Ένα πρόσφατο δημοσίευμα στο περιοδικό Cell Stem Cell προσπάθησε να αντιμετωπίσει το δίλημμα της χρήσης νέων «μίνι-εγκεφάλων» αξιολογώντας τους πιθανούς κινδύνους δημιουργίας «ανθρωποποιημένων» ζώων λαμβάνοντας επίσης υπόψη τα πιθανά οφέλη για την πρόοδο.
«Λόγω της ικανότητάς τους να μιμούνται ορισμένες δομές και δραστηριότητες του εγκεφάλου, τα ανθρώπινα οργανίδια εγκεφάλου – σε ζωικά μοντέλα – μας επιτρέπουν να μελετήσουμε νευρολογικές παθήσεις και άλλες διαταραχές με προηγουμένως αδιανόητους τρόπους», λέει ο πρώτος συγγραφέας Han- Chiao Isaac Chen , καθηγητής Νευροχειρουργικής στο Perelman School of Medicine, Pennsylvania, ΗΠΑ. «Ωστόσο, ο τομέας αναπτύσσεται γρήγορα και καθώς συνεχίζουμε αυτή τη διαδρομή, οι ερευνητές πρέπει να συμβάλλουν στη δημιουργία δεοντολογικών κατευθυντήριων γραμμών βασισμένων σε επιστημονικές αρχές που καθορίζουν τον τρόπο προσέγγισης της χρήσης τους πριν και μετά τη μεταμόσχευση στα ζώα».
Στην εργασία, ο Chen και οι συνάδελφοί του διευκρινίζουν τις δυνατότητες των οργανοειδών του εγκεφάλου και προτείνουν να αναπτυχθεί ένα ηθικό πλαίσιο που θα διευκολύνει τη χρήση τους. Το έργο της ομάδας προήλθε από την πρόσφατη πρόοδο στην μεταμόσχευση οργανοειδών του εγκεφάλου σε τρωκτικά, γεγονός που οδήγησε σε κάποιες σοβαρές ηθικές ανησυχίες σχετικά με το εάν οι επιστήμονες δημιουργούν ζώα μερικώς ή πλήρως ανθρωποποιημένα.
Θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι τα εργαστηριακά οργανοειδή, τα οποία καλλιεργούνται από ανθρώπινα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα, δεν είναι μεγαλύτερα από το μέγεθος ενός μπιζελιού. Ενώ μπορούν να αποτυπώσουν την αρχιτεκτονική του ανθρώπινου εγκεφάλου και κάποια στρώματα του ανθρώπινου φλοιού, είναι πολύ βασικά για να προκαλέσουν χαρακτηριστικά όπως συναισθήματα, συνείδηση ή αυτογνωσία. Δεν διαθέτουν τους κυτταρικούς τύπους που απαιτούνται για το μικροπεριβάλλον στήριξης του εγκεφάλου όπως τα ενδοθηλιακά κύτταρα και τα μικρογλοία. Επίσης, στερούνται διαρθρωτικών κόμβων και συνδέσεων λευκής ουσίας μεταξύ του εγκεφάλου που απαιτούνται για την υψηλότερη λειτουργία του.
Το γεγονός όμως ότι αποτελούνται από ζώντα κύτταρα ανθρώπινου εγκεφάλου και μπορεί να μοιάσει με τον μεσεγκέφαλο, τον ιππόκαμπο και τον υποθάλαμο σημαίνει ότι οι επιστήμονες μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν για να μελετήσουν την ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφάλου, τις γνωστικές διαταραχές και τους τρόπους με τους οποίους ορισμένες ασθένειες μπορεί να επηρεάσουν τον εγκέφαλο.
Ο Anders Sandberg , ερευνητής στο Ινστιτούτο Future of Humanity του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, λέει ότι οι ερευνητές δεν μπορούν ακόμη να δημιουργήσουν εγκέφαλο πλήρους μεγέθους εξαιτίας της έλλειψης αιμοφόρων αγγείων, δομής υποστήριξης και άλλων στοιχείων που απαιτούνται για την κατασκευή ενός πλήρως λειτουργικό εγκέφαλο. Ωστόσο, εκεί είναι που η μεταμόσχευση σε ζώα γίνεται χρήσιμη: «Ένας τρόπος να ξεπεραστεί το πρόβλημα της έλλειψης αιμοφόρων αγγείων σε ένα τρυβλίο Petri είναι να τα εμφυτεύσεις σε ένα ζώο … αλλά είναι σε αυτό το σημείο όταν οι άνθρωποι αρχίζουν να ανησυχούν» αναφέρει.
