σχέση με τις προηγούμενες εξεγέρσεις των άλλων κρατών της Ευρώπης, γιατί δεν σκόπευε στην ανατροπή κάποιας νόμιμης εξουσίας και τα αιτήματά της ήταν δίκαια…..
Εκτός της Ευρώπης όμως, από τα τέλη του 1761, αναπτύχτηκε σε μικρότερη έκταση και σε άλλα μέρη του κόσμου μια δημιουργική κίνηση υπέρ του αγώνα, κυρίως όμως στην Αμερική με προτροπή και ενέργειες του Προέδρου Μονρόε, της Μ, Μαυρογένους, της Δουκίσσης της Πλακεντίας κ.α. ο δε 3ος πρόεδρός της Τόμας Τζέφερσον σε αλληλογραφία του με τον Αδαμάντιο Κοραή παραδέχτηκε πως ‘’παρ’ όλο που έχουμε ως αρχή να μην εμπλεκόμεθα σε έριδας άλλων, δεν μπορούμε να μην συμμετάσχουμε στον Ιερό αυτόν Αγώνα!‘’
Αυτή η ιδεολογική και πολιτική κίνηση για την ηθική και υλική βοήθεια του Ελληνισμού κατά την Τουρκοκρατία με χρήματα, τρόφιμα, πολεμοφόδια, περίθαλψη σε φυγάδες Έλληνες και ιδίως στην διάρκεια της Επανάστασης του 1821- 1829, ονομάστηκε Φιλελληνισμός. Ο όρος δεν ακούστηκε πρωτόγνωρος αφού ήταν εν χρήσει ακόμα και στην Αρχαία Ελλάδα, με πρώτη αναφορά του στον Ηρόδοτο (5οςαι) που χαρακτήριζε φιλέλληνα τον Φαραώ της Αιγύπτου Άμαση. Την ίδια σημασία έδιναν και στην λέξη ‘’πατριώτης’’, γι’ αυτό ο Ξενοφών χαρακτηρίζει Φιλέλληνα τον Σπαρτιάτη στρατηγό Αγησίλαο και έχει βρεθεί χαραγμένη σε πολλά αρχαία νομίσματα.
Έτσι λοιπόν, πολιτικοί, στρατιωτικοί, διανοούμενοι, λόγιοι, ποιητές, ζωγράφοι, Πανεπιστημιακοί, αρθρογράφοι κ.α. τάχτηκαν ανοιχτά υπέρ της Ελληνικής Επανάστασης, δημιουργώντας το κίνημα των Φιλελλήνων, που σε πολλά μέρη συστάθηκαν σε Κομιτάτα με σκοπό την βοήθεια των πασχόντων Ελλήνων. Για την συγκέντρωση χρημάτων διενεργούσαν εράνους, έδιναν συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις και άλλες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, πωλούσαν δικά τους αντικείμενα κ.λ.π. Πάρα πολλοί ποιητές αφιέρωναν σε όλες τις γλώσσες ένθερμους, γλαφυρούς και δοξαστικούς στίχους για την Ελλάδα και τους αγώνες της, οι δε ζωγράφοι της εποχής (αλλά και αργότερα) απεικόνιζαν στους πίνακές τους τα πρόσωπα και τις μεγάλες στιγμές του Ελληνικού Αγώνα, όπως π.χ. ο Ντελακρουά (Καταστροφή της Χίου, η Ελλάδα στα Ερείπια του Μεσολογγίου) που σχολίασε επαινετικά με την πένα του ο φιλέλληνας Β. Ουγκώ, o oποίος αφιέρωσε πολλά από τα ποιήματά του στην Επανάσταση. ‘’Η καταστροφή των Ψαρών’’, από τον Νικ. Γύζη, ο Λουί Αρμπουάζ ‘’Η Ναυμαχία του Ναυαρίνου‘’, Βρυσάκης Θεόδ. ‘’Η υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι’’, πίνακες με τον Θάνατο του Λόρδου Μπάυρον και πάρα πολλοί άλλοι. Επίσης να μην ξεχάσουμε πως το σοκ που προκάλεσε ο απαγχονισμός στην Πόλη του Πατριάρχη και Φιλικού Γρηγορίου του Ε’, ενέπνευσε τον μεγάλο Γάλλο ζωγράφο Ουγκ Φουρώ, φιλοτεχνώντας ένα καταπληκτικό σχετικό έργο! Τα δε λογοτεχνήματα κάθε είδους εμπλούτιζαν τις μορφές του κινήματος και μετά τις πρώτες εντυπωσιακές, ιδίως, επιτυχίες του Αγώνα, πήραν και έντονο πολιτικό χρώμα… Επίσης καθοριστικό ρόλο έπαιξαν οι δημοσιεύσεις των γεγονότων σε εφημερίδες του εξωτερικού που γνωστοποιούσαν παντού με ρεαλισμό όσα συνέβαιναν, γιατί έως τότε δεν υπήρχε Τύπος στην Ελλάδα….
