Η Χριστίνα Σαραντοπούλου δεν χρειάζεται συστάσεις. Η ίδια είναι μία καταξιωμένη, διεθνούς φήμης, γλύπτρια με πλούσιο και πρωτότυπο καλλιτεχνικό έργο. Δημιουργίες της στην Ελλάδα και το εξωτερικό κοσμούν πολλούς δημόσιους χώρους, ενώ ξεχωριστή είναι η συμμετοχή της σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις. Συναντηθήκαμε στο σπίτι της στο Ψυχικό ένα ηλιόλουστο ανοιξιάτικο/καλοκαιρινό πρωινό και μιλήσαμε για πολλά ενδιαφέροντα θέματα, πάντα σε σχέση με την τέχνη, αρχής γενομένης από τα Διεθνή Βραβεία Giuseppe Sciacca, που ήταν και η ωραία αφορμή της συνάντησής μας. Η γλύπτρια φιλοτέχνησε τα βραβεία του 2016, με μοναδικά γυάλινα αποτυπώματα που ενώνονταν και αλληλοσυμπληρώνονταν, όπως η φιλιά των λαών. Η Χριστίνα Σαραντοπούλου είναι ένας άνθρωπος με ξεχωριστές ευαισθησίες, σε κερδίζει αμέσως με την ευγένεια και την δυναμική που αποπνέει.
Είστε μία διακεκριμένη γλύπτρια τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, φημισμένη για το έργο σας. Tι σημαίνει για εσάς η γλυπτική; Είναι τρόπος ζωής, ιδέα, συναίσθημα;
Η συμμετοχή στην γλυπτική για μένα ήταν μια πράξη μεταφυσική. Από μικρή είχα μία έλξη, ένα σταθερό ενδιαφέρον για την τέχνη, αλλά ήταν κάτι που το κρατούσα κρυφό μέσα μου. Θυμάμαι κάτω από το σπίτι μου υπήρχε μία προτομή. Τότε δε καταλάβαινα τι έβλεπα, αλλά ήξερα ότι αυτό που έβλεπα ήταν σημαντικό.
Τι ήταν αυτό που σας βοήθησε να συνειδητοποιήσετε περισσότερο την κλίση σας και να την καλλιεργήσετε;
Δύο περιστατικά πολύ σημαντικά για μένα. Κατ’ αρχάς να πω ότι μεγάλωσα σε μία επαρχιακή πόλη, το Αγρίνιο, και ο πατέρας μου ήταν φαρμακοποιός. Λόγω του επαγγέλματος του λάμβανε πολλά ενημερωτικά φυλλάδια και περιοδικά φαρμακευτικών εταιρειών. Ένα από αυτά, εξαιρετικό, είχα τη δυνατότητα να το διαβάζω κι εγώ, γιατί είχε μέσα άρθρα απίστευτα. Άρθρα εξειδικευμένα επιστημονικά, αλλά και άρθρα που αφορούσαν την τέχνη, πχ. ιατρική και τέχνη. Το συγκεκριμένο μάλιστα άρθρο το ξεχνώ, ήταν ένα εικαστικό πανόραμα, μέσα από αυτό είδα όλη τη σύγχρονη γλυπτική και ζωγραφική. Τότε ισχυροποιήθηκε μέσα μου η επιθυμία να ασχοληθώ με την τέχνη.
Αναφέρατε όμως κι ένα δεύτερο περιστατικό.
Ναι, κι αυτό ήταν μία θεατρική παράσταση στο τέλος της σχολικής χρονιάς, στην οποία ήθελα να συμμετάσχω ως σκηνογράφος. Και μάλιστα με έργο χριστιανικού περιεχομένου, με κατακόμβες, τις οποίες θα έπρεπε να κατασκευάσω, μία δημιουργική πρόκληση για μένα. Η παράσταση θα γινόταν σε ένα πολύ μεγάλο θέατρο του Αγρινίου. Εγώ πήγαινα Πέμπτη Γυμνασίου και ζήτησα από τον δάσκαλό μου να μου επιτρέψει να φτιάξω τα σκηνικά. Ο δάσκαλος μου ήταν ο μετέπειτα γνωστός βυζαντινολόγος καθηγητής Θανάσης Παλιούρας. Τότε το θέατρο στηριζόταν από ανθρώπους με μεράκι και βλέποντας τον ζήλο που είχα μου ανέθεσε την κατασκευή. Και πράγματι έφτιαξα με χαρτόνι, γιατί ήξερα να το χρησιμοποιώ, και με δοκάρια όλη τη σκηνογραφία του έργου, σε τρία μάλιστα επίπεδα.
