To απόγευμα της πρώτης ημέρας εργασιών του 3ου Διεθνούς Συνεδρίου TMM-CH πραγματοποιήθηκε η Συζήτηση Στρογγυλής Τραπέζης 4 με θέμα «Tο έργο αποκατάστασης του Ιερού Κουβουκλίου: Διεπιστημονικότητα και καινοτομία στην έρευνα και στην εκπαίδευση». Την εισαγωγή έκανε ο Αρχαιολόγος που τότε εκπροσωπούσε το National Geographic στο έργο, Δρ Fredrik Hiebert, και ακολούθησε η εισήγηση της Προέδρου του Διεθνούς Συνεδρίου και επικεφαλής της Διεπιστημονικής Ομάδας του ΕΜΠ στο εμβληματικό έργο αποκατάστασης, Καθ. Αντωνίας Μοροπούλου.
Η Καθ. Αντωνία Μοροπούλου επεσήμανε τη διεπιστημονικότητα, τόσο στη μελέτη όσο και στην παρακολούθηση, τη διοίκηση και την αποτίμηση του έργου, καθώς επίσης και τη χρήση εργαλείων υψηλής τεχνολογίας, όπως τον μη καταστροφικό έλεγχο, τα ρεαλιστικά τρισδιάστατα μοντέλα πεπερασμένων στοιχείων και κυρίως τα υπόβαθρα ψηφιακής τεκμηρίωσης, επίσης τρισδιάστατα, όπου όλες οι πληροφορίες θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν. Με την αναγνώριση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η μεθοδολογία αυτή χαρακτηρίζει τις σύγχρονες εφαρμογές της επιστήμης και τεχνολογίας στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς με καινοτομία.
Η Καθ. Αντωνία Μοροπούλου υπογράμμισε ότι ο χώρος της έρευνας, της εκπαίδευσης και της εφαρμογής, είναι ενιαίος και κάλεσε τον Υφυπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων με αρμοδιότητα στην Έρευνα και Καινοτομία, κο Χρίστο Δήμα, να αξιοποιήσει τη συλλογική αυτή εμπειρία σε ένα εμβληματικό έργο. Ο Υφυπουργός υπογράμμισε τον εμβληματικό ρόλο του έργου στον Πανάγιο Τάφο και τόνισε ότι «αξιοποιώντας την καινοτομία και την επιστημονική έρευνα, μπορούμε να αναζητήσουμε υπερσύγχρονες τεχνολογικά λύσεις, που όχι μόνο προστατεύουν και συντηρούν την πολιτιστική μας κληρονομιά, αλλά συμβάλλουν και στην ακόμα μεγαλύτερη διάχυση, προβολή και εξωστρέφειά της».
Με τις τοποθετήσεις των εκπροσώπων των Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών για την προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Καθ. Gabriele Favero από το Πανεπιστήμιο της Sapienza στη Ρώμη, Καθ. Danielah Smits Possek από την Bezalel Academy of Arts and Design του Ισραήλ, την Ομοτ. Καθ. Ιωάννα Παπαγιάννη από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, την Αν. Καθ. Μαρία Σταυρουλάκη από το Πολυτεχνείο Κρήτης, τον Καθ. Χρήστο Σταυράκο από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, τον Καθ. Νικόλαο Ζαχαριά από το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, και τον Καθ. Ανδρέα Γεωργόπουλο από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, ολοκληρώθηκε η συζήτηση από την Rapporteur, κα Αντωνία Λαμπροπούλου, εκπρόσωπο της Στρατηγικής Συμμαχίας Erasmus+ EDICULA “Educational Digital Innovative CUltural heritage Learning Alliance”, και κατέληξε στην κοινή παραδοχή της ανάγκης να διαμορφωθεί ένας κόμβος (hub) έρευνας και εκπαίδευσης στη Μεσόγειο, για την αειφόρο διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, με ανοιχτά εργαστήρια τις ιστορικές πόλεις της Μεσογείου, όπως την Αθήνα, τη Ρόδο, την Ιερουσαλήμ, την Αλεξάνδρεια, τη Ρώμη, τη Βενετία και άλλες. Ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κος Sanmartin Fulgencio, υπογράμμισε την ανάγκη συνέργειας με το 4CH Competence Centre για τη Συντήρηση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, στην κατεύθυνση αυτή, ενώ ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Πολυτεχνείων SEFI, Καθ. Hannu-Matti Järvinen, ανέλαβε να διερευνήσει ποιες Πολυτεχνικές Σχολές θα ήθελαν να συνεργαστούν πιλοτικά για να εφαρμόσουν στην εκπαίδευση πειραματικά το educational toolkit που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+ EDICULA.
