Όλοι οι άνθρωποι, διαθέτουμε ναρκισσιστικά στοιχεία στην προσωπικότητα μας, τα οποία μας βοηθούν στο να δημιουργήσουμε μια αποδεκτή εικόνα για τον εαυτό μας, να τον αγαπήσουμε και μετέπειτα να μπορέσουμε να αγαπήσουμε και τους γύρω μας. Μέχρι εδώ, μια τέτοια συμπεριφορά δε δημιουργεί κάποιο πρόβλημα ούτε σε εμάς αλλά ούτε και στο περιβάλλον μας. Τι γίνεται όμως, όταν ένα άτομο έχει κατασκευάσει για τον εαυτό του μια διαστρεβλωμένη εικόνα με πρωταγωνιστική την παρουσία του μεγαλείου, της αίσθησης ανωτερότητας και της υπεροχής; Στην περίπτωση αυτή, η συμπεριφορά του ατόμου προξενεί δυσλειτουργία σε όλους τους τομείς της ζωής του και μιλάμε για Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας. Πρόκειται για έναν τομέα της ψυχοπαθολογίας, που χαρακτηρίζεται από άκαμπτα, διάχυτα μοτίβα συμπεριφοράς, τα οποία αποκλίνουν από τις προσδοκίες του πολιτιστικού πλαισίου του ατόμου.
Η Ναρκισσιστική Διαταραχή έχει ονομαστεί έτσι από την μυθική μορφή του Νάρκισσου, γιου της Νύμφης Λειριώπης και του ποταμού Κηφισού. Ο Νάρκισσος ήταν γνωστός για την άρτια εξωτερική του εμφάνιση, την οποία και ερωτεύτηκε. Η υπερβολική αρέσκεια για τον εαυτό του οδήγησε και στον θάνατό του. Σκύβοντας μια μέρα σε μια πηγή για να πιει νερό γοητεύτηκε τόσο από την εικόνα του εαυτού του που σχηματίστηκε στην πηγή, που έμενε για μέρες να θαυμάζει το είδωλο του. Σε μια απόπειρα να αγγίξει το πρόσωπο του στο υδάτινο κάτοπτρο, έπεσε και πνίγηκε.
Πηγή εικόνας: soundstrue.com
Στη σημερινή πραγματικότητα, η χρήση της λέξης “Ναρκισσισμός” γίνεται κάπως καταχρηστικά. Και αυτό γιατί πολλές φορές χρησιμοποιείται για να δηλώσει ένα άτομο που διακατέχεται από ιδιαίτερα υψηλή αυτοεκτίμηση και που αγαπά σε υπερβολικό βαθμό τον εαυτό του. Με βάσει όμως τους όρους της Ψυχολογίας, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Τα άτομα με Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας ερωτεύονται την παραμορφωμένη εικόνα του εαυτού τους (για την οποία μιλήσαμε πρωτύτερα) και ενώ επιφανειακά θεωρούνται να ξεχειλίζουν από αυτοπεποίθηση, στην πραγματικότητα συμπεριφέρονται με το συγκεκριμένο μοτίβο ώστε να μπορέσουν να αποφύγουν βαθιά αισθήματα ανασφάλειας.
Μιλώντας ποσοτικά, η Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας εμφανίζεται περίπου στο 1% του γενικού πληθυσμού και στο 2-16% του ψυχιατρικού πληθυσμού (των ατόμων που αντιμετωπίζουν κι άλλες παθήσεις ψυχολογικής προέλευσης). Παράλληλα, το ανδρικό φύλο φαίνεται να υπερτερεί στη συγκεκριμένη διαταραχή. Το Πανεπιστήμιο του Μπάφαλο της Νέας Υόρκης συνοψίζοντας 31 χρόνια ερευνών στο πεδίο του Ναρκισσισμού, με πάνω από 475.000 συμμετέχοντες προερχόμενους από διαφορετικά περιβάλλοντα επιβεβαιώνει την δήλωση αυτή. Αναφέρει πως μέσω της μελέτης τους παρατηρήθηκε πως οι άνδρες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι Ναρκισσιστές παρά οι γυναίκες.
