Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του Ε.Ο.Δ.Υ. όλα τα νεκρά ανθρώπινα σώματα μπορεί να είναι δυνητικά μολυσματικά, εφόσον φυσικά είχαν προσβληθεί από τον κορονοϊό. Ωστόσο η διαχείριση των νεκρών οι οποίοι μολύνθηκαν από τον κορονοϊό είναι μια δύσκολη και ιδιαίτερα προσεκτική διαδικασία. Απαιτείται αυστηρή τήρηση των κανόνων υγιεινής. Ο Ε.Ο.Δ.Υ. παρέχει τους κανόνες στους εμπλεκόμενους διαχειριστές της ταφής. Στην Κίνα και στην Ιταλία, χώρες όπου επλήγησαν περισσότερο από τον φονικό ιό, κυριαρχεί η μέθοδος της καύσης, σε σημείο μάλιστα που αναγκάστηκαν να κλείσουν κρεματόρια, λόγω της αύξησης του αριθμού των νεκρών.
Στην χώρα μας το αποτεφρωτήριο στη Ριτσώνα διαχειρίστηκε έως σήμερα 4 (τέσσερις) περιπτώσεις νεκρών, οι οποίοι ήταν θύματα του κορονοϊού και οι υπεύθυνοι του αποτεφρωτηρίου εφόσον έλαβαν όλα τα απαραίτητα μέτρα προέβησαν στην καύση των νεκρών σωμάτων.
Ένα σημαντικό ζήτημα που προκύπτει από την ταφή των νεκρών είναι η μέθοδος που ακολουθείται, καθώς οι νεκροί τοποθετούνται σε πλαστικές σακούλες και οι σχετικοί με τις ταφές υποστηρίζουν ότι η σοροί δεν μπορούν να αποσυντεθούν σε εύλογο προβλεπόμενο χρονικό διάστημα. Το αποτέλεσμα, ισχυρίζονται, λόγω της μη σωστής αποσύνθεσης της σορού θα είναι επικίνδυνο για την υγεία των υπαλλήλων κατά την στιγμή της εκταφής των νεκρών. Μια λύση στο θέμα της αποσύνθεσης θα ήταν η μακρά χρονικά ταφή των νεκρών, προκειμένου να επιτευχθεί, αλλά αυτό θα φέρει τα γνωστά σε όλους μας προβλήματα πληρότητας των χώρων των κοιμητηριών.
Στην περίπτωση της αποτέφρωσης τέτοια θέματα δεν ανακύπτουν, αφού κατά την καύση σε υψηλές θερμοκρασίες οι ρύποι είναι ακίνδυνοι για το περιβάλλον και τους εργαζόμενους, ενώ δεν απαιτείται χώρος για ταφή. Σημαντικό είναι εδώ να τονίσουμε ότι και στις δύο περιπτώσεις, και της ταφής αλλά και της καύσης, οι στενοί συγγενείς είναι σε απόσταση από τον χώρο της τελετής και δεν μπορούν να πράξουν τα θρησκευτικά, ηθικά και εθιμικά καθήκοντά τους.
Στους περισσότερους πολιτισμούς οι πολυποίκιλοι τρόποι ταφής των νεκρών σχετίζονται με τις κατά τόπους θρησκευτικές και φιλοσοφικές δοξασίες. Ακόμα και στην Γερμανία για τους ορθόδοξους, η απάντηση για την ταφή ή την καύση του νεκρού δεν μπορεί να είναι ανεξάρτητη από την πίστη της ορθόδοξης Εκκλησίας.
Στην αρχαιότητα η μέθοδος της καύσης ήταν συνήθης και παράλληλη με την ταφή και αποτελούσαν ταυτόχρονα, έως την ρωμαϊκή εποχή, διαδεδομένες πρακτικές. Αντιθέτως στο Ισλάμ και στον Ιουδαϊσμό η πρακτική της ταφής ήταν η περισσότερο διαδεδομένη. Οι Χριστιανοί πρώιμα κράτησαν απόσταση από την πρακτική της καύσης, καθώς θεωρούσαν αυτονόητο οι νεκροί να ενταφιάζονται. Ήταν τόσο προφανές που καμία τοπική ή οικουμενική σύνοδος κατά την περίοδο της πρώτης χιλιετίας δεν χρειάστηκε να συζητήσει, προκειμένου να καθιερώσει την ταφή ως επίσημη μέθοδο ή πρακτική.
Μεγάλη προσπάθεια καταβλήθηκε κατά την περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης προκειμένου να θεωρηθεί η πρακτική της καύσης ως ‘έκφραση της ελευθερίας του ανθρώπου’, καθώς επίσης υφίσταται και το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης για ‘την δική του στάχτη’. Την ίδια περίοδο στις χριστιανικές ορθόδοξες χώρες η καύση είχε απορριφθεί τόσο από την Εκκλησία αλλά, όσο και από το κράτος. Τα πρώτα αποτεφρωτήρια σε τέτοιες χώρες συστάθηκαν το 1928 στην Ρουμανία, το 1964 στην Σερβία ενώ στην χώρα μας και στην Κύπρο νομιμοποιήθηκαν το 2006.