Το πρωί, άλλωστε, στη Συζήτηση Στρογγυλής Τραπέζης 1 με θέμα τις “Ιστορικές πόλεις και κέντρα των πόλεων: Νέες στρατηγικές επανάχρησης και διατήρησης στο πνεύμα της κυκλικής οικονομίας”, ο Δήμαρχος Ροδίων κος Αντώνης Καμπουράκης, υπογράμμισε ότι «η Μεσαιωνική πόλη της Ρόδου, μία από τις μεγαλύτερες κατοικημένες ιστορικές πόλεις της Ευρώπης εντός των τειχών – intra muros – καλείται να αντιμετωπίσει τη μεγάλη πρόκληση της αειφόρου διατήρησής της με τρόπο που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες βελτίωσης της ποιότητας ζωής των κατοίκων της, της τουριστικής ανάπτυξης, με τρόπο συμβατό προς το χαρακτήρα της ως Πόλης Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, κηρυγμένης από την UNESCO, καθώς και της ανάδειξης του ιστορικού χαρακτήρα της ως εμπορικού, συγκοινωνιακού και πολιτιστικού κόμβου τριών ηπείρων. Η επανάχρηση των ιστορικών κτιρίων ιδιοκτησίας του Δημοσίου, με κρίσιμη μάζα – περισσότερα από 260 – δημιουργεί μια μεγάλη ευκαιρία που, υπό προϋποθέσεις και με την κατάλληλη μόχλευση, υλοποιώντας τις αρχές της κυκλικής οικονομίας, μπορεί να εισφέρει πρόσοδο προς όφελος της αειφόρου διατήρησης της Παλιάς Πόλης της Ρόδου και της κοινωνίας.»
Ο Αντιδήμαρχος Ροδίων, κος Στέφανος Δράκος, παρουσίασε σημαντικά έργα εφαρμογών στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου. Ο Αντιδήμαρχος Αθηναίων, κος Βασίλης-Φοίβος Αξιώτης, παρουσίασε την πολιτική του Δήμου Αθηναίων για την αναβίωση του ιστορικού κέντρου και τις πιλοτικές δράσεις για να καταστεί η Αθήνα Ευρωπαϊκή Πόλη μηδενικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Η κα Lee Minaidis, από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Ιστορικών Πόλεων, παρουσίασε τις νέες κατευθύνσεις για την επανάχρηση και αναζωογόνηση των ιστορικών κέντρων, ενώ η κα Bonnie Burnham, Ομότιμη Πρόεδρος του Παγκόσμιου Ταμείου Μνημείων, παρουσίασε τα νέα χρηματοδοτικά εργαλεία της CHiFA, τα οποία δημιούργησε προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι χρηματοδοτικές ανάγκες στο πεδίο αυτό.
Η Ομότ. Καθ. Ελένη Μαΐστρου, εκπροσωπώντας την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, ο Καθ. Mike Turner, εκπροσωπώντας την UNESCO Chair στον Αστικό Σχεδιασμό και Σπουδών, ο Καθ. Stefano della Torre, εκπροσωπώντας την Αρχιτεκτονική του Πολυτεχνείου του Μιλάνου, ο Ομότ. Καθ. Χάρης Κοκκώσης, εμπειρογνώμων χωροταξικού σχεδιασμού και βιώσιμης ανάπτυξης, και η Μαργαρίτα Καραβασίλη, εκπροσωπώντας τον οργανισμό αστικού σχεδιασμού ECOCITY, συνέβαλαν από τη δική τους σκοπιά, υπογραμμίζοντας τις προτεραιότητες επανάχρησης και διατήρησης στο πνεύμα της κυκλικής οικονομίας, καθένας από την πλευρά του και με βάση τις εμπειρίες του. Η Πρόεδρος του Διεθνούς Συνεδρίου, Καθ. Α. Μοροπούλου, υπογράμμισε την ανάγκη η επανάχρηση να είναι συμβατή με τον χαρακτήρα της πολιτιστικής κληρονομιάς, τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας, αλλά και ταυτόχρονα να δημιουργεί πρόσοδο ώστε να διασφαλίζεται η απαραίτητη προστασία. Υπογράμμισε τον πρωτοπόρο ρόλο της Ρόδου, που με την Προγραμματική Σύμβαση με το Υπουργείο Πολιτισμού το 1983, άνοιξε τον δρόμο στις ιστορικές πόλεις να παίξουν σήμερα ενεργά τον ρόλο τους στη διαχείριση και διατήρησή τους και να αντιμετωπίσουν τις σύγχρονες προκλήσεις.
