Τα τελευταία 15 χρόνια, τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης έχουν γίνει διαδεδομένο κομμάτι της ζωής μας, που δεν παρατηρούμε καν πόσο χρόνο ξοδεύουμε σε αυτά. Ο Statista αναφέρει ότι ο μέσος άνθρωπος περνάει 135 λεπτά στα κοινωνικά μέσα κάθε μέρα, ακολουθώντας μια ανοδική τάση αύξησης του χρόνου που δαπανάται για τα social media κάθε χρόνο. Αυτό εγείρει το ερώτημα: Ποιες είναι οι επιπτώσεις των κοινωνικών μέσων στον εγκέφαλο;
Μια μελέτη του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια εξέτασε τον τρόπο με τον οποίο η χρήση των κοινωνικών μέσων προκαλεί το φόβο της έλλειψης (“FOMO”). Στη μελέτη, μια ομάδα συμμετεχόντων περιόρισε το χρόνο τους στα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης σε 30 λεπτά την ημέρα, ενώ μια ομάδα ελέγχου συνέχισε να χρησιμοποιεί το Facebook, το Snapchat και το Instagram ως συνήθως. Οι ερευνητές παρακολουθούσαν αυτόματα το χρόνο των κοινωνικών μέσων των συμμετεχόντων μέσω των λήψεων οθόνης χρήσης μπαταριών iPhone και οι συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν έρευνες σχετικά με τη διάθεσή τους και την ευημερία τους. Μετά από τρεις εβδομάδες, οι συμμετέχοντες που περιόρισαν τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης δήλωσαν ότι αισθάνονταν λιγότερο καταθλιπτικοί και μοναχικοί από τους ανθρώπους που δεν είχαν όρια στα social media.
Η ψυχολόγος Melissa Hunt, εξήγησε: «Η χρήση λιγότερων κοινωνικών μέσων από ό,τι κανονικά θα οδηγούσε σε σημαντικές μειώσεις τόσο στην κατάθλιψη, όσο και στη μοναξιά. Αυτές οι επιδράσεις είναι ιδιαίτερα έντονες για τους ανθρώπους που ήταν πιο καταθλιπτικοί όταν μπήκαν στη μελέτη». Ο Χαντ προτείνει ότι ο λόγος που αισθάνεται κάποιος καταθλιπτικός, αφού περάσει υπερβολικά μεγάλο χρονικό διάστημα στα κοινωνικά δίκτυα είναι πως βλέπει ζωή κάποιου άλλου στο διαδίκτυο και είναι εύκολο να σκεφτεί ότι η ζωή του είναι χειρότερη από κάποιου άλλου.
Οι νευροεπιστήμονες μελετούν τις επιδράσεις των κοινωνικών μέσων στον εγκέφαλο και βρίσκουν ότι οι θετικές αλληλεπιδράσεις προκαλούν το ίδιο είδος χημικής αντίδρασης που προκαλείται από τα τυχερά παιχνίδια και τα ψυχιατρικά φάρμακα. Σύμφωνα με άρθρο του ερευνητή του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ Trevor Haynes, όταν βλέπετε μια κοινοποίηση των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης, ο εγκέφαλός σας στέλνει μία χημική εντολή που ονομάζεται ντοπαμίνη κατά, που σας κάνει να νιώθετε καλά. Η ντοπαμίνη συνδέεται με τα τρόφιμα, την άσκηση, την αγάπη, το φύλο, τα τυχερά παιχνίδια, τα ναρκωτικά και τώρα και με τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης. Αυτό το περιέγραψε ο ψυχολόγος BF Skinner για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1930. Όταν οι ανταμοιβές παραδίδονται τυχαία (όπως συμβαίνει με ένα κουλοχέρη ή μια θετική αλληλεπίδραση στα κοινωνικά μέσα) και ο έλεγχος για την ανταμοιβή είναι εύκολος και η συμπεριφορά που προκαλεί ντοπαμίνη γίνεται συνήθεια.
