Οι τεχνητές μήτρες πλησιάζουν σε δοκιμές σε ανθρώπους, αλλά ο στόχος είναι να σωθούν τα μικρότερα πρόωρα νεογνά, όχι να αντικατασταθεί η μήτρα
Στις 19 – 20 Σεπτεμβρίου 2023, οι σύμβουλοι του Food and Drug Administration (FDA) -Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων- των ΗΠΑ συναντήθηκαν για να συζητήσουν πώς θα μεταφερθεί η έρευνα για τις τεχνητές μήτρες από τα ζώα στους ανθρώπους. Αυτές οι ιατρικές συσκευές έχουν σχεδιαστεί για να δώσουν στα εξαιρετικά πρόωρα βρέφη περισσότερο χρόνο ώστε να αναπτυχθούν σε ένα περιβάλλον που μοιάζει με μήτρα, πριν εισέλθουν στον έξω κόσμο. Έχουν δοκιμαστεί με εκατοντάδες αρνιά (και μερικά χοιρίδια), αλλά τα ζωικά μοντέλα δεν μπορούν να προβλέψουν πλήρως πώς θα λειτουργήσει η τεχνολογία για τους ανθρώπους
“Το πιο δύσκολο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι το πόσο άγνωστο είναι αποδεκτό”, δήλωσε ο An Massaro, επικεφαλής νεογνολόγος του FDA στο Γραφείο Παιδιατρικής Θεραπευτικής, στη συνεδρίαση της επιτροπής. Αυτό είναι ένα ερώτημα με το οποίο θα πρέπει να παλέψουν οι ρυθμιστικές αρχές καθώς η έρευνα αυτή θα βγαίνει από το εργαστήριο και θα προχωρά σε δοκιμές για πρώτη φορά στον άνθρωπο.
Τι είναι η τεχνητή μήτρα;
Η τεχνητή μήτρα είναι μια πειραματική ιατρική συσκευή που προορίζεται να παρέχει ένα περιβάλλον που μοιάζει με μήτρα για τα εξαιρετικά πρόωρα βρέφη. Στις περισσότερες από τις τεχνολογίες, το βρέφος θα επιπλέει σε μια διαφανή “βιοσακούλα”, περιβαλλόμενο από υγρό. Η ιδέα είναι ότι τα πρόωρα θα μπορούσαν να περάσουν μερικές εβδομάδες συνεχίζοντας να αναπτύσσονται σε αυτή τη συσκευή μετά τη γέννηση, έτσι ώστε “όταν μεταφερθούν από τη συσκευή, να είναι πιο ικανά να επιβιώσουν και να έχουν λιγότερες επιπλοκές με τη συμβατική θεραπεία”, λέει ο George Mychaliska, παιδοχειρουργός στο Πανεπιστήμιο του Michigan.
Ένας από τους κύριους περιοριστικούς παράγοντες για την επιβίωση των εξαιρετικά πρόωρων βρεφών είναι η ανάπτυξη των πνευμόνων. Αντί να αναπνέουν αέρα, τα μωρά σε μια τεχνητή μήτρα θα έχουν τους πνεύμονές τους γεμάτους με εργαστηριακό αμνιακό υγρό, το οποίο μιμείται το αμνιακό υγρό που θα είχαν ακριβώς όπως θα είχαν στη μήτρα. Οι νεογνολόγοι θα εισάγουν σωλήνες στα αιμοφόρα αγγεία του ομφάλιου λώρου, ώστε το αίμα του βρέφους να μπορεί να κυκλοφορεί μέσω ενός τεχνητού πνεύμονα για να παίρνει οξυγόνο.
Η συσκευή που είναι πιο κοντά στο να είναι έτοιμη να δοκιμαστεί σε ανθρώπους, η οποία ονομάζεται EXTrauterine Environment for Newborn Development, Εξωμήτριο περιβάλλον για την ανάπτυξη του νεογέννητου ή EXTEND, περικλείει το μωρό σε ένα δοχείο γεμάτο με αμνιακό υγρό που παρασκευάζεται στο εργαστήριο. Εφευρέθηκε από τους Alan Flake και Marcus Davey στο Νοσοκομείο Παίδων της Φιλαδέλφειας και αναπτύσσεται από τη Vitara Biomedical.
Άλλοι ερευνητές εργάζονται επίσης πάνω σε τεχνητές μήτρες, αν και είναι λίγο πιο πίσω. Επιστήμονες στην Αυστραλία και την Ιαπωνία αναπτύσσουν ένα σύστημα πολύ παρόμοιο με το EXTEND.
