Ο κινηματογράφος ανέκαθεν αποτελούσε ένα μέσο αποτύπωσης των κοινωνικών δρωμένων. Ειδικά στη σύγχρονη εποχή, σε συνδυασμό με την περαιτέρω ανάπτυξη της τεχνολογίας, δίνεται η δυνατότητα στους σεναριογράφους, τους σκηνοθέτες και τους παραγωγούς των ταινιών να αποτυπώνουν με όσο το δυνατόν πιο πιστό τρόπο την πραγματικότητα ή τουλάχιστον την προσωπική τους εκδοχή για κάποιο θέμα. Ένα τέτοιο θέμα που απασχολεί το σύγχρονο κινηματογράφο είναι η τρομοκρατία. Σε μία περίοδο που ο πλανήτης βλέπει τις τρομοκρατικές επιθέσεις να αυξάνονται όλο και περισσότερο, οι ταινίες δύνανται να αποτελέσουν μέσο κατανόησης αυτού του φαινομένου, παρουσιάζοντας στοιχεία ή πιο ‘’ακραίες εικόνες’’. Παράλληλα υπάρχει και το ενδεχόμενο της διαστρέβλωσης της πραγματικότητας που βασίζεται στην ιδεολογική ταυτότητα του εκάστοτε σεναριογράφου ή παραγωγού. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι ο κινηματογράφος παύει να αποτελεί ένα ιδιαίτερο μέσο έκφρασης και αποτύπωσης των κοινωνικών καταστάσεων ανά τον κόσμο.
Οι ταινίες που αποτυπώνουν την τρομοκρατία προέρχονται κυρίως από τη Δύση. Αυτό έχει εξήγηση από τη στιγμή που αυτό το γεωγραφικό και πολιτικό κομμάτι του πλανήτη αυτοπαρουσιάζεται ως πολιτισμένο και θέλει να παρουσιάσει τον πόνο που προκαλεί η τρομοκρατία. Παράλληλα, η πολυφωνία και η ελευθερία της άποψης υπάρχει σε μεγαλύτερο βαθμό συγκριτικά με άλλα μέρη του πλανήτη ενώ και τα οικονομικά μέσα ευνοούν τη δημιουργία και τέτοιων ταινιών. Υπάρχουν όμως κάποιες ταινίες οι οποίες ξεχωρίζουν και διαφέρουν από τις υπόλοιπες για αρκετούς λόγους. Για τις ερμηνείες, για τα εφέ τους, για το κόστος τους, αλλά και για τον τρόπο που παρουσιάζουν κάποια γεγονότα. Ειδικά μετά την 11η Σεπτεμβρίου, η παρουσίαση της τρομοκρατίας στον κινηματογράφο έχει αλλάξει άρδην.
Μερικές από αυτές τις ταινίες είναι οι εξής:
American Sniper, 2014:
Το American Sniper, που αποτελεί δημιουργία του Clint Eastwood, βγήκε στις κινηματογραφικές αίθουσες το Δεκέμβρη του 2014. Αποτελεί μια βιογραφική ταινία που αφηγείται τη ζωή του Chis Kyle, του φονικότερου ελεύθερου σκοπευτή στην ιστορία του αμερικανικού στρατού, με 160 επιβεβαιωμένα χτυπήματα. Ουσιαστικά η ταινία προσπαθεί, μέσα από τη συντηρητική πινελιά του Clint Eastwood, να αποθεώσει τον Chris Kyle δίνοντας του δίκιο για τις πράξεις του. Συγκεκριμένα, υπάρχουν εικόνες που δείχνουν τον Chris Kyle να σκοτώνει μια γυναίκα και ένα παιδί που επρόκειτο να επιτεθούν με μια χειροβομβίδα σε μια ομάδα του αμερικανικού στρατού, ενώ παρουσιάζει ως τρομοκράτες και ‘’κακούς’’ όλους τους αντιπάλους του Kyle. Μέσα από την ταινία φαίνεται πως βασικό ερέθισμα του Chris Kyle για να καταταγεί στον αμερικανικό στρατό ήταν η επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου. Δηλαδή εξαιτίας ενός χτυπήματος από μία τρομοκρατική οργάνωση, ο Kyle αποκτά το δικαίωμα να σκοτώσει αμάχους σε μια χώρα που δεν είχε καμία σχέση με αυτό το χτύπημα. Σε αυτό το μοτίβο όσοι αντιστέκονται παρουσιάζονται ως τρομοκράτες που πρέπει να “βγουν” από τη μέση.
