Oνομαζόταν Wilhelm Brasse. Πολωνός με αυστριακή καταγωγή, γεννιέται το 1917 στο Zywiec, μικρή πόλη της Σιλεσίας της Νότιας Πολωνίας. Την άνοιξη του 1940 η χώρα του είναι ήδη διαμελισμένη από τη Γερμανία και τη Σοβιετική Ένωση, ο ίδιος προσπαθεί να διαφύγει με άλλους στην Ουγγαρία, συλλαμβάνεται στα σύνορα από τη Γκεστάπο και οδηγείται μαζί με όσους δεν εκτελέστηκαν επί τόπου, στο Άουσβιτς, που μόλις έχει αρχίσει να λειτουργεί, σε παλιά κτίρια του πολωνικού στρατού.
© Κωνσταντίνος Πίττας, Άουσβιτς-Μπίρκεναου, 2018
Ο Brasse δουλεύει σκληρά όπως όλοι, προσπαθώντας να επιβιώσει όπως μπορεί για αρκετούς μήνες, μέχρι τις αρχές του 1941. Τον βάζουν τότε να δουλέψει στο τμήμα ταυτοποίησης και να φωτογραφίζει τους κρατουμένους. Είχε δουλέψει ως φωτογράφος πριν τον πόλεμο και ξέρει γερμανικά. Οργανώνει μαζί με βοηθούς ένα «στούντιο» και πλήρες εργαστήριο εμφάνισης και εκτύπωσης φωτογραφιών. Πρέπει να κάνει τρεις λήψεις για κάθε πρόσωπο, μια μετωπική, μια τρουά καρ και μια προφίλ, με τρεις πλάκες φιλμ. Έχει ένα λεπτό για το κάθε άτομο.
Wilhelm Brasse το 2007, κρατώντας τη φωτογραφία του που τον στοιχειωνε πιο πολύ απ’ όλες, από τα πειράματα του Μένγκελε.
Οι φυλακισμένοι περιμένουν ουρά απ έξω, μπαίνουν ένας-ένας και κάθονται στην ειδική καρέκλα απέναντι στον φωτογράφο. Ακουμπούν το κεφάλι στο στήριγμα στον τοίχο. Μετά τις δύο λήψεις, η καρέκλα περιστρέφεται με μηχανισμό κατά 90 μοίρες και ο Brasse παίρνει και το προφίλ του ανθρώπου. Οι φωτογραφιζόμενοι δεν πρέπει να χαμογελούν, ούτε να φαίνονται τρομοκρατημένοι ή να κλαίνε. Όλοι όμως είναι φοβισμένοι, τους κάνει μια βιαστική ερώτηση από πού είναι για να ξεχαστούν. Μόλις τελειώσει, τους λέει ένα «φύγε» και τότε ο κρατούμενος πρέπει να πεταχτεί από την καρέκλα και να εξαφανιστεί, οι Γερμανοί θέλουν η δουλειά να γίνεται γρήγορα. Αν δεν σηκωθεί αμέσως, παραμονεύει δίπλα στον φωτογράφο ο Franz Malz, o Kapo, Γερμανός κομμουνιστής, πολιτικός κρατούμενος, που σηκώνει ένα έμβολο που ανατρέπει την καρέκλα και ο δύστυχος που μόλις φωτογραφήθηκε βρίσκεται στο πάτωμα έντρομος, με τον Kapo από πάνω του να ουρλιάζει.
