Το Άουσβιτς είναι περισσότερο γνωστό ως τόπος θανάτου – ένας σκληρό στρατόπεδο εξόντωσης, το μεγαλύτερο στο είδος του, όπου τουλάχιστον 1.1 εκατομμύρια άνθρωποι δολοφονήθηκαν.
Μια γυναίκα όμως, η μαία Stanislawa Leszczyńska έδινε ζωή. Κατά τη διάρκεια της διετούς παραμονής της στο Άουσβιτς, η Πολωνή μαία ξεγέννησε 3.000 μωρά κάτω από αδιανόητες συνθήκες. Αν και η ιστορία της είναι ελάχιστα γνωστή εκτός Πολωνίας, υπήρξε μια γυναίκα που βοήθησε μέσα στην δίνη του Άουσβιτς πολλούς συνανθρώπους της.
Η Leszczyńska γεννήθηκε στο Λοτζ το 1896. Παντρεύτηκε και έχοντας παιδιά σπούδασε μαιευτική.
Ο Αδόλφος Χίτλερ επισκέπτεται στρατεύματα κοντά στο Λοτζ, το 1939. (Credit: Heinrich Hoffmann / ullstein bild μέσω Getty Images)
Το 1939, όλα άλλαξαν, όταν οι Ναζί μπήκαν στην Πολωνία. Ξαφνικά, η χώρα τους μετατράπηκε σε κατεχόμενη και η πόλη της ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη σε αριθμό Εβραίων στην Πολωνία, με αποτέλεσμα να γίνει γκέτο. Περισσότερο από το ένα τρίτο του πληθυσμού της πόλης ζούσε σε μια μικρή περιοχή και αναγκάστηκε να εργαστεί για τους Ναζί.
Τρομαγμένη από τις συνθήκες στο γκέτο, η Leszczyńska και η οικογένειά της, συμπεριλαμβανομένων των τεσσάρων παιδιών της, αποφάσισαν να βοηθήσουν. Εισήγαγαν λαθραία έγγραφα και φαγητό στους Εβραίους μέσα στο γκέτο, ως μέρος μιας αυξανόμενης πολωνικής αντίστασης.
Το 1943, οι Γερμανοί ανακάλυψαν την βοήθεια της οικογένειάς της και ανακρίθηκε από την Γκεστάπο. Αν και ο σύζυγος και ο μεγαλύτερος γιος της Leszczyńska κατάφεραν να ξεφύγουν, τα μικρότερα παιδιά και η μητέρα τους συνελήφθησαν. Η Leszczyńska χωρίστηκε από τους γιους της, που απεστάλησαν σε διαφορετικά στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας. Εκείνη με την κόρη της που ήταν φοιτήτρια ιατρικής μεταφέρθηκαν στο Άουσβιτς. Ο σύζυγός της συνέχισε να αγωνίζεται με τους Ναζί, αλλά σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια της εξέγερσης της Βαρσοβίας το 1944. Δεν τον ξαναείδε ποτέ.
Όταν έφτασε στο στρατόπεδο, η Leszczyńska βρήκε έναν Γερμανό γιατρό και του είπε ότι ήταν μαία. Της ανέθεσε να εργαστεί στον «θάλαμο μητρότητας» του στρατοπέδου, ένα σύνολο βρώμικων και επικίνδυνων θαλάμων, που εκεί έπρεπε να φροντίζουν τις έγκυες γυναίκες. Οι περισσότερες έγκυες γυναίκες στο Άουσβιτς απλά αποστέλλονταν στους θαλάμους αερίων. Οι γυναίκες που διαπίστωναν ότι ήταν έγκυες στο στρατόπεδο υποβάλλονταν σε έκτρωση από την Gisella Perl, ιατρό που έσωσε εκατοντάδες γυναίκες, διότι αν ανακάλυπταν ότι οι γυναίκες ήταν έγκυες τις εκτελούσαν.
Κάποιες απεστάλησαν σε νοσοκομείο άλλων στρατοπέδων για να περάσουν εκεί το υπόλοιπο της εγκυμοσύνης τους μέσα σε άθλιες συνθήκες. Η “αδελφή Κλάρα”, μια μαία που είχε σταλεί στο στρατόπεδο εξαιτίας της δολοφονίας ενός παιδιού, επέβλεπε το στρατόπεδο με μια γυναίκα με την επωνυμία “αδελφή Pfani”. Είχαν την ευθύνη να δηλώνουν τα μωρά που γεννήθηκαν στο θωρακισμένο θάλαμο και στη συνέχεια να τα πνίγουν σε κουβάδες, συχνά μπροστά στις μητέρες που τα γέννησαν. Η αδελφή Klara δεν ήταν υπεύθυνη για τους τοκετούς.
Όταν η Leszczyńska άκουσε τι έπρεπε να κάνει στην μακάβρια αίθουσα μητρότητας, αρνήθηκε. Όταν την μετέφεραν στον γιατρό που επέβλεπε ολόκληρο το στρατόπεδο, αρνήθηκε και πάλι. “Γιατί δεν την σκότωσαν τότε, κανείς δεν ξέρει”, δήλωσε ο γιος της Leszczyńska Bronislaw το 1988.
Παρά τις απειλές και τους ξυλοδαρμούς της Klara, η Leszczyńska φρόντιζε τις μητέρες και παρέδιδε τα μωρά τους. Παρά το γεγονός ότι γνώριζε ότι τα περισσότερα θα δολοφονούνταν μέσα σε λίγες ώρες, αφιέρωσε την ζωή της για να σώσει τις ζωές των μητέρων, όσων περισσότερων μπορούσε. Ήταν σχεδόν αδύνατο να δουλέψουν – χωρίς τρεχούμενο νερό, με λίγες κουβέρτες, χωρίς πάνες, με ελάχιστο φαγητό. Είχαν μόνον μια σόμπα σπάνια αναμμένη στο κέντρο των στρατώνων και οι ψείρες και οι ασθένειες ήταν συνηθισμένες στο “νοσοκομείο”, το οποίο γέμιζε με νερό, όταν έβρεχε.