Επομένως, εκτός του ότι παρουσιάζει ως ήρωα τον Chris Kyle, ο Clint Eastwood αρνείται να θίξει το ηθικό και πρακτικό ζήτημα της αμερικανικής εισβολής στο Ιράκ, ενώ παρεκκλίνει και από το κομμάτι της ουσιαστικής παρουσίασης του, τι εστί τρομοκρατία, αφού παρουσιάζει την αντίσταση σε έναν εισβολέα ως τρομοκρατική ενέργεια. Συμπερασματικά, η ταινία είναι ιδιαίτερα αξιόλογη στο κομμάτι της σκηνοθεσίας και των εφέ όμως βρίθει ιστορικών και ηθικών λαθών, που ισοδυναμούν με ιστορική παραχάραξη.
Argo, 2012:
Παρουσιάζοντας την κατάσταση στο Ιράν, μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979, το Argo μοιάζει να προσπαθεί να αποφύγει τη δαιμονοποίηση του Ιράν που διακατέχεται από αντιαμερικανικό μίσος. Αυτό το μίσος άλλωστε είναι φυσικό να υπάρχει από τη στιγμή που όπως δείχνει και στην έναρξη της ταινίας, οι ΗΠΑ πάντα ανακατευόντουσαν στα εσωτερικά ζητήματα της χώρας. Τα γεγονότα της ταινίας εκτυλίσσονται κατά την περίοδο της ομηρίας των Αμερικανών υπαλλήλων στην αμερικανική πρεσβεία του Ιράν και παρουσιάζεται η προσπάθεια της CIA να φυγαδεύσει εκτός της χώρας έξι Αμερικανούς που είχαν βρει καταφύγιο στο σπίτι του Καναδού πρέσβη. Καθ’όλη τη διάρκεια της ταινίας είναι ευδιάκριτα τα στοιχεία του σκληρού, πράγματι, ισλαμικού καθεστώτος, το οποίο όμως δεν έχει καμία σχέση με την τρομοκρατία. Αντιθέτως, το Ιράν πάντα είχε φιλειρηνική προσέγγιση στα πράγματα και δεν επιθυμούσε την τρομοκρατία.
Εδώ όμως, το αντιαμερικανικό μίσος παρουσιάζεται ως τρομοκρατία που είναι ικανή να οδηγήσει σε ακραίες πράξεις και αυτό είναι το βασικό λάθος. Ενώ η ταινία είναι ιστορικά ακριβής, συμπληρώνοντας το σενάριο της με πραγματικές δηλώσεις Αμερικανών και Ιρανών αξιωματούχων της εποχής, παρουσιάζει ένα καταπιεστικό Ιράν με ανθρώπους που είναι ικανοί να βρεθούν σε κατάσταση αμόκ όταν βρεθούν κοντά στο αμερικανικό στοιχείο. Το Argo αντιμετωπίζει, αν και σε μικρότερο βαθμό, το ίδιο πρόβλημα με το American Sniper. Ενώ είναι άρτιο σκηνοθετικά και στο κομμάτι της εικόνας, δαιμονοποιεί την αντίσταση στον εξωτερικό παράγοντα. Το μίσος πάντα είναι αρνητικό συναίσθημα, όμως είναι λογικό να υπάρχει όταν αποτελεί προϊόν χρόνιας καταπίεσης. Συνεπώς, το Argo αποτελεί μία πολύ καλή ταινία, καλύτερη συγκριτικά με το American Sniper στο κομμάτι του σεναρίου, όμως αντιμετωπίζει το πρόβλημα της παρουσίασης, του τι είναι πραγματικά τρομοκρατία.
Γράφει ο Γιώργος Τσίγκος
Δημοσιογραφική Επιμέλεια: Παναγιώτης Ανδρεάδης