Η Ναρκισσιστική Διαταραχή συνδέεται επίσης πολλές φορές και με άλλες ψυχολογικές συνιστώσες. Έρευνες δείχνουν πως πάνω από το 40% των ατόμων με Ναρκισσιστική Διαταραχή κάνει καταχρήσεις που σχετίζονται είτε με αλκοόλ είτε με ναρκωτικές ουσίες . Ένα 40% αντιμετωπίζει και κάποιες άλλες διαταραχές διάθεσης, που συνήθως πρόκειται είτε για κατάθλιψη είτε για διπολική διαταραχή. Για τον πατέρα της Ψυχολογίας, Sigmund Freud, ο ναρκισσισμός θεωρείται κάτι φυσιολογικό όταν συμβαίνει κατά της διάρκεια της ανάπτυξης ενός παιδιού, αλλά καθίσταται διαταραχή όταν ακολουθεί το άτομο και στην ενήλικη του ζωή.
Χαρακτηριστικά Ναρκισσιστικής Διαταραχής:
Κύριο χαρακτηριστικό της Ναρκισσιστικής Διαταραχής δεν είναι λοιπόν η υπερβολική αυτοπεποίθηση, που ενδεχομένως πολλοί να πιστεύουν. Πρόκειται στην πραγματικότητα για μια έντονη ανάγκη για θαυμασμό και εκτίμηση από τους ανθρώπους που τους περιβάλλουν. Τα άτομα με ναρκισσιστική προσωπικότητα διακατέχονται από μια αίσθηση μεγαλείου και αυτό που επιθυμούν κατά κύριο λόγο είναι να καταστούν το επίκεντρο της προσοχής. Η μεγαλειότητα που θεωρούν πως διαθέτουν μπορεί να παραλληλιστεί με ένα μπαλόνι που σταδιακά χάνει τον αέρα του και αρχίζει να συμπυκνώνεται. Στην περίπτωση του νάρκισσου, ο αέρας είναι η φιλοφρόνηση που χρειάζεται για να συνεχίσει να αιωρείται. Τα περιστασιακά κομπλιμέντα δεν αρκούν για έναν νάρκισσο. Χρειάζεται μονίμως να θρέφει τον εγώ του, οπότε και συνήθως αποζητά να περιτριγυρίζεται από άτομα που είναι πρόθυμα να εκπληρώσουν τον ψυχαναγκασμό του Ναρκισσιστικού τύπου για μια μόνιμη επιβεβαίωση.
Οι ναρκισσιστές πολλές φορές επιδεικνύουν και αλαζονικές συμπεριφορές. Θεωρούν ότι είναι καλύτεροι από τα άτομα του περιβάλλοντος τους και αναμένουν και οι συμπεριφορά όσων συναναστρέφονται να υπακούει σε μια τέτοια λογική ιεραρχίας. Για να ενισχύσουν μάλιστα το προφίλ και το κύρος που επιθυμούν να απορρέουν στους άλλους θα εντάξουν στοιχεία υπερβολής ακόμη και ψευδείς δηλώσεις σχετικά με τα κατορθώματα τους.
Ένα επίσης έντονο γνώρισμα είναι η έλλειψη ενσυναίσθησης στα άτομα τα οποία διαθέτουν Ναρκισσιστική
Διαταραχή Προσωπικότητας. Έχει παρατηρηθεί πως τα άτομα που διαθέτουν ναρκισσιστικό τύπο προσωπικότητας έχουν μικρότερη ποσότητα γκρίζου υλικού στην αριστερή μπροστινή νησίδα του εγκεφάλου. Το τμήμα αυτό σχετίζεται ακριβώς με την ενσυναίσθηση, τη ρύθμιση των συναισθημάτων, τη συμπόνοια και τη γνωστική λειτουργία του ατόμου.