Η Leszczyńska, με τη βοήθεια της κόρης της και άλλων κρατουμένων, αργότερα δήλωσε ότι γεννήθηκαν 3.000 μωρά κατά τα δύο έτη της που ήταν κρατούμενη στο Άουσβιτς. Συνέχισε να αρνείται να σκοτώσει μωρά, παρά τις επανειλημμένες εντολές για να το πράξει, ακόμη και στον Δρ. Josef Mengele, τον κακόφημο “άγγελο του θανάτου” του στρατοπέδου, ο οποίος ήταν γνωστός για τα βασανιστικά του πειράματα σε δίδυμα και άλλους κρατούμενους.
Δεν δολοφονούνταν όλα τα μωρά. Αρχίζοντας το 1943, κάποια «Άρια» μωρά δίδονταν σε ναζιστικά ζευγάρια με το πρόγραμμα ευγονικής Lebensborn της Ναζιστικής Γερμανίας. Στο όνομα αυτού του προγράμματος απήχθησαν μόνον από την Πολωνία 100.000 μωρά. Η Leszczyńska και οι βοηθοί της έκαναν τατουάζ στα μωρά που δόθηκαν για υιοθεσία με την ελπίδα ότι αργότερα μπορούσαν να εντοπιστούν και να επανενωθούν με τις μητέρες τους. Ωστόσο, κάποιες άλλες γυναίκες σκότωσαν τα μωρά τους, αντί να τα παραδώσουν στους Ναζί.
Κάποιες γυναίκες που δεν ήταν Εβραίες είχαν τη δυνατότητα να κρατούν τα μωρά τους, αλλά συνήθως πέθαιναν, λόγω των άθλιων συνθηκών που επικρατούσαν στο στρατόπεδο. Ωστόσο, λίγα μωρά εβραϊκής καταγωγής έζησαν, αν και δεν είναι σαφής ο λόγος, πώς έζησαν. Σύμφωνα με τα λόγια του ιστορικού Zoe Waxman, “Εάν ένα παιδί είχε επιτραπεί να επιβιώσει, ήταν πιθανό να ήταν για συγκεκριμένο σκοπό και για συγκεκριμένο χρόνο”.
Η Leszczyńska αισθανόταν αβοήθητη καθώς παρακολουθούσε να δολοφονούνται τα μωρά ή να πεθαίνουν από λιμοκτονία γιατί οι μητέρες τους απαγορευόταν να τα θηλάσουν. Συνέχισε όμως να εργάζεται, βάπτιζε τα μωρά χριστιανούς και φρόντιζε όσο καλύτερα μπορούσε τις γυναίκες στο στρατόπεδο. Το παρατσούκλι της ήταν “Μητέρα”.
Μια νοσοκόμα και παιδιά κατά την απελευθέρωση από το Άουσβιτς, το 1945. (Credidt: TASS / Getty Images)
Από τα 3.000 μωρά που ξεγέννησε η Leszczyńska, όπως αναφέρουν οι ιστορικοί της ιατρικής Susan Benedict και Linda Sheilds τα μισά τα έπνιξαν, άλλα 1.000 πέθαναν αμέσως από πείνα ή κρύο, 500 στάλθηκαν σε άλλες οικογένειες και 30 επέζησαν από το στρατόπεδο.
Στις αρχές του 1945, οι Ναζί ανάγκασαν τους περισσότερους κρατούμενους του Άουσβιτς να εγκαταλείψουν το στρατόπεδο σε «πορεία θανάτου» σε άλλα στρατόπεδα. Η Leszczyńska αρνήθηκε να αναχωρήσει και παρέμεινε στο στρατόπεδο μέχρι την απελευθέρωσή του.
Η προσφορά της Leszczyńska στην ανθρώπινη ζωή ήταν μοναδική. Έζησε πολλά χρόνια μετά την απελευθέρωση του Άουσβιτς – τόσο στις αναμνήσεις των επιζώντων γυναικών που τους πρόσφερε μια αξιοπρεπή γέννα, στην σκέψη των παιδιών που διέσωσε από το στρατόπεδο, καθώς και στο έργο των δικών της παιδιών, τα οποία επέζησαν από τον πόλεμο και έγιναν οι ίδιοι οι γιατροί.
Η Maria Saloman που την ξεγέννησε η Leszczyńska, βρέθηκε με την κόρη της στην δεκαετία του 1980. “Η κόρη μου η Λίζ, οφείλει τη ζωή της στην Stanislawa Leszczyńska. Δεν μπορώ να το σκεφτώ χωρίς να τρέχουν δάκρυα από τα μάτια μου”
Η Leszczyńska μετά τον πόλεμο συνέχισε την ζωή της στο Λοτζ, εργαζόμενη ως μαία και μόνον όταν συνταξιοδοτήθηκε το 1957 άρχισε να αφηγείται ό,τι αφορούσε το Άουσβιτς. Εξακολουθεί να είναι σεβαστή στην Πολωνία και προτάθηκε για αγιοσύνη από την καθολική εκκλησία. Αλλά ακόμα κι αν ποτέ δεν γίνει αγία, το σημαντικό έργο της αποτελεί παγκόσμια κληρονομιά.
Γράφει η Αρχαιολόγος – Επικοινωνιολόγος Βίκυ Μπαφατάκη
