Βαδίζοντας στον χωματόδρομο της οδού Αγίου Πολυκάρπου κατευθυνόμαστε στον προσφυγικό καταυλισμό του Ελαιώνα. Εκεί μας περιμένει η Καθηγήτριά μας, κα Βίκυ Μπαφατάκη, για ξεκινήσουμε την περιήγηση στις εγκαταστάσεις. Η επίσκεψη στην Δομή Φιλοξενίας του Ελαιώνα αποτελεί το δεύτερο μέρος της εκπαιδευτικής μας απόπειρας να διαλευκάνουμε τις αιτίες και τα γεγονότα πίσω από το φλέγον ζήτημα του προσφυγικού. Το πρώτο μέρος πραγματοποιήθηκε στο Τμήμα της Διεύθυνσης Αλλοδαπών, όπου ο Διευθυντής του Τμήματος, νυν υποστράτηγος Μανώλης Γρηγοράκης, μαζί με τον Ταξίαρχο, Κωνσταντίνο Λουζιώτη, μας εξέθεσαν -μέσω διαφανειών, στατιστικών στοιχειών, αλλά και προσωπικών μαρτυριών- τις δράσεις και την κινητοποίηση της Διεύθυνσης ώστε να αντιμετωπιστεί η τεράστια έξαρση των μεταναστευτικών – προσφυγικών ρευμάτων του 2015.
Καθώς περπατάμε προς τον καταυλισμό, ένας δυνατός άνεμος σηκώνει τα χώματα του δρόμου κάνοντας την ατμόσφαιρα ιδιαίτερα αποπνικτική, σε σημείο που όλο το σκηνικό να θυμίζει αμμοθύελλα. Καλύπτουμε τα πρόσωπά μας με κασκόλ. Βρισκόμαστε στην καρδιά της βιομηχανικής ζώνης του Ελαιώνα. Δεξιά κι αριστερά μάντρες σκουριασμένων ανταλλακτικών, εργοστάσια, καμινάδες, τροχόσπιτα τσιγγάνων, ερειπωμένα σπίτια.
Στον Ελαιώνα ο Qusai, η Καθηγήτρια Βίκυ Μπαφατάκη και οι φοιτητές Μάριος Ζέρβας και Κωνσταντίνος Νικολετόπουλος
Τοποθεσία εμφανώς υποβαθμισμένη και απόμακρη, την οποία οι αρχές έκριναν κατάλληλη για να φιλοξενηθούν εκατοντάδες πρόσφυγες, δίχως τις αντιδράσεις των κατοίκων.
Φτάνοντας στην είσοδο ένας αστυνομικός δίνει την εντολή να ανοίξει η σιδερόφρακτη πύλη του καταυλισμού. Μας υποδέχεται η κα Μπαφατάκη, μαζί με τον αξιωματικό, Δημήτρη Καρπαθάκη, και την Ιωάννα, την κοινωνική λειτουργό που εργάζεται στο κέντρο φιλοξενίας. Ευθύς αμέσως ξεκινά η ξενάγηση στις εγκαταστάσεις.
Όπως μας εξηγεί η Ιωάννα, για να αποφευχθούν επεισόδια και προστριβές μεταξύ των μεταναστών, ο καταυλισμός χωρίζεται σε τρεις τομείς. Ο πρώτος τομέας φιλοξενεί ασυνόδευτα παιδία, γυναίκες και μονογονεϊκές οικογένειες. Ο δεύτερος προορίζεται για οικογένειες μεταναστών και ο τρίτος, σε διακριτή απόσταση, φιλοξενεί άντρες. Επίσης οι εγκαταστάσεις περιλαμβάνουν ιατρείο, φαρμακείο, μαγειρείο και παιδική χαρά, η οποία λειτουργεί και σαν νηπιαγωγείο για τα προσφυγόπουλα.