Στη Συζήτηση Στρογγυλής Τραπέζης 2 με θέμα την «Ψηφιακή κληρονομιά: Μια ολιστική προσέγγιση», και τη συμμετοχή του Δρ Μαρίνου Ιωαννίδη, Προέδρου της UNESCO Chair για την Ψηφιακή Πολιτιστική Κληρονομιά, του Δρ Άγγελου Αμδίτη, Διευθυντή Έρευνας στο Ινστιτούτο ΕΠΙΣΕΥ του ΕΜΠ, της Δρ Αικατερίνης Δελέγκου από το Εργαστήριο Επιστήμης και Τεχνικής των Υλικών του ΕΜΠ, του Καθηγητή Roberto di Giulio, εκπροσώπου του 4CH Competence Centre για τη Συντήρηση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, του Καθ. Ανδρέα Γεωργόπουλου, μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου του Διεθνούς Συμβουλίου ICOMOS, του Επικ. Καθ. Ανδρέα Μενύχτα, από το Πανεπιστήμιο Πειραιώς και το πρόγραμμα RESPECT που υλοποιεί το πληροφοριακό σύστημα για την αποκατάσταση του έργου στον Πανάγιο Τάφο, και του Καθ. Κωνσταντίνου Τοκμακίδη, από το Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών ΑΠΘ, το συμπέρασμα ήταν ότι η ψηφιακή τεκμηρίωση των μνημείων μπορεί να δημιουργήσει υπόβαθρα για την διεπιστημονική σύνθεση των πληροφοριών κάθε ειδικότητας που ασχολείται με το μνημείο και να επιτρέψει την ολιστική προσέγγιση του μνημείου με προεκτάσεις στην καταγραφή της ταυτότητας της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης και του κόσμου με πολλαπλές εφαρμογές.
Στη Συζήτηση Στρογγυλής Τραπέζης 3 με θέμα τις «Τεχνικές της μηχανικής μάθησης για την πολιτιστική κληρονομιά» και τη συμμετοχή του Καθ. Γεώργιου Σταυρουλάκη, από το Ινστιτούτο Υπολογιστικής Μηχανικής του Πολυτεχνείου Κρήτης, του Αν. Καθ. Νικόλαου Δουλάμη, από το ΕΜΠ και το πρόγραμμα RESPECT που υλοποιεί το πληροφοριακό σύστημα για την αποκατάσταση του έργου στον Πανάγιο Τάφο, του Αν. Καθ. Alfredo Ronchi, εκπροσώπου του προγράμματος Artcast4D, της Anna Maria Pentimalli Biscaretti di Ruffia από το Πολυτεχνείο του Μιλάνου, και του Καθ. Ιωάννη Φούντου, από το Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, υπογραμμίστηκαν οι δυνατότητες που δίνουν τα σύγχρονα εργαλεία της πληροφορικής για τη διαχείριση μεγάλου αριθμού δεδομένων, με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργούν νέα γνώση στα πεδία των σχετικών επιστημών αλλά και διεπιστημονικά.
Στη Συζήτηση Στρογγυλής Τραπέζης 5 με θέμα την «Αρχαιολογία, αρχαιομετρία, αρχαιογενομική» με τη συμμετοχή της Αγγελικής Σίμωσι, Εφόρου Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων, του Αν. Καθ. Ανδρέα Βλαχόπουλου από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, του κου Χρήστου Καραπιπέρη, από την εταιρεία DNASequence, της κας Μαρίας Μερτζάνη, Διευθύντριας Συντήρησης του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, της κας Αγνής Τερλιξή, Αναπληρώτριας Διευθύντριας του Εργαστηρίου Συντήρησης και Αποκατάστασης Έργων Τέχνης της Εθνικής Πινακοθήκης, και του Καθ. Νικόλαου Ζαχαριά, Κοσμήτορα της Σχολής Ανθρωπιστικών Σπουδών και Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, παρουσιάστηκαν σημαντικές εμπειρίες όπως της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ευβοίας, στα Αντίκυρα, εκπαιδευτικών ανασκαφών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, της φυσικοχημικής μελέτης των έργων τέχνης στην Εθνική Πινακοθήκη, των σύγχρονων μεθόδων που εφαρμόζει η Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων του ΥΠΠΟΑ, των αρχαιομετρικών μεθόδων που εφαρμόζει το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, αλλά και των σύγχρονων μεταγενομικών μεθόδων που εφαρμόζει η Εταιρεία DNASequence και τροφοδοτούν με νέα δεδομένα αρχαιογενομικής σημαντικά έργα, από το έργο στον Πανάγιο Τάφο μέχρι έργα της Διεύθυνσης Συντήρησης ΥΠΠΟΑ, της Εθνικής Πινακοθήκης και άλλα.
Το γενικό συμπέρασμα της συζήτησης, μετά και την πληροφορία ότι 22.000 άτομα παρακολούθησαν το live streaming της πρώτης ημέρας εργασιών του Διεθνούς Συνεδρίου TMM_CH, ήταν ότι ο κόσμος της αρχαιολογίας δεν είναι πλέον κλειστός, αλλά ανοιχτός στις σύγχρονες τεχνικές στην επιστήμη και στην κοινωνία.
