Ο βιολόγος της άγριας ζωής Ricardo Moreno είναι ένας από τους 14 ερευνητές της National Geographic που βραβεύτηκε το 2017. Η ομάδα των ερευνητών τιμάται για τον τρόπο με τον οποίο τα μέλη της εξερευνούν νέα σύνορα και δεδομένα και βρίσκουν καινοτόμους τρόπους αντιμετώπισης ως προς τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας.
Ως παιδί στον Παναμά, ο Ρικάρντο Μορένο συνήθιζε να ξυπνά νωρίς για να παρακολουθήσει ντοκιμαντέρ της National Geographic για την άγρια φύση, ειδικά για τις μεγάλες γάτες. Αυτή η πρώιμη γοητεία έδωσε τη θέση της σε μια καριέρα στην βιολογία και στην διατήρηση της άγριας ζωής μελετώντας τα άγρια ζώα, κυρίως στην Κόστα Ρίκα και τον Παναμά.
Η έρευνά του αποφαίνεται, για παράδειγμα, ότι τα τζάγκουαρ σκοτώνονται γρηγορότερα σε σχέση με την αναπαραγωγή τους. Δια μέσου της μη κερδοσκοπικής του οργάνωσης, Yaguará, ο Moreno μελετάει τα άγρια ζώα. Ωστόσο, πιστεύει ότι η λύση για τη διάσωσή τους είναι να κερδίσει τους ντόπιους, για τους οποίους οι γάτες είναι εχθροί. Λέει ότι έδωσε περισσότερες από 1.300 ομιλίες κατά τη διάρκεια πέντε ετών στην Κόστα Ρίκα, και τώρα, στον Παναμά. Μιλάει ακόμα σε όλους τους ανθρώπους, από τους αγρότες μέχρι τους υπουργούς της κυβέρνησης, με την ελπίδα ότι κάθε συζήτηση, κάθε στιγμιότυπο από μια φωτογραφία, θα βοηθήσει παρατείνοντας την ζωή στα ζώα.
Πέρα από τα ντοκιμαντέρ της National Geographic, τι άλλο προκάλεσε το ενδιαφέρον σας για τα άγρια ζώα;
Μεγάλωσα παρακολουθώντας την δική μου γάτα από την ηλικία των 14 ετών. Με τη γάτα μου, ποτέ δεν κοιμηθήκαμε μαζί. Κάθε μέρα, όταν ξυπνούσα, προσπαθούσα να βρω τη γάτα μου έξω και να δούμε τι έκανε με τις άλλες γάτες. Στο σχολείο συνέχισα να παρακολουθώ τις γάτες που ζούσαν κοντά στο σπίτι μου, εάν μετακινούνταν, εάν τσακώνονταν, εάν ζευγάρωναν με τα θηλυκά – έπρεπε να καταγράψω τα πάντα για τη συμπεριφορά τους. Τα μεσάνυχτα, ξυπνούσα και έβγαινα προσπαθώντας να τις βρω.
Μεγάλωσα σε ένα όχι πολύ ασφαλές μέρος και η μητέρα μου ήταν πολύ θυμωμένη μαζί μου που βρισκόμουν στο δρόμο αργά το βράδυ. “Μαμά, προσπαθώ να βρω τη γάτα και να δω τι κάνει!” Μετά από τη γάτα μου που πέθανε [επτά χρόνια αργότερα], άρχισα να επικεντρώνομαι περισσότερο σε άγρια ζώα και άρχισα να διαβάζω πολλές επιστημονικές εφημερίδες.
Είχατε σχεδιάσει να έρθετε στην πόλη Gamboa, μια πόλη που περιβάλλεται από το Εθνικό Πάρκο Soberania, κατά τη διάρκεια επίσκεψής σας το 1997. Γιατί τελικά μετακομίσατε εκεί;
Η ομορφιά σε αυτή την περιοχή ήταν μοναδική. Περπατήσαμε μέσα στο εθνικό πάρκο και είδαμε τζάγκουαρ. Σκέφτηκα ότι μελλοντικά θέλω να ζήσω στο Gamboa, γιατί τότε όλα αυτά τα άγρια ζώα θα είναι, όπως τα κατοικίδια ζώα, στο κατώφλι μου. Τώρα ζω στη Gamboa και σκέφτηκα ότι θα ήταν πολύ εύκολο για μένα να παρακολουθώ τα τζάγκουαρ της περιοχής, αλλά δεν είναι έτσι, γιατί απειλούνται ιδιαίτερα στον Παναμά.