© Κωνσταντίνος Πίττας, Άουσβιτς-Μπίρκεναου, 2018
Έτσι έγιναν τα συγκλονιστικά «πορτραίτα» των κρατουμένων που έχουμε δει όλοι, που είναι κατά την ταπεινή μου γνώμη, ό,τι πιο ανθρώπινο και μεγαλειώδες κατέγραψε ποτέ η κάμερα στην ιστορία της φωτογραφίας. Δεν είναι μόνο αυτά τα σκαμμένα πρόσωπα, τα διάφανα μάτια της πείνας – σαν να βλέπουμε και τις παραισθήσεις από την πείνα που βλέπουν αυτά τα μάτια- είναι και το δέος των ανθρώπων αυτών μπροστά στο απάνθρωπο, στην ανείπωτη φρίκη που τους πνίγει, στην τραγική μοίρα. Είναι και η σχέση του φωτογράφου με αυτούς που φωτογράφιζε, όσο του επιτρεπόταν. Ο φωτογράφος στα μάτια τους βλέπει ότι όλοι αυτοί θα πεθάνουν, σε λίγες μέρες ή εβδομάδες, βλέμματα μελλοθανάτων αντικρίζει- τρομακτικό! Μερικές φόρες προφασίζεται ότι κάποιες φωτογραφίες δεν είναι καλές και ζητάει να του φέρουν πίσω τον κρατούμενο μετά από δύο μέρες για να τον ξαναφωτογραφίσει, για να του δώσει δύο μέρες ζωής…
Η 14χρονη Πολωνέζα Czezlava Kwoka, οι περίφημες φωτογραφίες της από τον Brasse. Η κοπελίτσα θανατώθηκε στις 12 Μαρτίου του 1943 στο Άουσβιτς. Επέζησε τρεις μήνες εκεί μέσα γιατί δεν ήταν Εβραία.
Ο Brasse φωτογραφίζει και Γερμανούς αξιωματικούς κατά παραγγελία. Μια μέρα έρχεται ο φοβερός Max Gabner να φωτογραφηθεί. Είναι ο επικεφαλής της Γκεστάπο του στρατοπέδου. Όλοι τρέμουν με την εμφάνισή του, πιο πολύ ο Γερμανός προϊστάμενος του εργαστηρίου. Οι φωτογραφίες, που άρεσαν πολύ στον Gabner, δείχνουν έναν ευγενικό, ήρεμο άντρα με ευχάριστο πρόσωπο. Οι φωτογραφίες όμως λένε ψέματα. Ο Gabner ήταν το μεγαλύτερο τέρας. Καταδικάστηκε μετά τον πόλεμο και εκτελέστηκε το 1948.
Max Gabner
Προς το τέλος του 1941 τελειοποιείται η «τεχνολογία» της ομαδικής θανάτωσης με αέρια, το Zyklon-B χρησιμοποιείται για πρώτη φορά με επιτυχία σε 600 Σοβιετικούς αιχμαλώτους πολέμου μέσα στο Άουσβιτς, στις 3 Σεπτεμβρίου. Ταυτόχρονα χτίζονται πυρετωδώς τα μεγάλα κρεματόρια και οι θάλαμοι αερίων στο Μπίρκεναου. Στις αρχές του 1942, όλα είναι έτοιμα για να εφαρμοστεί η «τελική λύση» στις γιγαντιαίες της διαστάσεις. Αρχίζουν οι μαζικές μεταφορές των Εβραίων από όλη την Ευρώπη στο Άουσβιτς. Από τον Μάρτιο, 69.000 Γάλλοι Εβραίοι θα μπουν στα τρένα για το τελευταίο ταξίδι, 27.000 Εβραίοι από τη Σλοβακία. Από τον Μάιο, 300.000 Πολωνοεβραίοι, 23.000 από την Αυστρία. Από το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, 60.000 από την Ολλανδία, 25.000 από το Βέλγιο, 10.000 από τη Γιουγκοσλαβία… Οι 55.000 Έλληνες Εβραίοι θα φορτωθούν στα τραίνα της Θεσσαλονίκης ένα χρόνο αργότερα, από τον Μάρτιο έως τον Αύγουστο του 1943. Τελευταίοι, από τον Μάρτιο του 1944, οι Εβραίοι της Ουγγαρίας, 400.000 ψυχές.
© Κωνσταντίνος Πίττας, Ενάμιση εκατομμύριο παιδιά του λυκείου από όλη την Ευρώπη (αλήθεια, πόσα από την Ελλάδα;) επισκέπτονται με τα σχολεία τους το Άουσβιτς κάθε χρόνο.