Θεωρείτε ότι υπάρχει πάντα ένας άνθρωπος, ένα γεγονός, την κατάλληλη στιγμή, που επεμβαίνει καθοριστικά στον δρόμο της ζωής μας ή όλα γίνονται τυχαία;
Ο δάσκαλός μου τότε με εμπιστεύθηκε και στην ουσία αυτός μου έδωσε το πρώτο πραγματικό κίνητρο να ασχοληθώ με την τέχνη. Στη ζωή μας συναντούμε ανθρώπους που μας ενθαρρύνουν ή κάνουμε πράγματα που μας δίνουν ώθηση να γίνουμε αυτό που είμαστε στη ζωή σας. Έτσι λειτούργησε για εμένα τότε εκείνο το γεγονός, με κατασταλαγμένη, πια, την απόφαση μέσα μου να ασχοληθώ με την γλυπτική.
Το οικογενειακό σας περιβάλλον πώς αντέδρασε στην απόφασή σας αυτή;
Αν λάβουμε υπ’ όψιν μας τα κοινωνικά δεδομένα της εποχής, ένας γονιός δεν πρέπει να θεωρούσε ως ασφαλέστερη επαγγελματική επιλογή για το παιδί του την καλλιτεχνική. Ειδικά στην επαρχία που ζούσατε τότε.
H τέχνη και η επιστήμη είναι συγγενείς εξ αίματος. Είναι φράση που την έχει πει ο Γκαίτε, αλλά κι εγώ η ίδια το πιστεύω. Όπως σας είπα πριν, ο πατέρας μου διατηρούσε φαρμακείο στη πόλη, είχε λοιπόν επιστημονική, πανεπιστημιακή μόρφωση κι επιπλέον ήταν άνθρωπος με ανοικτούς ορίζοντες. Μεγάλωσα σε μία αστική οικογένεια, που έμοιαζε με όλες τις άλλες της εποχής εκείνης, ωστόσο φαντασθείτε ότι εγώ είχα τη δυνατότητα στην Α΄ Γυμνασίου να ταξιδέψω στο Παρίσι μόνη, εκπαιδευτικό ταξίδι βέβαια. Ήταν δηλαδή ευνοϊκές οι οικογενειακές συνθήκες στο σπίτι μου, δεν συνάντησα αντιδράσεις στην απόφασή μου να ασχοληθώ με την γλυπτική.
Αναφέρατε ότι η τέχνη και η επιστήμη είναι συγγενείς εξ αίματος. Με ποιά έννοια ακριβώς; Η ποιητική ματιά μπορεί να συναντήσει τον επιστημονικό ορθολογισμό, κι αν ναι αυτό ισχύει στο έργο σας;
Ο καλλιτέχνης και ο επιστήμονας καλούνται να ερμηνεύσουν την πολυπλοκότητα της ζωής, την πολυπλοκότητα της ύπαρξης. Και στις δύο περιπτώσεις η ματιά πρέπει να είναι σεμνή και διεισδυτική, με έμπνευση και πρόθεση κατανόησης. Αυτό είναι το αρχικό σημείο εκκίνησης που αφορά και τις δύο περιπτώσεις. Όσον αφορά στο δικό μου έργο, βεβαίως η ποιητική ματιά είναι αναγκαία και ως ενόραση, φαντασία, και ως πράξη. Ας μην ξεχνάμε την αρχαία σημασία του ρήματος ποιώ, φτιάχνω, δημιουργώ. Από την άλλη πλευρά ο γλύπτης-κι αναφέρομαι στην τέχνη μου γιατί την γνωρίζω καλύτερα-μορφοποιεί μία ύλη την οποία πρέπει να επεξεργάζεται με «χειρουργική» ακρίβεια και προσήλωση επιστήμονα. Και με τον ίδιο τρόπο να την παρατηρεί.