Στην Ευρώπη, το πρόγραμμα Perinatal Life Support εργάζεται πάνω στη δική του τεχνολογία. https://perinatallifesupport.eu/project/background/ Και στον Καναδά, οι ερευνητές δοκιμάζουν τη δική τους εκδοχή μιας τεχνητής μήτρας σε χοιρίδια.
Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν εργάζονται πάνω σε ανάλογη τεχνολογία που προορίζεται να χρησιμοποιηθεί μέσα σε πρόωρα νεογνά για τα οποία οι συμβατικές θεραπείες δεν είναι πιθανό να αποδώσουν. Αντί να επιπλέουν σε υγρό, τα βρέφη θα έχουν μόνο γεμίσει τους πνεύμονές τους. Πρόκειται για ένα σύστημα που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στις υπάρχουσες ΜΕΘ με σχετικά λίγες τροποποιήσεις, οπότε “πιστεύουμε ότι αυτό έχει μεγαλύτερη κλινική εφαρμογή”, λέει η Mychaliska,η οποία ηγείται του έργου.
Πότε θα δοκιμαστεί αυτή η τεχνολογία σε ανθρώπους;
Η τεχνολογία που χρησιμοποιείται στο σύστημα EXTEND έχει δοκιμαστεί σε έμβρυα αρνιών, περίπου 300 μέχρι στιγμής, με καλά αποτελέσματα. Τα αρνιά μπορούν να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν μέσα στο σάκο για τρεις ή και τέσσερις εβδομάδες.
Για να προχωρήσει σε δοκιμές σε ανθρώπους, η εταιρεία χρειάζεται απαλλαγή από τον FDA για ερευνητικές συσκευές.
Σε μια συνάντηση τον Ιούνιο, ο Flake δήλωσε ότι η Vitara μπορεί να είναι έτοιμη να ζητήσει την εν λόγω εξαίρεση τον Σεπτέμβριο ή τον Οκτώβριο. Αλλά στη συνεδρίαση της συμβουλευτικής επιτροπής του Σεπτεμβρίου, όταν ο Flake ρωτήθηκε ευθέως πόσο είχε προχωρήσει η τεχνολογία, αρνήθηκε να απαντήσει. Είπε ότι θα μπορούσε να συζητήσει το χρονοδιάγραμμα με τη συμβουλευτική επιτροπή κατά τη διάρκεια του τμήματος της συνεδρίασης που ήταν κλειστό για το κοινό.Για να δοθεί το πράσινο φως σε μια δοκιμή, οι εκπρόσωποι της Vitara θα πρέπει να είναι έτοιμοι να ζητήσουν την εν λόγω εξαίρεση τον Σεπτέμβριο ή τον Οκτώβριο.
Πώς θα έμοιαζαν οι πρώτες ανθρώπινες δοκιμές;
Η διαδικασία απαιτεί μια προσεκτικά χορογραφημένη μεταφορά. Αρχικά, το μωρό πρέπει να γεννηθεί με καισαρική τομή και αμέσως μετά να εισαχθούν σωλήνες στον ομφάλιο λώρο πριν μεταφερθεί στο δοχείο γεμάτο με υγρό.
Η τεχνολογία πιθανότατα θα χρησιμοποιηθεί πρώτα σε βρέφη που γεννιούνται στις 22 ή 23 εβδομάδες και δεν έχουν πολλές άλλες επιλογές. “Δεν θέλετε να βάλετε σε αυτή τη συσκευή ένα βρέφος που διαφορετικά θα τα πήγαινε καλά με τη συμβατική θεραπεία”, λέει η Mychaliska. Στις 22 εβδομάδες κύησης, τα μωρά είναι μικροσκοπικά, συχνά ζυγίζουν λιγότερο από ένα κιλό. Και οι πνεύμονές τους αναπτύσσονται ακόμη. Όταν οι ερευνητές εξέτασαν τα μωρά που γεννήθηκαν μεταξύ 2013 και 2018, η επιβίωση μεταξύ εκείνων που έκαναν ανάνηψη στις 22 εβδομάδες ήταν 30%. Ο αριθμός αυτός αυξήθηκε σε σχεδόν 56% στις 23 εβδομάδες. Και τα μωρά που γεννιούνται σε αυτό το στάδιο και επιβιώνουν έχουν αυξημένο κίνδυνο νευροαναπτυξιακών προβλημάτων, εγκεφαλικής παράλυσης, προβλημάτων κινητικότητας, ακουστικών διαταραχών και άλλων αναπηριών.