O Brasse συνεχίζει να φωτογραφίζει αυτούς που φθάνουν μέσα στο 1942 και κάποια στιγμή σταματάει. Υπάρχει έλλειψη φιλμ αλλά και τα τραίνα είναι τόσα πολλά που είναι αδύνατο να καταγραφούν όλοι οι νέοι κρατούμενοι. Δεν είναι καν κρατούμενοι, οδηγούνται κατευθείαν στους θαλάμους αερίων. Του αναθέτουν άλλα καθήκοντα: να βοηθήσει στην τεκμηρίωση των «ιατρικών ερευνών» που γίνονται πάνω σε κρατούμενους. Ο Μένγκελε εγκαθίσταται στο Άουσβιτς τον Μάρτιο του 1943 και αρχίζει τα πειράματά του πάνω σε γυναίκες, νάνους, δίδυμα. Κάποια στιγμή στέλνει στον φωτογράφο ένα μεγάλο γκρουπ κοριτσιών, εβραιόπουλων, να τα φωτογραφίσει γυμνά. Τα κορίτσια είναι 13-14 χρονών και σε άθλια κατάσταση, εντελώς σκελετωμένα. Στεκόντουσαν μπροστά στο φωτογράφο με μεγάλη ντροπή, κλαίγοντας. Ο Brasse θυμόταν μέχρι να πεθάνει εκείνη την εικόνα, αυτή του έσκιζε την καρδιά… Τα κορίτσια μετά επέστρεψαν στην κλινική του Μένγκελε, που τα εξέταζε για ένα διάστημα και μετά τα έστειλε όλα μαζί στους θαλάμους αερίων.
© Κωνσταντίνος Πίττας, Το πιο σοκαριστικό απ’ όλα τα εκθέματα: τα μαλλιά των γυναικών που χάθηκαν, τόνοι ολόκληροι μαλλιών, από 400.000 γυναίκες.
Στα τέλη του 1943 δημιουργήθηκε γυναικολογικό τμήμα ερευνών, στο Μπλοκ 10. Τα πειραματόζωα ήσαν Ελληνίδες και Σλοβάκες Εβραίες. Μια μέρα του ζητούν να πάει εκεί και να βγάλει «γυναικολογικές» φωτογραφίες. Διηγείται: «έστησα τα φώτα και μου έφεραν μια γυναικολογική καρέκλα στη μέση. Εκεί πάνω κάθισαν μια κοπέλα 17-18 χρονών και, μπροστά μου, ο Δρ. Σάμουελ, κρατούμενος γυναικολόγος που δούλευε για τον Δρ. Wirths, της έκανε μια ένεση και η κοπέλα έχασε τις αισθήσεις της. Μου είπαν να φωτίσω τα γεννητικά της όργανα. Ο γιατρός άνοιξε τον κόλπο της με λαβίδες και με ένα ειδικό πιρούνι τράβηξε από μέσα τη μήτρα. Έκανα ένα close-up. Η μήτρα ήταν κόκκινη από τη μια πλευρά και είχε άσπρες ραβδώσεις από την άλλη, μάλλον από δηλητήριο που είχαν βάλει για να προκαλέσουν καρκίνο. Ο γιατρός μου είπε ότι έκαναν έρευνα για τον καρκίνο και για γρήγορες μεθόδους στείρωσης. Πήρα πολλές φωτογραφίες με τα πειράματα του Δρ. Σάμουελ τους επόμενους μήνες». Ο γιατρός αυτοκτόνησε μετά από ένα χρόνο.