Αυτή η προσέγγιση είναι έμφυτη ή αποκτιέται με την εμπειρία; Θέλω να πω η «ποιητική ματιά» διδάσκεται ή απελευθερώνεται στον καλλιτέχνη;
Δάσκαλός μου στη σχολή Καλών Τεχνών ήταν ο σπουδαίος Δημήτρης Καλαμαράς, φοιτούσα στο δικό του εργαστήρι Γλυπτικής. Όταν ήμουν δίπλα του δεν αντιλαμβανόμουν το μέγεθος αυτών που μού έλεγε, την ίδια όμως στιγμή μού έδινε ωστόσο το ερέθισμα της αναζήτησης. Δεν μου δίδαξε την ποιητική ματιά, μού την ενέπνευσε όμως. Κατάλαβα τι μου έλεγε μετά από χρόνια, αλλά τα μετέφρασα με τον δικό μου τρόπο.
Η τέχνη είναι εγωιστική; Έχει τον δικό της τρόπο να αντιλαμβάνεται και να αποδίδει τα πράγματα;
Ο Arnold Schoenborg, μουσικός αυτός βέβαια, έλεγε «αν είναι τέχνη, δεν είναι για όλους, αν είναι για όλους, δεν είναι τέχνη».
Η τέχνη είναι εγωιστική με την έννοια ότι ο καλλιτέχνης, για να είναι έντιμος, πρέπει να μεταφράζει τη ζωή μέσα από τη δική του ματιά. Κι αυτήν την ματιά να αποτυπώνει στην τέχνη του. Νομίζω ότι αυτή είναι η μεγάλη αγωνία, και το μεγάλο στοίχημα, κάθε καλλιτέχνη, να αποδώσει το προσωπικό του ύφος, το δικό του βλέμμα στην τέχνη του. Να εμπνέεται από το περιβάλλον του, αλλά να μην επηρεάζεται από αυτό, να μαθαίνει από τον δάσκαλο, αλλά να μην ταυτίζεται με αυτόν. Την πρώτη μου έκθεση την δούλεψα επτά χρόνια. Από την αρχή ήθελα να κάνω κάτι που δεν είχε ξαναγίνει. Επιθυμούσα να διαλέξω ένα θέμα τελείως διαφορετικό από τα συνηθισμένα και μορφολογικά να μην αντιγράψω κανένα.
Στην ουσία αναζητούσατε μέθοδο, έναν νέο τρόπο θεωρείν, γιατί στην τέχνη όπως και στην επιστήμη ο νέος τρόπος διερεύνησης δημιουργεί το ξεχωριστό, την πρωτοτυπία.
Στην τέχνη, ως γνωστόν, δεν υπάρχει παρθενογένεση. Ένα πράγμα μπορεί να ειδωθεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους και όλες να είναι συναρπαστικοί. Νομίζω ότι εδώ κρύβεται κι η πρόκληση για κάθε καλλιτέχνη. Η προσέγγισή του να είναι διαφορετική, ώστε να ανάβει τον σπινθήρα, να ανοίγει τον δρόμο, να εμπνέει.