Έχετε πει ότι μία από τις μεγαλύτερες απειλές προέρχεται από αγρότες, όπως οι κτηνοτρόφοι βοοειδών. Πώς επέρχεται αυτή η σύγκρουση;
Οι περισσότεροι αγρότες σκοτώνουν τους τζάγκουαρ, επειδή σκοτώνουν τα κατοικίδια ζώα τους. Δεύτερον, στον Παναμά οι άνθρωποι φοβούνται πολύ επειδή πιστεύουν ότι αυτό είναι ένα πολύ επικίνδυνο ζώο, παρόλο που τα τζάγκουαρ δεν είναι ανθρώπινοι δολοφόνοι. Εάν ένα τζάγκουαρ σκοτώσει μια αγελάδα, για παράδειγμα, κι αν ο ιδιοκτήτης της γης φτάσει νωρίς και το δει αυτό, ανεβαίνει σε ένα δέντρο κοντά στην νεκρή αγελάδα και περιμένει με ένα όπλο. Τη νύχτα ή το απόγευμα, όταν τα τζάγκουαρ έρχεται ξανά να φάει, το πυροβολούν. Άλλοι, στέλνουν κυνηγόσκυλα για να κυνηγήσουν το ζώο. Τη στιγμή που το τζάγκουαρ σκαρφαλώνει σε ένα δέντρο για να ξεκουραστεί, οι άνθρωποι δυστυχώς το πυροβολούν κι εκεί. Εάν οι κυνηγοί είναι τεμπέληδες και θέλουν να πουλήσουν το δέρμα και άλλα μέρη του ζώου, το δηλητηριάζουν.
Τι θέλατε να πετύχετε με την ίδρυση της Yaguará;
Είχαμε μια ιδέα στο μυαλό μας: να κάνουμε έρευνα, αλλά ταυτόχρονα, να συνεργαστούμε στενά με τον λαό. Ξεκινήσαμε πολλές συζητήσεις και ομιλίες σε χωριά και σχολεία. Συνήθως, αφού οι ερευνητές έχουν αποτέλεσμα, γράφουν και δημοσιεύουν ένα επιστημονικό άρθρο, αλλά για εμάς αυτό δεν είναι το μόνο που πρέπει να κάνουμε. Δημοσιεύουμε το επιστημονικό φύλλο και κατόπιν στην εφημερίδα, αλλά αυτό που απαιτείται είναι ο διάλογος με τον κόσμο, ώστε να κατανοήσει το πρόβλημα. Ιδρύοντας την Yaguará στον Παναμά, η κύρια ιδέα μου ήταν να δημιουργήσω μια ομάδα «πολεμιστών», σπουδαστών ή όποιων ατόμων επιθυμούν να βοηθήσουν στην ενημέρωση των ντόπιων και στην διάσωση των τζάγκουαρ, γιατί για τους περισσότερους το τζάγκουαρ είναι εχθρός. Πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να κατανοήσουν πόσο σημαντικά είναι τα τζάγκουαρ για το οικοσύστημα και για την συνύπαρξη με αυτούς. Πιστεύω ότι αν ευοδωθεί αυτό, οι ίδιοι θα σώσουν αυτά τα ζώα.
Photo courtesy Ricardo Moreno
Αλλά πώς θα το πετύχετε αυτό, όταν τα τζάγκουαρ τρώνε τα ζώα των ντόπιων;
Κάνουμε σεμινάρια στους αγρότες, γιατί μετά από πολλά χρόνια συνειδητοποίησα ότι αν μιλάς για μια ώρα, υπάρχουν πολλές ερωτήσεις που δεν απαντώνται. Δημιουργήσαμε παγίδες με φωτογραφικές μηχανές παρέα με τους αγρότες, κι αν μας υποδείξουν τα καλύτερα σημεία για να φωτογραφήσουμε τα τζάγκουαρ, τους δίνουμε χρηματικό έπαθλο. Συνήθως, όταν υπάρχουν καταγραφές ότι το τζάγκουαρ σκοτώνει μας καλούν. Η φίλη μου, μού είπε: «Αγοράζετε χρόνο». Και λέω «ναι, αγοράζουμε χρόνο». Επειδή εκείνη τη στιγμή, αν το τζάγκουαρ σκοτώνει τα ζώα, δεν πρόκειται να το σκοτώσουν. Πρώτα θα μας τηλεφωνήσουν.