Με το πέρας της περιήγησής μας «σκοντάφτουμε» σε έναν πρόσφυγα που ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους: καθισμένος σε αναπηρικό καροτσάκι, με σωματότυπο μικρού παιδιού -παρόλο που πρέπει να είναι γύρω στα 28, χαμογελάει φιλικά προς το μέρος μας.
Τον πλησιάζουμε για να μάθουμε την ιστορία του. Σε άπταιστα Αγγλικά, μας συστήνεται ως «Κιουσάι», προσθέτοντας πως κατάγεται από τη Συρία. Τον ρωτάμε αν θα είχε την καλοσύνη να μας παραχωρήσει μία συνέντευξη στο πλαίσιο της επίσκεψής μας. Δέχεται με προθυμία, δείχνοντας διατεθειμένος να φωτίσει κάθε πτυχή γύρω από το πρόσωπο του. Η ιστορία που μας αφηγείται είναι συγκλονιστική.
«Ονομάζομαι Κιουσάι αλ Ριφάι. Είμαι 28 ετών και κατάγομαι από τη Δαμασκό της Συρίας. Πάσχω από ατελή οστεογένεση. Μια κληρονομική διαταραχή που καθιστά τα οστά μου εξαιρετικά εύθραυστα και στα 28 χρόνια της ζωής μου μετράω περισσότερα από 300 κατάγματα. Αποφοίτησα από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση διαβάζοντας μόνος μου, στο σπίτι. Εξαιτίας της πάθησής μου δεν κατάφερα, μέχρι στιγμής, να τελειώσω κάποιο Πανεπιστήμιο στη Συρία, διότι οι εγκαταστάσεις δεν επέτρεπαν τη μετακίνησή μου. Σκοπεύω να σπουδάσω 3D Animation, αφού ταξιδέψω στην Ολλανδία.
Θεωρώ τον εαυτό μου βίντεο-γκέιμερ και φανατικό σινεφίλ. Κυρίως, όμως, είμαι ένας επιζών και εξαιρετικά τυχερός άνθρωπος που κατάφερα κι έφτασα ως εδώ. Η κατάσταση στη Συρία, από τον Μάρτιο του 2011, είναι τραγική.
Δεν μπορείς να ικανοποιήσεις τις βασικές σου ανάγκες. Καθημερινά πραγματοποιούνται βομβαρδισμοί και δεν ξέρεις από ποια παράταξη. Δεν μπορείς να αγοράσεις κάτι, να πας στο σχολείο ή στο Πανεπιστήμιο. Εάν γυρίσεις στο σπίτι σου ασφαλής, θεωρείσαι επιζών. Έχασα πολλούς φίλους.
Ο Qusai με τον αγαπημένο του φίλο Αχμέντ και τον Μάριο Ζέρβα
Ένας φίλος μου σκοτώθηκε στο στρατιωτικό μπλοκ της Ντάρα, νότια της Δαμασκού. Ο πατέρας, ενός επίσης καλού μου φίλου, έχασε τη ζωή του, όταν έπεσε μία βόμβα στο μαγαζί στο οποίο δούλευε. Κάθε φορά που βομβαρδιζόταν η Δαμασκός, όλοι οι κάτοικοι κρύβονταν στα καταφύγια.
Εγώ, επειδή δεν υπήρχε κανείς να με μετακινήσει, παρέμενα εγκλωβισμένος στο διαμέρισμα του 4ου ορόφου της πολυκατοικίας μου, ευχόμενος οι πύραυλοι να μην πέσουν στο κεφάλι μου. Δεν στοχεύουν που θα ρίξουν τις βόμβες, τις ρίχνουν απολύτως στην τύχη. Τόσο ο στρατός του καθεστώτος του Άσαντ, όσο και τα ισλαμικά, εξτρεμιστικά κινήματα, εναντίον των οποίον έγραφα συνεχώς στο διαδίκτυο.