Η σύγχρονη εποχή μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης σε σχέση με παλαιότερες περιόδους, με την έννοια ότι βιώνουμε σημαντικές ανακατατάξεις σε πολλούς τομείς ζωής στον προθάλαμο ακόμη του νέου αιώνα;
Κάθε εποχή μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης, γιατί κάθε εποχή έχει πράγματα να σου δείξει. Από εκεί και πέρα ο τρόπος με τον οποίο ο κάθε καλλιτέχνης χειρίζεται την τέχνη του, καθορίζεται από κριτήρια που θέτει η ίδια η τέχνη. Οι ζωγράφοι, για παράδειγμα, ωριμάζουν γρηγορότερα. Η γλυπτική θέλει χρόνο, για να απλωθεί περισσότερο στο θέμα. Η εποχή μας απαιτεί γρήγορες κινήσεις και αλλαγές, η δύναμη της εικόνας όμως, σε οποιοδήποτε εικαστικό έργο, απαιτεί εμβάθυνση, για να μην γίνει μία αχνή προσωπική πινελιά στην βάση του άλλου. Από την άλλη πλευρά τα σύγχρονα κέντρα παραγωγής της τέχνης επηρεάζουν και δίνουν κατεύθυνση στην ανάπτυξη ενός εικαστικού έργου, το οποίο πρέπει να ακολουθεί συγκεκριμένες προδιαγραφές για να μπορεί να προωθηθεί στη διεθνή αγορά τέχνης. Είναι κι αυτός ένας πολύ σημαντικός παράγοντας, μέσα στο γίγνεσθαι της τέχνης σήμερα, εσύ «να είσαι», να υπάρχεις με τη δική σου ταυτότητα καλλιτεχνικά. Η τέχνη είναι βιωματική πράξη. Η αυτογνωσία του καλλιτέχνη δημιουργεί και παράγει έργο, που αντλεί από την ζωή και στη συνέχεια την τροφοδοτεί. Στις εποχές κρίσης, η τέχνη μπορεί να επηρεάζεται από τις ανακατατάξεις, αλλά κάνει την δουλειά της ξέχωρα από αυτές, γιατί πάντα το μέλημα του καλλιτέχνη είναι η πηγή έμπνευσης.
Ποια είναι η δική σας πηγή έμπνευσης; Ποια η θεματική του έργου σας και ποια η τεχνοτροπία που ακολουθείτε;
Πηγή έμπνευσης για μένα είναι το Σύμπαν και ο Άνθρωπος κι αυτή είναι η θεματική ενότητα, η ιδέα -αν θέλετε- στην οποία εγώ προσανατολίστηκα. Ιδέες μπορεί να υπάρχουν πολλές, αλλά θεωρώ ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να επιλέγει έναν δρόμο και σε αυτόν να πορεύεται, συγκροτημένος και επιλεκτικός. Από την αρχή έδωσα έμφαση στις διάφανες δομές και το μέταλλο μου επιτρέπει εύκολα να εκφράσω ή να τροποποιήσω αυτό που θέλω να πω. Παίρνω το μέτρο και το πολλαπλασιάζω με την μαθηματική σταθερά π, για να πλησιάσω τον ιδανικό αριθμό. Το πρώτο μου έργο το είπα «πιθανή διέξοδος», με την έννοια ότι η ματιά μου διαπερνά, ότι όλες οι δομές του σύμπαντος είναι διαπερατές, ακόμη κι αν δεν τις αντιλαμβανόμαστε. Ήθελα να φτιάξω ένα ανθρωποκεντρικό Fractal, ακριβώς γιατί δεν αισθάνομαι τον κόσμο σαν ένα συμπαγές μπλοκ.
Αποχωρίζεστε εύκολα τα έργα σας;
Η παραγωγή ενός έργου είναι μία περίοδος πνευματικής και καλλιτεχνικής κυοφορίας, γόνιμη περισσότερο για τον ίδιο τον καλλιτέχνη που την βιώνει. Στην φάση αυτή συντελούνται πολύτιμες εσωτερικές διεργασίες, σε σένα που πλάθεις, που μορφοποιείς. Μόλις το έργο ολοκληρωθεί, αποδεσμεύεται από τον καλλιτέχνη κι ακολουθεί τη δική του αυτόνομη πορεία. Ο καλλιτέχνης ελευθερώνεται και το παραδίδει εκεί όπου ανήκει, στο κοινό του.