Μετά απ’ όλα αυτά, ούτε ο συντηρητισμός και οι αντίθετες απόψεις του Αυστριακού Καγκελάριου Μέττερνιχ, που έφτασε να χαρακτηρίσει τον Ελληνικό αγώνα ‘’ανόητη και εγκληματική επιχείρηση κατά των Τούρκων ‘’, εμπόδισε την Φιλελληνική δραστηριότητα στα ΕυρωπαΪκά Κοινοβούλια που προχώρησαν σε στρατολογία εθελοντών, εράνους και συλλαλητήρια υπέρ των Επαναστατών, τα οποία τόνωναν το ηθικό των Ελλήνων, συστάθηκε δε και Φιλελληνικός σύλλογος με οδηγητή τον Σίνα, αφού ούτως ή άλλως δεν υπήρχε τότε επίσημη εκπροσώπηση της Ελλάδος στις ξένες χώρες, που θα ενδιαφέρονταν για την τύχη της……..
Στην αρχή και η Ρωσσία ακολούθησε αρνητική και θα λέγαμε διπρόσωπη στάση απέναντι στον φιλελληνισμό, θεωρώντας τους άμαχους Έλληνες σαν αδελφούς Ορθοδόξους και τους Επαναστάτες ως επικίνδυνους, αλλά τελικά έγινε από τους πιο ένθερμους υποστηριχτές του αγώνα με πολλούς τρόπους.
Πρωταγωνιστής τού εκεί κινήματος ήταν ο Ιωάννης Καποδίστριας με τον Αλ. Μαυροκορδάτο, τον Μ. Σούτσο και συνοδοιπόρους την εκκλησία, τον στρατό, αρκετούς Ευγενείς, αλλά και τον τραπεζίτη Εϋνάρδο, που με εκκλήσεις και διάφορες επαφές επέτυχαν οικονομική συνδρομή στη Ελλάδα, ιδιαίτερα στα θύματα του Μεσολογγίου τον Απρίλιο του 1826, η σθεναρή αντίσταση του οποίου και η πτώση του, πρόβαλε το ηθικό των Ελλήνων και προκάλεσε ενθουσιασμό στις κυβερνήσεις της Ευρώπης. Επίσης ο Σατωμπριάν έχοντας ζήσει τα γεγονότα από κοντά, μαθαίνοντας τους λόγους που στην αρχή οι Μεγ. Δυνάμεις δεν ήθελαν να επέμβουν υπέρ της Ελλάδος, κατατρόπωσε τις αντιρρήσεις τους προβάλλοντας την γνησιότητα και την νομιμότητα του Ελληνικού Αγώνα, μιας και οι Έλληνες ως Χριστιανοί, ούτε νόμιμοι υπήκοοι του σουλτάνου ήταν, ούτε παράνομοι!
Έτσι, με την έναρξη των εχθροπραξιών, άρχισαν να έρχονται στην Ελλάδα οι πρώτοι έτοιμοι ν’ αγωνιστούν Φιλέλληνες, με έξοδα του Υψηλάντη και από το 1822 δημιούργησαν το 1ο τάγμα Φιλελλήνων. Δεν υπελόγιζαν τις οικονομικές επιβαρύνσεις, τις δυσκολίες στην μετακίνησή τους λόγω των μεγάλων αποστάσεων, αλλά και τις απαγορεύσεις από την πατρίδα τους, ή των χωρών που έπρεπε να διασχίσουν… Όμως και όταν τελικά έφθαναν, αντιμετώπιζαν ελλείψεις στην οργάνωση και στον συντονισμό του αγώνα, ανταγωνισμό μεταξύ των Οπλαρχηγών ή δεν τους αξιοποιούσαν στην θέση που περίμεναν ανάλογα με την αξία τους ή τον βαθμό τους. Ιδίως μετά την μεγάλη ήττα στη μάχη του Πέττα και τον αποδεκατισμό και διάλυση του Ιερού Λόχου, πολλοί απογοητεύτηκαν.
