“Η Θράκη και το 1821” του Παντελή Στεφ. Αθανασιάδη

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ - ΙΣΤΟΡΙΑ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η συμμετοχή της Θράκης στον ξεσηκωμό του Έθνους το 1821, είναι ένα ιστορικό πεδίο, σχετικώς αδιερεύνητο. Υπάρχουν σημαντικά στοιχεία, για τη συμμετοχή των Θρακών, διάσπαρτα σε διάφορες πηγές, γεγονός που επιβάλλει την ανάγκη συγκέντρωσης και επεξεργασίας τους, ώστε να υπάρχει μια ολοκληρωμένη εικόνα. Προς αυτή την κατεύθυνση οφείλουν να ενεργοποιηθούν τόσο το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης με το επιστημονικό του κύρος, όσο και οι διάφοροι φορείς, είτε είναι κρατικοί είτε είναι συλλογικοί κοινωνικοί φορείς.

Προς την ίδια κατεύθυνση τείνει και το παρόν άρθρο, με την ελπίδα, ότι θα υπάρξει ανταπόκριση για συγκέντρωση, επεξεργασία και δημοσίευση σε ένα ειδικό σύγγραμμα των σχετικών πληροφοριών, έστω και αν ένα τέτοιο εγχειρίδιο, δεν θα περιλαμβάνεται στην διδακτέα ύλη, των σχολείων της Θράκης, που είναι το επιθυμητό. Αρκεί να υπάρχει στα σπίτια όλων ως απλό ανάγνωσμα.

Έτσι λοιπόν, αρχίζοντας, θα υπενθυμίσουμε ότι στα μέσα του 19ου αιώνα, ζούσαν ακόμα στην Αδριανούπολη αγωνιστές της Επανάστασης του 1821 ή παιδιά τους ή άτομα τα οποία στα κρίσιμα εκείνα χρόνια βρίσκονταν στην Ελλάδα. Άρα δεν αποκλείεται, ακόμα και αν δεν αναφέρεται τίποτα σχετικό, να έπαιρναν μέρος στον αγώνα με οποιοδήποτε τρόπο. Είτε ήταν Θράκες είτε κατάγονταν από άλλα μέρη της Ελλάδας και ζούσαν στη θρακική μεγαλούπολη ή σε άλλες θρακικές πόλεις.

Το 1869 είχε προκύψει πρόβλημα ελέγχου από τις τουρκικές αρχές, της ιθαγένειας όσων εμφανίζονταν ως Έλληνες υπήκοοι, εφοδιασμένοι με διαβατήρια και άλλα έγγραφα.
Ο τότε Έλληνας πρόξενος της Αδριανούπολης Ι. Μεταξάς είχε συντάξει ένα κατάλογο των «Παρεπιδημούντων Ελλήνων υπηκόων», με ημερομηνία 8 Νοεμβρίου 1869. Στον κατάλογο αυτό, στον αύξοντα αριθμό 70 υπάρχει το όνομα Διαμαντής Παντελεήμων, ιατρός, και δίπλα η παρατήρηση «γεννήθηκε στην Αίνο. Έμεινε στην Ελλάδα μέχρι του έτους 1838». Στον αριθμό 71 διαβάζουμε το όνομα Δημήτριος Κυρ. Ψαριανός, έμπορος, που είχε γεννηθεί στα Ψαρά και την παρατήρηση «Από το 1824 μετηνάστευσε εις Ελλάδα, επέστρεψεν εις Αίνον».