Για την πρακτική της καύσης τα κυριότερα επιχειρήματα που προβάλλονται είναι α) η έλλειψη χώρου και ειδικά στις μεγαλουπόλεις για την ταφή των νεκρών β) υγειονομικοί λόγοι θεωρώντας τα νεκροταφεία ως μολυσματικές εστίες (βρισκόμενα ενίοτε εντός των κατοικημένων περιοχών), γ) οικονομικοί λόγοι καθώς τα έξοδα για μια ταφή είναι πολλαπλάσια της καύσης, δ) λόγοι που καλύπτουν τα ατομικά δικαιώματα καθώς ο τεθνεώς κατά την περίοδο της ζωής του μπορεί να δηλώσει αυτήν την επιθυμία, ε) το αποτρόπαιο του θανάτου καθώς η ταφή αποτελεί για τους συγγενείς και όχι μόνο μία δύσκολη εικόνα. Ταυτόχρονα δημιουργούνται σκέψεις άσχημες με την ιδέα της αποσύνθεσης του θανόντος.
Καύση ή Ταφή; Ηθικά Διλήμματα
Ηθικά διλήμματα θρησκευτικών πεποιθήσεων:
Η χριστιανική θρησκεία Ορθόδοξος και Καθολική είναι ενάντια στην καύση
Το ίδιο συμβαίνει και με τον Ιουδαϊσμό και το Ισλάμ
Ινδουισμός και Βουδισμός πιστεύουν στην καύση των νεκρών και την χρησιμοποιούν
Κατά τους χριστιανούς το νεκρό σώμα πρέπει να ταφεί για να μπορέσει να αναστηθεί
Το γεγονός ότι βρέθηκε DNA μετά την καύση στα υπολείμματα των οστών δημιούργησε προβληματισμούς σε χριστιανούς κληρικούς
Άλλα ηθικά Διλήμματα:
Ηθικό Δίλημμα είναι η ρύπανση του περιβάλλοντος κατά την καύση
Επίσης η ενέργεια που καταναλώνεται κατά την χρήση της
Πιθανή καύση νεκρών που έχουν εγκληματήσει με αποτέλεσμα την απόκρυψη των στοιχείων
Στο ερώτημα αν η καύση του νεκρού αποτελεί ‘καθαρότερη’ εικόνα σε σχέση με την ταφή, είναι γνωστό ότι όσα κόκκαλα δεν έχουν καεί κονιορτοποιούνται;
Σήμερα εν μέσω κορωνοϊού τα ηθικά διλήμματα είναι γύρω από την πρακτική της ταφής ή της καύσης αφού η μαζική ταφή σε πολλές των περιπτώσεων δημιουργεί πολλά ερωτήματα. Από την άλλη η καύση των νεκρών δίχως την a priori συναίνεση του θανόντος ή των συγγενών του καταπατάει τους ηθικούς φραγμούς των οικίων και την πιθανή επιθυμία του νεκρού. Όλα τα παραπάνω οδηγούν σε σκέψεις για την ηθική και δεοντολογική αντιμετώπιση των καταστάσεων.
Οι ομαδικές ταφές είναι περιβαλλοντολογικά ορθές;
Ποια είναι τα συναισθήματα των συγγενών;
Θα υπάρχει ασφάλεια για τους εργαζόμενους στα κοιμητήρια κατά την ώρα της εκταφής;
Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα για το νεκρό σώμα αφού ενταφιάζεται μέσα σε διπλό νάιλον και περιχύνονται διάφορα απολυμαντικά;
Ποια θα είναι τα ψυχολογικά κατάλοιπα για τους συγγενείς και φίλους και ποια τα ερωτηματικά που θα προκύψουν από την μη τήρηση των θρησκευτικών καθηκόντων;
Σε περιπτώσεις όπου οι νεκροί οδηγήθηκαν στα κρεματόρια δίχως την συναίνεση κανενός ποια είναι τα συναισθήματα και ποια τα αποτελέσματα για την δεοντολογία και τον ψυχισμό των συγγενών;
Υπήρχαν διαφορετικές λύσεις για τον ηθικά ορθό τρόπο αποχαιρετισμού των νεκρών και αν ναι ποιες θα μπορούσε να ήταν;
Σε περίπτωση επερχόμενης νέας πανδημίας οι τρόποι που χρησιμοποιήθηκαν ήταν ορθοί ή πρέπει να σχηματιστεί νέο ηθικό και δεοντολογικό πλαίσιο;
Το γεγονός ότι σε περιόδους πανδημίας ισχύουν κατά ένα τρόπο στρατιωτικοί νόμοι πόση ασφάλεια προσφέρεται στους πολίτες;
Αυτή η μέθοδος αντιμετώπισης των νεκρών από τις εκάστοτε πολιτείες πόσο σύγχρονη είναι;
Θεοδωρακέας Αναστάσιος, Πολιτισμολόγος
Μεταπτυχιακός φοιτητής MSc Βιοηθικής, Ιατρικής ΔΠΘ