Στοιχείο που συνδέεται με την έλλειψη ενσυναίσθησης, είναι και το γεγονός πως οι Νάρκισσοι εκμεταλλεύονται τους άλλους, χωρίς να αισθάνονται ντροπή ή ενοχές. Ακριβώς επειδή δεν αναπτύσσουν ποτέ τους την ικανότητα να ταυτιστούν με τους άλλους ανθρώπους, δεν μπορούν να μπουν και στην θέση τους. Συχνά, βλέπουν τους άλλους ανθρώπους ως αντικείμενα που μπορούν να χρησιμοποιήσουν ώστε να εκπληρώσουν τις επιθυμίες τους. Η εκμετάλλευση από μεριάς τους, που σημειώνεται στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, μπορεί κάποιες φορές να είναι όντως κακόβουλη, αλλά συνήθως πρόκειται απλώς για μια πράξη στην οποία δεν εμβαθύνουν και δεν αντιλαμβάνονται τη σημασία της. Τα άτομα με Ναρκισσιστική Διαταραχή δεν σκέφτονται πως η συμπεριφορά τους ενδέχεται να επηρεάσει και τους γύρω τους.
Συχνά, προσβάλλουν και υπονομεύουν τους άλλους ανθρώπους. Οι ναρκισσιστές αισθάνονται να απειλούνται όταν βρεθούν σε επαφή με κάποιον που εμφανίζεται να έχει κάτι στο οποίο εκείνοι υστερούν. Νιώθουν ,όμως, απειλή και στην περίπτωση που τα άτομα με τα οποία συναστρέφονται δεν αναγνωρίζουν το μεγαλείο τους ή τους προκαλούν με οποιονδήποτε τρόπο. Έτσι, χρησιμοποιούν την περιφρόνηση ως αμυντικό μηχανισμό. Για να επαναφέρουν το πληγωμένο εγώ τους σε υψηλή θέση και να εξοντώσουν την απειλή, θα υποβαθμίσουν αυτόν που ευθύνεται για την κατάπτωση του. Αυτό μπορεί να το επιτύχουν αναδεικνύοντας στον υπαίτιο πως η ύπαρξη του δεν έχει καμία απολύτως αξία για τον νάρκισσο. Ειδάλλως, μπορεί να προχωρήσουν και σε άμεση επίθεση, με προσβολές, χαρακτηρισμούς κ.α. προς το άλλο άτομο.
Αίτια:
Δεν υπάρχει μία μοναδική και καθορισμένη αιτία η οποία ευθύνεται για την εμφάνιση της διαταραχής. Ένα πλέγμα γεννητικών, ψυχολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων συντελεί στην πρόκληση της Ναρκισσιστικής Διαταραχής Προσωπικότητας.
Παραδείγματα αρνητικών περιβαλλόντων και συνθηκών κατά τη διάρκεια των σταδίων ανάπτυξης ενός ατόμου, μέσα στα οποία μπορεί να αναπτυχθεί η Ναρκισσιστική Διαταραχή
-Όταν ένα άτομο εκ γενετής διακρίνεται από μία υπερευαισθησία.
-Όταν εντοπίζονται και μεταδίδονται, είτε από τους γονείς, είτε από συνομήλικους τρόποι χειραγώγησης.
-Όταν ένα παιδί επαινείται σε υπερβολικό βαθμό όταν κάνει κάτι καλό ή αντίστροφα όταν επικρίνεται υπερβολικά για αποκλίνουσες συμπεριφορές.
-Όταν υπάρχει κακοποίηση στο περιβάλλον ενός παιδιού, οποιασδήποτε μορφής, σωματική, λεκτική, ψυχολογική. Εδώ συμπεριλαμβάνεται και το μπούλινγκ. Εάν δεν υπάρξει κάποια παρέμβαση ώστε να αντιμετωπιστεί η δυσμενής κατάσταση, το θύμα ενδέχεται να υιοθετήσει ναρκισσιστικές συμπεριφορές ώστε να θάψει τις τραυματικές του μνήμες και να προστατεύσει μελλοντικά τον εαυτό του.