Η ανησυχία έγκειται στο ότι μετά την μεταμόσχευση ανθρώπινων εγκεφαλικών κυττάρων σε μη ανθρώπινο ζώο, οποιοδήποτε ανθρώπινο χαρακτηριστικό που μπορεί να αναπτύξει το ζώο θα σήμαινε ότι αξίζει υψηλότερο ηθικό προβληματισμό και επομένως διαφορετικό σύνολο κανόνων όσον αφορά το τι πρέπει να επιτρέπεται κατά τη διάρκεια πειραμάτων.
Ο Τσεν και η ομάδα του λένε ότι η χρήση όρων όπως «ανθρωποποίηση» ή «εξανθρωπισμός» για την περιγραφή αυτών των ζώων ή των σχετικών διαδικασιών δεν είναι χρήσιμη από βιολογική άποψη.
Ο Orly Reiner , μοριακός γενετιστής στο Ινστιτούτο Επιστήμης Weizmann στο Ισραήλ, λέει ότι «αυτές οι τεχνολογίες δεν μπορούν να προσφέρουν στον εγκεφαλικό κύκλο την ανθρώπινη κυτταρική δραστηριότητα που βασίζεται σε ξενιστές». Με άλλα λόγια, η παρουσία ανθρώπινων κυττάρων στον εγκέφαλο ενός ζώου δεν σημαίνει ότι ο εγκέφαλος γίνεται απλώς ανθρώπινος, όπου ένα ανθρώπινο μυαλό «παγιδεύεται» μέσα στο σώμα ενός ζώου. Από την άλλη πλευρά, λέει ο Reiner, θα προκύψει ένα «κρίσιμο χρονικό σημείο» εάν «τα εμπόδια αυτά ξεπεραστούν». Ενώ είναι σημαντικό να υιοθετήσουμε νέες τεχνολογίες, λέει, αυτό πρέπει να γίνει παράλληλα με την προώθηση «δημόσιων και ηθικών συζητήσεων που θα βοηθήσουν στον καθορισμό των κινδύνων και την προσθήκη προφυλάξεων».
Ο Τσεν και η ομάδα του πιστεύουν ότι αν και αυτοί οι τύποι πειραμάτων δεν χρειάζεται να είναι περιορισμένοι αυτή τη στιγμή, αυτό θα μπορούσε να αλλάξει εάν οι ερευνητές αρχίσουν να ενισχύουν ορισμένες λειτουργίες του εγκεφάλου σε χιμαιρικά ζώα, δηλαδή ζώα που έχουν ανθρώπινα χαρακτηριστικά όπως ανθρώπινα εγκεφαλικά κύτταρα. Οι επιστήμονες θα πρέπει να είναι επιφυλακτικοί για την πρόκληση ισχυρών επιπέδων συνείδησης στα χιμαιρικά ζώα και στα αυτόνομα εγκεφαλικά οργανοειδή, προειδοποιούν. Αυτό που θα ήταν χρήσιμο, προσθέτουν, είναι να εντοπίζονται τυχόν αλλαγές στα βιολογικά χαρακτηριστικά και λειτουργίες που θα μπορούσαν να αυξήσουν την ηθικό status ενός ζώου, καθώς αυτό θα υπαγόρευε πώς και πότε θα χρησιμοποιηθούν τα μοντέλα στη μελλοντική έρευνα.
Οι συγγραφείς πιστεύουν ότι ανεξάρτητα από τη λειτουργική έκβαση της μεταμόσχευσης οργανοειδών του εγκεφάλου, η ευημερία του ζώου ξενιστή και άλλα κοινωνικο-νομικά ζητήματα πρέπει να εξεταστούν και θα πρέπει να αποτελούν σύνηθες μέρος αυτής της διεξαγόμενης έρευνας.
Πηγή: News Medical
Δημήτριος Λυγνός – Stagiaire ΕΕΒ