Η επιλογή των κατάλληλων συμμετεχόντων θα είναι δύσκολη. Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η ηλικία κύησης δεν θα πρέπει να είναι το μοναδικό κριτήριο. Ένας παράγοντας που περιπλέκει την κατάσταση είναι ότι η πρόγνωση ποικίλλει ευρέως από κέντρο σε κέντρο, και βελτιώνεται καθώς τα νοσοκομεία εκπαιδεύονται πώς να αντιμετωπίζουν καλύτερα αυτά τα πρόωρα μωρά. Στο Νοσοκομείο Παίδων Stead Family του Πανεπιστημίου της Αϊόβα, για παράδειγμα, τα ποσοστά επιβίωσης είναι πολύ υψηλότερα από τον μέσο όρο: 64% για τα μωρά που γεννήθηκαν στις 22 εβδομάδες. Έχουν καταφέρει ακόμη και να κρατήσουν στη ζωή βρέφη που γεννήθηκαν στις 21 εβδομάδες.”Αυτά τα μωρά δεν είναι μια απελπιστική περίπτωση. Μπορούν σε μεγάλο βαθμό να επιβιώσουν.Μπορούν σε μεγάλο βαθμό να ευδοκιμήσουν αν τα διαχειρίζεστε κατάλληλα”, λέει ο Brady Thomas, νεογνολόγος στο Stead.”Θα έχετε πραγματικά τόσο μεγάλο αντίκτυπο με την προσθήκη αυτής της τεχνολογίας και τι κινδύνους μπορεί να υπάρχουν για τους ασθενείς αυτούς καθώς ξεκινάτε να τη δοκιμάζετε;”
Η πρόγνωση ποικίλλει επίσης σε μεγάλο βαθμό από μωρό σε μωρό ανάλογα με διάφορους παράγοντες. “Τα κορίτσια τα πάνε καλύτερα από τα αγόρια. Τα μεγαλύτερα τα πάνε καλύτερα από τα μικρότερα”, λέει ο Mark Mercurio, νεογνολόγος και παιδιατρικός βιοηθικολόγος στην Ιατρική Σχολή του Yale. Επομένως, “πόσο κακή πρέπει να είναι η πρόγνωση με την τρέχουσα θεραπεία για να δικαιολογηθεί η χρήση μιας τεχνητής μήτρας;” Αυτό είναι ένα ερώτημα που ο Mercurio θα ήθελε να δει να απαντάται.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι;
Μια πάντα παρούσα ανησυχία στα μικρότερα μωρά είναι η εγκεφαλική αιμορραγία.”Αυτό οφείλεται σε διάφορους παράγοντες -ένας συνδυασμός της ανωριμότητας του εγκεφάλου τους και εν μέρει σχετίζεται με τη θεραπεία που παρέχουμε”, λέει η Mychaliska.Τα μωρά σε μια τεχνητή μήτρα θα πρέπει να λαμβάνουν αντιπηκτικό για να αποτρέπεται ο σχηματισμός θρόμβων στο σημείο όπου οι σωλήνες εισέρχονται στο σώμα.”Πιστεύω ότι αυτό θέτει ένα πρόωρο βρέφος σε πολύ υψηλό κίνδυνο για εγκεφαλική αιμορραγία”, λέει.
Και δεν πρόκειται μόνο για το μωρό.Για να είναι επιλέξιμα για το EXTEND, τα βρέφη πρέπει να γεννηθούν με καισαρική τομή, γεγονός που θέτει την έγκυο σε υψηλότερο κίνδυνο μόλυνσης και αιμορραγίας.Ο τοκετός μέσω καισαρικής τομής μπορεί επίσης να έχει αντίκτυπο στις μελλοντικές εγκυμοσύνες.
Εάν λοιπόν λειτουργήσει, θα μπορούσαν τα μωρά να μεγαλώνουν εξ ολοκλήρου εκτός της μήτρας;
Όχι σύντομα. Ίσως και ποτέ.Σε μια εργασία που δημοσιεύθηκε το 2022, ο Flake και οι συνάδελφοί του χαρακτήρισαν αυτό το σενάριο “ένα τεχνικά και αναπτυξιακά αφελές, αλλά και εντυπωσιακά κερδοσκοπικό όνειρο”.Το πρόβλημα είναι διττό.Πρώτον, η ανάπτυξη του εμβρύου είναι μια προσεκτικά χορογραφημένη διαδικασία που βασίζεται στη χημική επικοινωνία μεταξύ του σώματος του εγκύου γονέα και του εμβρύου.Ακόμη και αν οι ερευνητές κατανοούσαν όλους τους παράγοντες που συμβάλλουν στην εμβρυϊκή ανάπτυξη -και δεν το κάνουν- δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι θα μπορούσαν να αναδημιουργήσουν αυτές τις συνθήκες.