-Όταν οι γονείς δεν είναι συνεπείς όσον αφορά τη φροντίδα του παιδιού.
Αντιμετώπιση:
Η μέθοδος η οποία ενδείκνυται για την αντιμετώπιση της Ναρκισσιστικής Διαταραχής Προσωπικότητας είναι η Ψυχοθεραπεία. Η πιο ολοκληρωμένη πρακτική είναι αυτή που περιλαμβάνει μεμονωμένη ψυχανάλυση, ομαδικές συνεδρίες με άτομα που βρίσκονται σε πανομοιότυπη κατάσταση, αλλά και συνεδρίες στις οποίες θα λαμβάνει μέρος και η οικογένεια. Με μια σταθερή ψυχοθεραπεία, τα άτομα με Ναρκισσιστική Διαταραχή μπορούν να κατανοήσουν με ποιο τρόπο η συμπεριφορά τους και οι πράξεις τους έχουν δημιουργήσει ένα αρνητικό πλαίσιο στη ζωή τους, το οποίο τους αποτρέπει από το να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητες τους. Στη συνειδητοποίηση αυτή, τα αγαπημένα πρόσωπα (συγγενείς,φίλοι, συνάδελφοι) μπορούν να συμβάλλουν αποφασιστικά.
Το πρόβλημα όμως έγκειται στο ότι τα άτομα με Ναρκισσιτική Διαταραχή σπανίως ζητούν βοήθεια. Δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τα λάθη τους και προβάλλουν πληθώρα αντιδράσεων, ακόμα και αν τους επισημανθούν αυτά. Το να ζητήσει ένας νάρκισσος βοήθεια θα ερχόταν σε σύγκρουση για την εικόνα της τελειότητας που έχει πλάσει για τον εαυτό του. Οι χειριστικές τους ικανότητες μπορεί να ασκηθούν ακόμη και τον ειδικό υγείας που θα τους αναλάβει. Όταν ένα ναρκισσιστικό άτομο εισέλθει για ψυχοθεραπεία χωρίς να το θέλει πραγματικά (έπειτα από παρότρυνση κάποιου προσώπου από το περιβάλλον του) το πιο πιθανό σενάριο είναι πως κάτι τέτοιο δε θα λειτουργήσει.
Πιστοποιημένη Φαρμακευτική αγωγή που να αντιμετωπίζει τη Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας δεν υπάρχει προς στιγμήν. Ωστόσο, επειδή όπως αναφέραμε και προηγουμένως, μπορεί να αντιμετωπίζουν κατάθλιψή, αλκοολισμό κ.λ.π. η αγωγή που χορηγείται για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων μπορεί να επιφέρει θετικά αποτελέσματα και στη Ναρκισσιστική Διαταραχή του ατόμου.
Είναι σημαντικό όμως να επισημάνουμε πως ένα άτομο με Ναρκισσιστική Διαταραχή μπορεί να βελτιωθεί και να αντιμετωπίσει τη δυσλειτουργική του κατάσταση, αρκεί να είναι πρόθυμο να καταβάλλει σημαντική προσπάθεια. Η ψυχοθεραπεία αποτελεί το κλειδί για να αποκωδικοποιήσουν αυτά που αισθάνονται, να εντοπίσουν τον λόγο για τον οποίο ωθούνται σε συγκεκριμένες συμπεριφορές καθώς και να κατανοήσουν καλύτερα και τους γύρω τους. Ως απόρροια αυτού, οι κοινωνικές σχέσεις του ατόμου μπορούν να γίνουν πιο λειτουργικές και να απολαύσει μια ζωή ενταγμένο ομαλά στο κοινωνικό σύνολο.
Πηγή: https://www.maxmag.gr/ από την Ξένια Αρουτίδου 19.01.2020