Τότε ήταν που οι απειλές κατά της ζωής μου άρχισαν να διαδέχονται η μία την άλλη. Δεχόμουν απειλητικά μηνύματα στο Facebook, καθημερινά και από τις δύο παρατάξεις: «Αν δεν σταματήσεις να κριτικάρεις την κυβέρνηση Άσαντ, θα στείλουμε τους πράκτορές μας να σπάσουν όλα σου τα κόκκαλα.», «Αν δεν σταματήσεις να κριτικάρεις την αντιπολίτευση, θα σου πάρουμε το κεφάλι».
Δεν υποστήριζα κανένα καθεστώς, κανένα εξτρεμιστικό κίνημα. Ήταν οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Αν δεν ανήκεις κάπου κινδυνεύεις, θα σε κυνηγήσουν. Εγώ ήμουν με το μέρος των Σύρων πολιτών. Με κανέναν άλλον. Ταξίδεψα με αμάξι στο Λίβανο και από εκεί, από το αεροδρόμιο του Λιβάνου στο αεροδρόμιο Ατατούρκ της Κωνσταντινούπολης.
Παρέμεινα στην Τουρκία για δυόμιση χρόνια. Οι συνθήκες για τους πρόσφυγες στην Τουρκία είναι απάνθρωπες. Οι καταυλισμοί είναι ανυπόφορα βρώμικοι. Οι μετανάστες κοιμόντουσαν στοιβαγμένοι σε σκηνές. Εάν ήθελες να πλυθείς ή να πιείς νερό, στεκόσουν στην ουρά. Ευτυχώς, η μεγαλύτερη αδελφή μου είχε ήδη μετακομίσει στην Τουρκία, έτσι με φιλοξένησε σπίτι της.
Οι Τούρκοι αντιπαθούν τους Σύρους. Τους θεωρούν κατώτερης ποιότητας ανθρώπους. Για το λόγο αυτό μας εκμεταλλεύονται απάνθρωπα. Οι Σύροι δουλεύουν στην Τουρκία με εξοντωτικά ωράρια, δίχως ασφάλιση φυσικά. Για παράδειγμα, ο φίλος και συμπατριώτης μου, Αχμέντ, εργαζόταν σε εργοστάσιο 17 ώρες την ημέρα παίρνοντας το 1/4 του τουρκικού μισθού. Περίπου 150 δολάρια το μήνα. Μας χρησιμοποιούν σαν σκλάβους.
Η κυβέρνηση παραμένει αμέτοχη, δεν επεμβαίνει. Όσες φορές κι αν παρακάλεσα την τουρκική πολιτεία να μου διαθέσει ένα αναπηρικό καροτσάκι, ποτέ δεν μου το έδωσε. Ευτυχώς, μέσα από δικές μου προσπάθειες, κατάφερα και απέκτησα ένα. Επίσης, η δυσκολία πρόσβασης στο σύστημα Υγείας, επιδείνωνε καθημερινά την κατάστασή μου. Ένα επείγον περιστατικό με έφερε στα σκαλιά του νοσοκομείου, αλλά μου αρνήθηκαν την είσοδο, λέγοντάς μου πως έπρεπε να κλείσω ραντεβού.
Κατά τη διαμονή μου στην Τουρκία, υπέβαλλα αίτηση στα Ηνωμένα Έθνη για να καταχωρήσουν το όνομά μου ως πρόσφυγα. Δεν ανταποκρίθηκαν. Απάντησαν ότι δεν μπορούν να κανονίσουν να ταξιδέψω στην Ευρώπη, διότι η Τουρκία δεν μετέχει στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης.
Αποφάσισα, τότε, με τον φίλο μου Αχμέντ να διασχίσουμε το Αιγαίο για να φτάσουμε στην Ελλάδα. Πληρώσαμε 500 λίρες και ταξιδέψαμε από την Κωνσταντινούπολη στη Σμύρνη. Κλείσαμε συμφωνία με τους διακινητές για 1000 δολάρια ο καθένας. Μας οδήγησαν οδικώς σε μια απομονωμένη ακτή και μας είπαν να περιμένουμε μέχρι τις 7. Συνεννοήθηκαν, κατόπιν, με την τουρκική Ακτοφυλακή ώστε να κάνει τα στραβά μάτια. Κατά τις 7 έφεραν τη φουσκωτή βάρκα.