Το δεύτερο ζήτημα είναι το μέγεθος. Τα συστήματα τεχνητής μήτρας που αναπτύσσονται απαιτούν από τους γιατρούς να εισάγουν έναν μικρό σωλήνα στον ομφάλιο λώρο του βρέφους για την παροχή οξυγονωμένου αίματος.Όσο μικρότερος είναι ο ομφάλιος λώρος, τόσο πιο δύσκολο γίνεται αυτό.
Ποιες είναι οι ηθικές ανησυχίες;
Βραχυπρόθεσμα, υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με το πώς θα διασφαλιστεί ότι οι ερευνητές λαμβάνουν τη δέουσα συγκατάθεση μετά από ενημέρωση από τους γονείς που μπορεί να είναι απελπισμένοι να σώσουν τα μωρά τους. “Αυτό είναι ένα ζήτημα που προκύπτει με πολλές θεραπείες τελευταίας ευκαιρίας”, λέει ο Vardit Ravitsky, βιοηθικολόγος και πρόεδρος του Hastings Center, ενός ερευνητικού ινστιτούτου βιοηθικής.
Εάν οι τεχνητές μήτρες λειτουργήσουν, θα προκύψουν πιο σημαντικά ερωτήματα.Όταν οι συσκευές αυτές χρησιμοποιηθούν για τη διάσωση βρεφών που γεννιούνται πολύ νωρίς, “πρόκειται προφανώς για μια δυνητικά θαυμάσια τεχνολογία”, λέει ο Ravitsky. Αλλά όπως συμβαίνει με κάθε τεχνολογία, μπορεί να προκύψουν και άλλες χρήσεις. Φανταστείτε ότι μια γυναίκα θέλει να διακόψει μια εγκυμοσύνη στην 21η ή 22η εβδομάδα και αυτή η τεχνολογία είναι διαθέσιμη.Πώς θα επηρέαζε αυτό το δικαίωμα μιας γυναίκας να επιλέξει αν θα κυοφορήσει μια εγκυμοσύνη μέχρι τέλους;”Όταν λέμε ότι μια γυναίκα έχει το δικαίωμα να τερματίσει, εννοούμε το δικαίωμα να χωρίσει σωματικά από το έμβρυο;Ή εννοούμε το δικαίωμα να μην γίνει βιολογική μητέρα;”αναρωτιέται ο Ravitsky.
Καθώς η τεχνολογία βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο, η κατάσταση αυτή μπορεί να φαίνεται τραβηγμένη, αλλά αξίζει να σκεφτούμε τις επιπτώσεις τώρα.
Η Elizabeth Chloe Romanis, η οποία μελετά το δίκαιο της υγειονομικής περίθαλψης και τη βιοηθική στο Πανεπιστήμιο Durham του Ηνωμένου Βασιλείου, υποστήριξε στη συμβουλευτική συνεδρίαση ότι “μια οντότητα που υφίσταται κύηση εκτός του σώματος είναι μια μοναδική ανθρώπινη οντότητα”, η οποία μπορεί να έχει διαφορετικές ανάγκες και να απαιτεί διαφορετική προστασία.
Η έλευση μιας τεχνητής μήτρας εγείρει όλων των ειδών τα ερωτήματα, λέει ο Ravitsky: “Τι είναι έμβρυο, τι είναι μωρό, τι είναι νεογέννητο, τι είναι γέννηση, τι είναι βιωσιμότητα;”. Τα ερωτήματα αυτά έχουν ηθικές επιπτώσεις, αλλά και νομικές. “Αν δεν αρχίσουμε να το σκεφτόμαστε, τώρα θα έχουμε πολλά τυφλά σημεία”, αναφέρει.
Μετάφραση – Επιμέλεια κειμένου: Βίκυ Μπαφατάκη
Πρωτότυπο κείμενο: Everything you need to know about artificial wombs. Artificial wombs are nearing human trials. But the goal is to save the littlest preemies, not replace the uterus.
By Cassandra Willyard September 29, 2023
Photo: PRO SHOTS/SIPA USA VIA AP IMAGES
Πηγή: https://www.technologyreview.com/2023/09/29/1080538/everything-you-need-to-know-about-artificial-wombs/#:~:text=On%20September%2019%2C%20US%20Food,before%20entering%20the%20outside%20world