*Ο Άγιος Εύπλους της Αίνου

Σε άλλο κατάλογο που και αυτός υπάρχει στο Ιστορικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών, με την ίδια ημερομηνία στον αύξοντα αριθμό 14 καταγράφεται ο Κωνσταντίνος Ξ. Σακελλαρίου, έμπορος που γεννήθηκε στην Αδριανούπολη και δίπλα σημειώνεται «Μετέβη πολλάκις εις την Ελλάδα. Ο πατήρ του κατά το 1823 μετέβη στην Ελλάδα, επέστρεψε ενταύθα, επανέκαμψε κατά το 1843 και ενεγράφη δημότης Άνδρου. Ο εγγεγραμμένος μετέβη εκεί και μετέφερε τα δικαιώματά τους εις Σύρον». Στον αριθμό 30 αναφέρεται ο έμπορος της Αδριανούπολης Αθανάσιος Θαλασσινός με την παρατήρηση «Γεννήθηκε στη Σύρο. Οι γονείς του κατέφυγον εις την επανάστασιν εκ Χίου εις Σύρον, ένθα εγεννήθη». Στον αριθμό 32 υπάρχει ο έμπορος Δημήτριος Χ. Κυριαζής, που είχε γεννηθεί στα Καλάμια Θεσσαλίας. Δίπλα υπάρχει η σημείωση «Ο πατήρ του ήτο αγωνιστής. Ούτος παρηκολούθει τον πατέρα του, είναι δημότης Αθηνών».

Υπάρχει επίσης ένας άλλος κατάλογος με την ίδια ημερομηνία και περιέχει τα ονόματα των Ελλήνων υπηκόων, που κάτω από πιεστικές συνθήκες αναγκάσθηκαν να πάρουν την Οθωμανική υπηκοότητα και ζητούσαν να ξαναπάρουν τελικά την Ελληνική.

*Εικόνα από την Στενήμαχο (σήμερα Ασένοβγκραντ)

Στον αύξοντα αριθμό 17 αυτού του καταλόγου έχει καταγραφεί ο Νικόλαος Κιαφίρης, από το Γαλαξίδι με την σημείωση «Οι γονείς του κατά την ανεξαρτησίαν μετέβησαν εις Ελλάδα». Στον επόμενο αριθμό 18 υπάρχει ο Στέλιος Λασκαρίδης με την παρατήρηση «Οι γονείς του εν τη ανεξαρτησία μετέβησαν εις Ελλάδα». Στον αριθμό 19 καταγράφεται ο Γεώργιος Λάμπρου από τη Σκόπελο με την παρατήρηση «οι γονείς του απεκατεστάθησαν εν Ελλάδι από της ανεξαρτησίας».
Τα σχόλια στα ονόματα αυτού του καταλόγου, αποδεικνύουν, ότι η Αδριανούπολη και άλλες θρακικές πόλεις, δεν είχαν μείνει εκτός του πνεύματος της Επανάστασης του 1821 και οι κατοικούντες σ’ αυτές, είχαν σύνδεση με τα γεγονότα της κύριας Ελλάδας, που σταδιακά οδηγούσαν στην απελευθέρωση των Ελλήνων.

Άλλωστε είναι γνωστό ότι η Στενήμαχος της Βόρειας Θράκης, είχε σύνδεση με την Επανάσταση του 1821. Εκείνα τα χρόνια, αρκετοί Στενημαχίτες είχαν πάρει μέρος στους αγώνες της Παλιγγενεσίας και αργότερα επέστρεψαν στην πατρίδα τους φορώντας φουστανέλες, ενώ η ανδρική ενδυμασία στη Θράκη ήταν τα πουτούρια. Αυτούς με τις φουστανέλες τότε, οι Στενημαχίτες τους ονόμαζαν Μόραληδες, δηλαδή Πελοποννήσιους.
Ενδιαφέρον έχουν και στα στοιχεία που υπάρχουν στα Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τα οποία εναπόκεινται στη Βιβλιοθήκη της Βουλής.