Το μήκος της ήταν γύρω στα έξι μέτρα και η χωρητικότητά της έφτανε τα 10 άτομα. Υπό την απειλή όπλων επιβιβαστήκαμε 45 άτομα. Καθώς μαζευόμασταν για να ανεβούμε στη βάρκα, οι λαθρέμποροι, με προτεταμένα τα όπλα, απέκλεισαν οποιοδήποτε ενδεχόμενο επιστροφής χρημάτων: «Εάν κάποιος άλλαξε γνώμη, δεν έχουμε πρόβλημα να του φυτέψουμε μία σφαίρα στο μέτωπο και να πετάξουμε το σώμα του στη θάλασσα. Ή ταξιδεύετε ή πεθαίνετε».
Ζήτησα να ανεβάσω το καροτσάκι μαζί μου, αλλά μου είπαν πως η μεταφορά του θα μου κοστίσει άλλα 2000 δολάρια. «Αντί για το καροτσάκι σου, θα μπορούσαν να χωρέσουν επιπλέον δύο άτομα. Αν θες να το πάρεις μαζί σου, θα πρέπει να πληρώσεις». Έτσι το πέταξαν στη θάλασσα.
Καθώς επιβιβαζόμασταν μία γυναίκα έπεσε πάνω στο χέρι μου και το έσπασε. Ο Αχμέντ με κρατούσε αγκαλιά σε όλο το ταξίδι, προφυλάσσοντας με από τους υπόλοιπους. Μόλις εισήλθαμε σε διεθνή ύδατα τα κύματα γιγαντώθηκαν. Το νερό με χτύπησε στο πρόσωπο και έχασα τα γυαλιά μου. Λιποθυμούσα συνεχώς από το κρύο και ο Αχμέντ προσπαθούσε να με συνεφέρει. Ο σφυγμός μου ήταν αργός. Δεν ένοιωθα τα άκρα μου. Πίστευα πως δεν θα τα καταφέρω. Διασχίζαμε τη θάλασσα επί τρεισήμισι ώρες.
Για καλή μας τύχη φτάσαμε στα ελληνικά παράλια ζωντανοί, δίχως απώλειες. Βρισκόμασταν στις ακτές μιας βραχονησίδας δίπλα στο Αγαθονήσι. Με σήκωσαν κατά την αποβίβαση αλλά τους γλίστρησα, πέφτοντας στα βράχια, από ύψος δύο μέτρων. Το δεξί μου πόδι έσπασε σε δύο σημεία. Χρειάστηκε να περιμένω περισσότερο από μία ώρα μέχρι να έρθει το Λιμενικό για να με περισυλλέξει. Με μετέφεραν σε νοσοκομείο, όπου σύντομα μου βρήκαν και αναπηρικό αμαξίδιο. Τα ξημερώματα της επόμενης μέρες περιμέναμε έξω από το Αστυνομικό Τμήμα μέχρι να ανοίξει. Οι αστυνομικοί μας έδωσαν εισιτήρια για να ταξιδέψουμε με φέρι μέχρι τη Σάμο.
O Qusai στην Ολλανδία
Μία γυναίκα που είδε εμένα και τον Αχμέντ στη Σάμο, μας φιλοξένησε σπίτι της. Μας προσέφερε φαγητό, καθαρά ρούχα και έδωσε 100 ευρώ στον καθένα για να συνεχίσουμε το ταξίδι μας μέχρι την Αθήνα. Αισθάνομαι τεράστια ευγνωμοσύνη απέναντί της. Σε αυτήν χρωστάμε το ότι καταφέραμε να φτάσουμε εδώ.