Τι σημαίνουν για εσάς τα βραβεία Giuseppe Sciacca;
Τα βραβεία είναι αφιερωμένα στον Giuseppe Sciacca, έναν νέο που προσέφερε πολλά στο κοινωνικό σύνολο κι έφυγε νωρίς από την ζωή. Το γεγονός αυτό από μόνο του είναι σπουδαίο και συγκινεί. Εμένα προσωπικά με εντυπωσίασε πολύ. Εκτιμώντας την συγκεκριμένη προσωπικότητα για το ήθος της, σε συνδυασμό με την πίστη μου στις αρχές του εθελοντισμού, θεωρώ πολύ σημαντικά τα βραβεία αυτά για τα ιδεώδη που εκπροσωπούν.
Αναφερθήκατε στην αξία του εθελοντισμού. Τι ακριβώς πιστεύετε ότι προσφέρει στη ζωή μας;
Χαρά, πολύ μεγάλη χαρά. Αυτή είναι η βασική μου εντύπωση, αν και δεν έχω προσφέρει στον εθελοντισμό οργανωμένα. Προσπαθώ ωστόσο να μην είμαι απομονωμένη στον χώρο μου και να βοηθώ όσο μπορώ τους συνανθρώπους μου. Ζούμε τραγικές στιγμές ως λαός. Τα κοινωνικά προβλήματα είναι πολλά. Πρέπει, λοιπόν, να συμπαραστεκόμαστε στους συνανθρώπους μου, όσο μπορούμε, στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό.
Δημιουργούνται πρότυπα μέσα από τον θεσμό τόσο για νεαρές όσο και για μεγαλύτερες ηλικίες; Πως μπορεί να αξιοποιηθεί αυτό;
Ναι, είμαι απόλυτα πεπεισμένη για αυτό. Κι αυτή η διαδικασία αφορά περισσότερο τους νέους, που βρίσκονται στην αρχή της ζωής τους. Σε αυτούς, κυρίως, το θετικό πρότυπο μπορεί να δώσει την έμπνευση, το δημιουργικό πλαίσιο σκέψης και δράσης. Και λέγοντας θετικό πρότυπο εννοώ αυτό που στηρίζεται στις αρχές του ανθρωπισμού. Το να ξεπερνώ δηλαδή τα στενά όρια του εαυτού μου και να βοηθώ τον συνάνθρωπο. Να νιώθω βαθιά το γύρω μου.
Ποιο είναι το μεγαλύτερο δώρο που χαρίζουν τα βραβεία στην ανθρωπότητα;
Κάθε βραβείο έχει δυναμική μόνο, όταν δίνει κίνητρο και αίσθηση σκοπού. Και τα συγκεκριμένα βραβεία δραστηριοποιούνται πρωτίστως στο ηθικό πεδίο, ωθούν τον άνθρωπο να γίνει καλύτερος.
Πώς αντιλαμβάνεστε την ανάπτυξη φιλίας μεταξύ λαών μέσω των βραβείων;
Σαφώς επιτυγχάνεται σύσφιγξη σχέσεων λαών και μάλιστα μέσα από πολύ σημαντικά πεδία συνάντησης. Αναφέρομαι συγκεκριμένα στον χώρο των επιστημών, των γραμμάτων και των τεχνών, στην γόνιμη συζήτηση και ανταλλαγή ιδεών που μπορεί να γίνει εδώ. Ένα έργο τέχνης, για να χρησιμοποιήσω οικείο παράδειγμα, είναι προϊόν διαλόγου του καλλιτέχνη με το περιβάλλον, με πρόσωπα και πράγματα. Η τέχνη έχει ζωντανή υπόσταση, επικοινωνεί, συνομιλεί. Άρα ο ρόλος των βραβείων στο κομμάτι αυτό είναι καθοριστικός.
Που αφιερώνετε το βραβείο σας και γιατί;
Θα το αφιέρωνα σε οποιοδήποτε προσφέρει με ανιδιοτέλεια, γιατί αυτό είναι ο ουσιαστικός σκοπός της ζωής. Να είμαστε αληθινοί, συνειδητοί και να προσφέρουμε.
Συνέντευξη της Δρ. Αγγελικής Κομποχόλη
Επιμέλεια: Δρ. Βίκυ Μπαφατάκη