Επισκεπτόμαστε, επίσης, αγροκτήματα για να δούμε, αν μπορούν να προσφέρουν εκδρομές – ίσως η γη έχει καταρράκτες ή θαυμάσια μονοπάτια. Στη συνέχεια, προωθούμε τον τόπο με έναν ταξιδιωτικό πράκτορα στον Παναμά. Διδάσκουμε στους ανθρώπους πώς να φτιάχνουν ένα γύψινο γύρο της διαδρομής των τζάγκουαρ κι αν είναι καλά, τα πουλάνε.
Προσφέρουμε δωρεάν συμβουλές και μερικές φορές βοηθούμε με φάρμακα τις αγελάδες, τους χοίρους, τα άλογα και ακόμη και τα σκυλιά στις κοινότητες. Αν χρειαστεί να βάλουμε σε ένα τζάγκουαρ ένα κολάρο GPS και οι ντόπιοι μας βοηθήσουν, πληρώνονται. Το κύριο ζητούμενι είναι να οικοδομηθεί σχέση εμπιστοσύνης με τους αγρότες και να είμαστε απόλυτα ειλικρινείς Ποτέ δεν λέω, σας υπόσχομαι αυτό ή κάτι τέτοιο. Λέω, για να το κάνω αυτό, χρειαζόμαστε την βοήθειά σας και θα σας βοηθήσουμε.
Ο στόχος είναι να διατηρηθεί η γάτα. Τις περισσότερες φορές, στην πρώτη προσπάθεια, δεν πρόκειται να τους πείσεις. Πρέπει να περάσεις περισσότερο ποιοτικό χρόνο μαζί τους.
Μπορείτε να μιλήσετε για τους τζάγκουαρ και τη σημασία τους;
Ακόμα και τώρα, όταν βλέπω ένα τζάγκουαρ, για μένα είναι ένα από τα πιο όμορφα ζώα, και μπορώ να πω, wow, αυτά τα ζώα ζουν ακόμα σε αυτό το μέρος. Είμαι ενθουσιασμένος, όταν κατασκευάζω γύψινα ομοιώματα των τζάγκουαρ και προσπαθώ να δείξω στους ανθρώπους πόσο ισχυρά, μεγαλοπρεπή και σημαντικά ζώα είναι για τα οικοσυστήματα μας. Τα τζάγκουαρ και άλλα άγρια ζώα ελέγχουν τον πληθυσμό των φυτοφάγων, όπως τα ελάφια, τους αμερικάνικους αγριόχοιρους. Εάν εξαφανιστούν, τα φυτοφάγα θα τρώνε όλους τους σπόρους και δεν θα έχουμε νέα δέντρα.
Είναι εύκολο να μιλήσεις με ανθρώπους που αγαπούν τα άγρια ζώα, αλλά η πρόκληση είναι να πείσεις ανθρώπους που δεν τους αρέσουν. Επιτάσσεται να συνεργαστούμε με αυτούς τους ανθρώπους. Οι περισσότεροι ερευνητές δεν αντέχουν αυτό το άγχος. «Αυτός ο τύπος είναι προβληματικός». Όχι, πρέπει να συνεργαστούμε μαζί του.
Οι περισσότεροι άνθρωποι, γνωρίζουν ήδη ότι το ζώο είναι υπέροχο και όμορφο. Συνήθως λένε, μου αρέσει πολύ αυτό το ζώο, αλλά αν αρχίσει να σκοτώνει τα ζώα μας και κανείς δεν μας βοηθάει, πρέπει να τα σκοτώσουμε. Συνήθως οι άνθρωποι, αν δεν γνωρίζουν κάτι, το φοβούνται. Η ιδέα μας είναι να εξηγήσουμε όσα πρέπει να γνωρίζουν για το ζώο, και να το θεωρούν ως ένα άλλο είδος στον πλανήτη, όπως εμείς.
Μετάφραση, απόδοση: Στέλλα Σελιανίτη
Επιμέλεια: Βίκυ Μπαφατάκη
Πρωτότυπο κείμενο: National Geographic Emerging Explorer Ricardo Moreno Giving a Voice to Panama’s Jaguars by Christina Nunez Πηγή: https://blog.nationalgeographic.org