© Κωνσταντίνος Πίττας, Άουσβιτς-Μπιργκενάου, 2018
Στα Μπλοκ 6 και 7 υπάρχουν σήμερα πάρα πολλά «πορτραίτα» του Brasse, τουλάχιστον 600 στο καθένα. Των κρατουμένων που μαρτύρησαν εδώ. Περνάω και διαβάζω τις εθνικότητες: Polak/Polka, Polak/Polka… Ελάχιστοι Γάλλοι ή Τσέχοι εδώ κι εκεί. Πού είναι οι Εβραίοι; Στη μία αίθουσα είναι μαζεμένοι στο βάθος, εκεί που ο άλλος δεν κοιτάει, καμιά εξηνταριά. Οι «Zyd» και οι Polak/Zyd είναι εκεί. Εξήντα στους εξακόσιους. Μόνο που οι νεκροί Εβραίοι του Άουσβιτς δεν ήσαν το 10% του συνόλου, ήσαν το 90%, ένα εκατομμύριο ψυχές. Οι Πολωνοί ήσαν το 7%. Αντιστροφή των αναλογιών. Το τι κρεμάς στους τοίχους δεν είναι ποτέ αθώο. Βλέπεις την «πολωνοποίηση» του Άουσβιτς…
Στις 4 Ιουλίου του 1946, ενάμιση χρόνο μετά το κλείσιμο του Άουσβιτς, Πολωνοί, ένστολοι και πολίτες, όχι πια οι Ναζί, οργανώνουν και εκτελούν πογκρόμ εναντίον των Εβραίων στη πόλη Kielce, δολοφονώντας εν ψυχρώ 42 άτομα και τραυματίζοντας άλλα τόσα. Ενώ η νέα πολωνική κομμουνιστική κυβέρνηση σπρώχνει προς την έξοδο από τη χώρα τους επιζήσαντες Πολωνοεβραίους πολίτες. Επί είκοσι χρόνια, μέχρι τη μαζική απέλαση 20.000 ανθρώπων το 1968. Από τα τριάμιση σχεδόν εκατομμύρια των Πολωνοεβραίων το 1940, τρία εκατομμύρια χάθηκαν στα κρεματόρια και τετρακόσιες χιλιάδες επιζήσαντες εκδιώχτηκαν ή έφυγαν μόνοι τους μετά τον πόλεμο από τη χώρα. Το 1980 είχαν απομείνει 5-10 χιλιάδες… Το έργο του Χίτλερ είχε ολοκληρωθεί, η Πολωνία καθάρισε από τους Εβραίους της.
© Κωνσταντίνος Πίττας, Μέχρι το 1943 κρατούνταν αρχεία για όλους τους φυλακισμένους. Έτσι ξέρουμε πότε μπήκε στο Άουσβιτς και πότε πέθανε ή εκτελέστηκε ο κάθε κρατούμενος.
© Κωνσταντίνος Πίττας, Άουσβιτς-Μπίρκεναου, 2018, Τα παιδιά ακούν και βλέπουν σοκαρισμένα όλον αυτόν τον ζόφο, την απόλυτη φρίκη. Πολλά κορίτσια βγαίνουν μετά έξω στα σκαλιά των Μπλοκ και κλαίνε…
Έχω πάει τέσσερεις φορές στο Άουσβιτς και κάθε φορά βλέπω τους αμέτρητους εφήβους από σχολεία όλης της Ευρώπης ν’ ακούν και να αισθάνονται συγκλονισμένοι την απόλυτη φρίκη, κάποιους να βγαίνουν μετά στα σκαλιά των Μπλοκ και να κλαίνε. Πιστεύω ότι δεν μπορεί κάποιος να καταλάβει την αληθινή, τη μεγάλη διάσταση της ζωής αν δεν έλθει μια φορά στη ζωή του στο Άουσβιτς.
Ο Πολωνοεβραίος Abraham Feiler άντεξε τρεις μέρες
Προσέχοντας τις ημερομηνίες κάτω από τα πορτραίτα, παρατηρείς ότι όσο χειρότερη είναι η κατάσταση του εικονιζόμενου, τόσο οι ημερομηνίες εγκλεισμού και θανάτου είναι πιο κοντά μεταξύ τους.
O Wilhelm Brasse απελευθερώθηκε το 1945 και γύρισε στη πόλη που γεννήθηκε. Παντρεύτηκε τον επόμενο χρόνο. Δεν ξανάπιασε ποτέ φωτογραφική μηχανή στη ζωή του. Πέθανε το 2012.
Τα εβραιόπουλα οδηγούνταν στους θαλάμους αερίων αμέσως, με την είσοδό τους στο στρατόπεδο. 230.000 παιδιά θανατώθηκαν στο Άουσβιτς.
Πηγή: Γράφει ο Κωνσταντίνος Πϊττας https://www.athensvoice.gr/