*Το πρωτότυπο του εγγράφου του Αδριανουπολίτη Παναγιώτη Μπαχάρη

Μεταξύ άλλων υπάρχει μια αναφορά του Αδριανουπολίτη αγωνιστή Παναγιώτη Μπαχάρη κατά του καπετάνιου Γεωργίου Κύρτζαλη, σχετικά με τους στρατιωτικούς μισθούς των ανδρών του, που τους κατακρατούσε αν και τους εισέπραττε από τη Διοίκηση. Ο Μπαχάρης υπέβαλε στο αρμόδιο υπουργείο, την ακόλουθη αναφορά (διατηρείται η ορθογραφία και η σύνταξη του εγγράφου):

Προς το έξωχον Υπουργείον Πολέμου

Επειδή εδούλευσα εις τον καπ. Γεώργιον Κύρτζαλην μήνας 8 στρατιώτης και τζαούσης του εν ταυτώ και δούλος του, συμποσούμενος ο μισθός μου από γρόσια 348 εκ των οποίων ακόντο έλαβον γρ. 200, μένωνται να με δίδη γρ. 148, και εν ώ όλους τους μισθούς αυτούς επληρώθη από την σεβαστήν Διοίκησιν, ανόμως κατακρατεί τον εδικόν μου και τούτο φαίνεται δια την αμισθή τριετή δούλευσιν οπού εις Κωνσταντινούπολιν το έκαμα. Παρακαλώ λοιπόν το έξωχον Υπουργείον, ίνα διορίση τον ρηθέντα καπ. Κύρτζαλην να με πληρώση τα ρηθέντα γρ. 148 ή τέλος να διορίση δύο τίμια υποκείμενα δια να θεωρήση την μεταξύ μας διαφοράν. Εγώ δε, προσφέρων το ανήκον σέβας υποσημειούμαι.

Την 2αν Μαρτίου 1825
Ευπειθής δούλος
Παναγιώτης Μπαχάρης Αδριανουπολίτης

*Φανταστική απεικόνιση της Αδριανούπολης, στο αρχοντικό Τζώνου στην Σιάτιστα

Υπάρχουν επίσης έγγραφα σχετικά με τον Αδριανουπολίτη Χατζή Γεώργιο, ο οποίος είχε ορισθεί ως διαιτητής σε υποθέσεις διαφορών, μεταξύ αγωνιστών και καπεταναίων.
Επίσης στα Πρακτικά του Βουλευτικού, βρίσκονται και οι αποφάσεις με τις οποίες ενεκρίθη η χορήγηση του βαθμού του αντιστράτηγου στον Χατζή Στεφανή Αδριανουπολίτη στις 5 Αυγούστου 1823, προεδρεύοντος του Μητροπολίτη Βρεσθένης Θεοδώρητου. Ο Χατζή Στεφανής είχε φτάσει να διοικεί 210 άνδρες.
Υπάρχουν ακόμα μεταξύ άλλων και έγγραφα, που μαρτυρούν την απονομή του βαθμού του εκατόνταρχου στον Αινίτη Αποστόλη Πασόγλου την 1η Νοεμβρίου 1824.

*Απόσπασμα εγγράφου με την υπογραφή του Αδριανουπολίτη Χατζή Γεώργιου

Και πάλι, μιλάμε για σποραδικές εδώ αναφορές σε Θράκες αγωνιστές, αφού δεν υπάρχει ολοκληρωμένη αποδελτίωση των σχετικών πληροφοριών και από πολύ περισσότερες πηγές, για να έχουμε μια απόλυτα κατά το δυνατόν σφαιρική εικόνα. Γιατί είναι βέβαιο, πως η συμμετοχή Θρακών στον αγώνα της ανεξαρτησίας δεν ήταν μικρή. Όπως για παράδειγμα, η περισσότερο γνωστή συνεισφορά στον Αγώνα της Δόμνας και του συζύγου της Αντώνη Βιζβίζη από την Αίνο, η συμμετοχή πλουσίων Θρακών εμπόρων στη δημιουργία, την οικονομική στήριξη και την εξάπλωση της Φιλικής Εταιρείας, ο απαγχονισμός του εφησυχάζοντος στην πατρίδα του Αδριανούπολη Πατριάρχη Κυρίλλου ΣΤ΄, η δολοφονία στη Κωνσταντινούπολη του συνοδικού μητροπολίτη Αδριανούπολης Δωρόθεου Πρώϊου κ.ά.