Η δαπάνη υπερβολικού χρόνου στα κοινωνικά μέσα δεν είναι απλώς μια κακή συνήθεια. μπορεί να έχει πραγματικές συνέπειες. Η επιστήμη δείχνει ότι βασικά μεταφέρουμε μικρές διεγερτικές ουσίες ντοπαμίνης, οπότε δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι είμαστε διαρκώς αποσπασμένοι από τα τηλέφωνά μας. Ένα βίντεο του TED εξηγεί ότι τα κοινωνικά μέσα μας κάνουν κακό στο multitasking και προκαλούν σύνδρομο φανταστικών δονήσεων, που είναι όταν νιώθετε ότι το τηλέφωνό σας βρίσκεται μαζί σας, ακόμα κι αν δεν είναι.
Ακριβώς όπως ο εθισμός στα τυχερά παιχνίδια ή σε ουσίες, έτσι και ο εθισμός των κοινωνικών μέσων περιλαμβάνει σπασμένα μονοπάτια ανταμοιβής στο μυαλό μας. Τα κοινωνικά μέσα παρέχουν άμεσες ανταμοιβές – με τη μορφή προσοχής από το δίκτυό σας – μέσω ελάχιστης προσπάθειας. Σύμφωνα με την TED, το 5-10% των χρηστών του διαδικτύου είναι ψυχολογικά εθισμένοι και δεν μπορούν να ελέγξουν πόσο χρόνο ξοδεύουν online. Οι εγκεφαλικές σαρώσεις των εθισμένων στα κοινωνικά μέσα είναι παρόμοιες με εκείνες των εξαρτημένων από ναρκωτικά. Υπάρχει μια σαφής αλλαγή στις περιοχές του εγκεφάλου που ελέγχουν τα συναισθήματα, την προσοχή και τη λήψη αποφάσεων.
Επίσης, σύμφωνα με την TED, τα κέντρα ανταμοιβής στο μυαλό μας είναι πιο ενεργά όταν μιλάμε για τον εαυτό μας. Στην πραγματική ζωή, οι άνθρωποι μιλάνε για τον εαυτό τους 30% έως 40% του χρόνου τους. Τα κοινωνικά μέσα έχουν να κάνουν με τη ζωή σας, οπότε οι άνθρωποι μιλάνε για τον εαυτό τους ένα επιβλητικό ποσοστό 80% του χρόνου. Όταν ένα άτομο δημοσιεύει μια εικόνα και παίρνει θετική κοινωνική ανατροφοδότηση, διεγείρει τον εγκέφαλο να απελευθερώσει ντοπαμίνη, η οποία ανταμείβει και πάλι αυτή τη συμπεριφορά και διαιωνίζει τη συνήθεια των κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης.
Η επιστήμη είναι σαφής: Πάρα πολλά κοινωνικά δικτύωσης μέσα μπορούν να αλλάξουν τη χημεία του εγκεφάλου μας. Υπάρχουν όμως και πολλές καλές πλευρές στα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης. Για παράδειγμα, χρησιμοποιούμε αυτά τα δίκτυα για να διατηρήσουμε επαφή με τους φίλους και την οικογένειά μας και να συνδεθούμε με περισσότερους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Το Phys.org αναφέρει ότι τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης είναι καλά για την επιστημονική επικοινωνία, η οποία είναι κρίσιμη για να αποκτήσουν τα ερευνητικά ευρήματα, ώστε να διαμορφώσουν τη δημόσια πολιτική. Όσον αφορά το τι μπορεί να γίνει για να μετριαστεί η αρνητική πλευρά, η μελέτη του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια υποδηλώνει ότι ο περιορισμός του χρόνου που αφιερώνεται στα κοινωνικά μέσα μπορεί να μειώσει τις επιβλαβείς ψυχολογικές επιπτώσεις.
Επιμέλεια: Κατερίνα Σχοινά, Φιλόλογος – Δημοσιογράφος
Πηγή: Northropgrumman