Παρ’ όλα αυτά, η προσφορά τους στον μεγάλο ξεσηκωμό ήταν ανυπολόγιστη και στην κυριολεξία ανέλπιστη και μοναδική ! Ήταν το αξιολογότερο στήριγμα και η βάση για να επιτύχει ο άνισος Αγώνας. Βοήθησαν με κάθε δυνατό τους τρόπο και πολλοί έδωσαν την αρτιμέλειά τους αλλά και την ζωή τους ακόμα, για τον αγώνα της Ελλάδας μας. Στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Αθήνας, υπάρχει λίστα περίπου 1200 Φιλελλήνων που έλαβαν μέρος στους Αγώνες του 1821 και έμειναν γνωστά τα ονόματά τους, αλλά πιθανόν να υπήρχαν και άλλοι αφανείς…Γι΄αυτό και η Πατρίδα μας ευγνωμονούσα φρόντισε να μην ξεχαστούν ποτέ, δίνοντας τα ονόματά τους σε πάρα πολλές κεντρικές Πλατείες και οδούς, αναγείροντάς τους προτομές, αγάλματα, αναμνηστικές στήλες όπως π.χ. το μνημείο Φιλελλήνων στην Πλατεία του Ναυπλίου, στην κορυφή του Πέτα, στην μνήμη των κάθε εθνικότητας Φιλελλήνων του Ιερού Λόχου που έδωσαν εκεί τη ζωή τους και αλλού.
Ας αναφέρουμε και εμείς έναν μικρό αριθμό απ’ αυτούς, ως ελάχιστο μνημόσυνο- ευχαριστώ στην προσφορά τους.
Ο Ιταλός ευγενής και στρατιωτικός Σανταρόζα, που πέθανε στην Σφακτηρία το 1825.
Ο Βρετανός αξιωματικός Τόμας Γκόρντον.
Ο Δημήτριος Υψηλάντης, συνδετικός κρίκος των Ελλήνων με του Φιλέλληνες.
Ο Φρανσουάζ Σατωμπριάν, Γάλλος Διπλωμάτης, πλοίαρχος, ακαδημαΪκός, συγγραφέας.
O Άγγλος υπουργός των Εξωτερικών Κάννιγκ.
Ο Ιωάννης Εϋνάρδος, Ελβετός τραπεζίτης που παραχώρησε μεγάλο μέρος από την προσωπική περιουσία του για τα Ελληνικά αιτήματα. Ως και το πολιορκούμενο Μεσολόγγι εφοδίαζε με τρόφιμα. Μετά την δολοφονία του Καποδίστρια συνέβαλε στην ίδρυση της Εθνικής Χρηματιστηριακής Τράπεζας και έγινε Επίτιμος διοικητής της.
Ο Γάλλος συγγραφέας Βίκτωρ Ουγκώ, ένθερμος υποστηρικτής, συνεχιστής του ρομαντικού κινήματος, με αναφορές στα κορυφαία γεγονότα της Ελλην. Επανάστασης.
Ο Κάρολος Φαβιέρος, Γάλλος στρατηγός και διοικητής του τακτικού στρατού Ελλάδος κατά την Επανάσταση.
Ο Άγγλος ποιητής Λόρδος Μπάυρον, τα τελευταία λόγια του οποίου ήταν για την Ελλάδα.
Ο Γάλλος Βολταίρος, θεατρικός συγγραφέας –φιλόσοφος.
Η Μεγάλη Αικατερίνη της Ρωσσίας.
Οι ναύαρχοι της Ναυμαχίας του Ναυαρίνου Χέυδεν, Δεριγνύ, Κόδρικτων.
Ο Γκύλφορδ, Άγγλος που ίδρυσε την Ιόνια Ακαδημία στην Κέρκυρα.
Ο Αλέξανδρος Πούσκιν, λογοτέχνης και γνωστός Φιλέλληνας μέσα από τα ποιήματά του.
O Kάρολος 1ος Βασιλιάς της Γαλλίας, χρηματοδοτούσε τον αγώνα και με προτροπή του ο στρατηγός Μαιζών, πολέμισε για να φύγει ο Ιμπραήμ από την Πελοπόννησο.
Ο υπερασπιστής της Ακρόπολης Ιωάννης Κλεμάν.
Ο Σίνας Γεώργιος και Σίμων (υιός) χρηματοδοτούσαν φιλανθρωπικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα. Επίσης ίδρυσαν εργοστάσια.
Ο Γάλλος στρατιωτικός ΡαΪμόνδος.
Ο Καραγεώργη της Σερβίας, ο εθνικός Ήρωας της Σερβίας με συνεργάτη στην Ελλάδα τον Γεωργάκη Ολύμπιο.
Ο Γερμανός ποιητής Μυλλέρος.
Ο Γάλλος γιατρός Ερρίκος Ντυμόν.
Ο Σκωτσέζος Χάμιλτον.
Ο Αμερικανός Ιεραπόστολος Ιωάννης Χιλλ. (Εξ ού τα σημερινά εκπαιδευτήρια ΧΙΛΛ, στην Αθήνα.)
Καίτη Καγκαράκη – Συγγραφέας