Καταφθάνοντας στο Λιμάνι του Πειραιά μια Βρετανίδα εθελόντρια μας παρέλαβε και μας μετέφερε στον Ευαγγελισμό όπου μου προσφέρθηκαν οι πρώτες βοήθειες. Στη συνέχεια, εγώ κι ο Αχμέντ μεταφερθήκαμε στον προσφυγικό καταυλισμό του Ελαιώνα.
Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε κατάσταση αναμονής. Περιμένουμε μέχρις ότου η Ολλανδία μπει στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης προσφύγων. Μόλις γίνουν δεκτές οι αιτήσεις μας, θα ταξιδέψουμε αεροπορικώς. Το όνειρο μου αυτή τη στιγμή είναι να συνεχίσω τις σπουδές μου στην Ολλανδία. Τα ξαδέρφια μου διαμένουν εκεί και θα συγκατοικήσω μαζί τους. Υπάρχουν εξειδικευμένες κλινικές, μέλη της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας για την Ατελή Οστεογένεση, οι οποίες θα μου παρέχουν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και θεραπεία.
Φιλοδοξώ, επίσης, να βελτιώσω τα Αγγλικά μου. Όπως και να συνεχίσω να βλέπω μανιωδώς κινηματογραφικές ταινίες. Είμαι φαν της επιστημονικής φαντασίας. Έχω δημιουργήσει λογαριασμό στο IMDB, όπου έχω αποθηκεύσει περισσότερες από 3000 χιλιάδες ταινίες στον φάκελο με τα «προσεχώς». Φαντάσου να διέγραφαν το λογαριασμό μου! Μπορεί να επιβίωσα από τη Συρία και το Αιγαίο, αλλά με κάτι τέτοιο θα πέθαινα!»
Με αυτό το έμφυτο και απρόσμενο χιούμορ επέλεξε να κλείσει τη συνέντευξή μας, μη δείχνοντας ωστόσο σημάδια κούρασης από τη σχεδόν δίωρη συζήτηση. Τέλος, ευχαρίστησε μέσα από την καρδιά του τους Έλληνες για την φιλοξενία και την υποστήριξη που έδειξαν, καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής του στη χώρα: «Εκπλήσσομαι από το πόσο φιλόξενοι και καλοί είναι οι Έλληνες. Θέλω να σας ευχαριστήσω για αυτό. Μάλιστα, πριν λίγες μέρες με πήγαν στο νοσοκομείο για να εξετάσουν τα μάτια μου. Εντός της βδομάδας θα μου έχουν φέρει και καινούργια γυαλιά.» .
*Παρά τις διαβεβαιώσεις της ολλανδικής πρεσβείας ότι αυτός και ο Αχμέντ θα είναι οι πρώτοι που θα μετεγκατασταθούν, χρειάστηκε να συμπληρωθούν τρεις μήνες προκειμένου η Ολλανδία να ανοίξει τα σύνορά της και να εγκρίνει το αίτημά του. Η πολυπόθητη στιγμή της αναχώρησης, όμως, έφτασε. Και μαζί της, το τέλος ενός Γολγοθά που ξεκίνησε από το 2013.
Στις 15 Φεβρουαρίου, ο Κιουσάι επιβιβάστηκε σε αεροπλάνο με προορισμό την Ολλανδία, παρέα, φυσικά, με τον αχώριστο φίλο του Αχμέντ. Η αναμονή και η γραφειοκρατία δεν έφτασαν για να κάμψουν το ηθικό του. Αντιμετώπισε χειρότερα και τα κατάφερε. Αισθάνεται πιο δυνατός και δικαιωμένος από ποτέ. Σήμερα βρίσκεται σε κλινική της Ολλανδίας για άτομα με αναπηρία, έχει ηλεκτρική αναπηρική πολυθρόνα και όλα τα όνειρά του έχουν χρώμα.
Συνέντευξη: Ζέρβας Μάριος
Συμμετείχαν: Τατιάνα Ηλιοπούλου, Άννα Συρίγου
Επιμέλεια: Δρ. Βίκυ Μπαφατάκη
Δημοσίευση: 25/3/2016
