Οι συγγραφείς συχνά διακρίνουν τους ναρκισσιστές και τους συν-εξαρτημένους ως αντίθετους, αλλά παραδόξως, αν και η εξωτερική τους συμπεριφορά μπορεί να διαφέρει, μοιράζονται πολλά ψυχολογικά χαρακτηριστικά. Στην πραγματικότητα, οι ναρκισσιστές παρουσιάζουν βασικά συμπτώματα της συν-εξάρτησης, όπως ντροπή, άρνηση, έλεγχος, εξάρτηση (ασυνείδητη) και δυσλειτουργική επικοινωνία και όρια, τα οποία οδηγούν σε προβλήματα οικειότητας. Μια μελέτη έδειξε σημαντική συσχέτιση μεταξύ ναρκισσισμού και συνεξάρτησης. Αν και οι περισσότεροι ναρκισσιστές μπορούν να χαρακτηριστούν ως συν-εξαρτημένοι, το αντίθετο όμως δεν ισχύει – οι περισσότεροι συν-εξαρτημένοι δεν είναι ναρκισσιστές. Δεν παρουσιάζουν τα κοινά χαρακτηριστικά της εκμετάλλευσης, του δικαιώματος και της έλλειψης ενσυναίσθησης.
Εξάρτηση
Η συν-εξάρτηση είναι μια διαταραχή ενός “χαμένου εαυτού”. Οι συν-εξαρτημένοι έχουν χάσει τη σύνδεσή τους με τον έμφυτο εαυτό τους. Αντ’ αυτού, η σκέψη και η συμπεριφορά τους περιστρέφονται γύρω από ένα πρόσωπο, μια ουσία ή μια διαδικασία. Οι ναρκισσιστές υποφέρουν επίσης από έλλειψη σύνδεσης με τον αληθινό τους εαυτό. Στη θέση του, ταυτίζονται με τον ιδανικό τους εαυτό. Η εσωτερική τους στέρηση και η έλλειψη σύνδεσης με τον πραγματικό τους εαυτό τους καθιστά εξαρτημένους από τους άλλους για επικύρωση. Κατά συνέπεια, όπως και άλλοι συν-εξαρτημένοι, η εικόνα του εαυτού τους, η σκέψη και η συμπεριφορά τους είναι προσανατολισμένες στους άλλους, προκειμένου να σταθεροποιήσουν και να επικυρώσουν την αυτοεκτίμηση και το εύθραυστο εγώ τους.
Κατά ειρωνικό τρόπο, παρά τη δηλωμένη υψηλή αυτοεκτίμηση, οι ναρκισσιστές αποζητούν την αναγνώριση από τους άλλους και έχουν μια ακόρεστη ανάγκη να τους θαυμάζουν – για να πάρουν τη “ναρκισσιστική τους προμήθεια”. Αυτό τους καθιστά εξίσου εξαρτημένους από την αναγνώριση των άλλων, όπως ένας εθισμένος είναι από τον εθισμό του.
Ντροπή
Η ντροπή βρίσκεται στον πυρήνα της συνεξάρτησης και του εθισμού. Προέρχεται από το γεγονός ότι μεγαλώνουν σε μια δυσλειτουργική οικογένεια. Η διογκωμένη αυτοαντίληψη των ναρκισσιστών συνήθως εκλαμβάνεται λανθασμένα ως αυτοαγάπη. Ωστόσο, η υπερβολική αυτοϊκανοποίηση και η αλαζονεία απλώς καθησυχάζουν την ασυνείδητη, εσωτερικευμένη ντροπή που είναι κοινή στους συν-εξαρτημένους.
Τα παιδιά αναπτύσσουν διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης του άγχους, της ανασφάλειας, της ντροπής και της εχθρότητας που βιώνουν μεγαλώνοντας σε δυσλειτουργικές οικογένειες. Η εσωτερικευμένη ντροπή μπορεί να προκύψει παρά τις καλές προθέσεις των γονέων και την έλλειψη φανερής κακοποίησης. Για να νιώσουν ασφάλεια, τα παιδιά υιοθετούν μοτίβα αντιμετώπισης που δίνουν γένεση σε έναν ιδανικό εαυτό. Μια στρατηγική είναι να προσαρμόζονται στους άλλους ανθρώπους και να αναζητούν την αγάπη, τη στοργή και την έγκρισή τους. Μια άλλη είναι η αναζήτηση αναγνώρισης, κυριαρχίας επί των άλλων. Οι στερεότυποι συνεξαρτημένοι ανήκουν στην πρώτη κατηγορία και οι ναρκισσιστές στη δεύτερη. Επιδιώκουν τη δύναμη και τον έλεγχο του περιβάλλοντός τους προκειμένου να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Η επιδίωξη του κύρους, της ανωτερότητας και της εξουσίας τους βοηθά να αποφεύγουν πάση θυσία να αισθάνονται κατώτεροι, ευάλωτοι, άποροι και αβοήθητοι.
Αυτά τα ιδανικά είναι φυσικές ανθρώπινες ανάγκες- ωστόσο, για τους συν-εξαρτημένους και τους ναρκισσιστές είναι καταναγκαστικά και επομένως νευρωτικά. Επιπλέον, όσο περισσότερο ένα άτομο επιδιώκει τον ιδανικό εαυτό του, τόσο περισσότερο απομακρύνεται από τον πραγματικό του εαυτό, γεγονός που αυξάνει την ανασφάλεια, τον ψεύτικο εαυτό και το αίσθημα ντροπής.
Αυτά τα ιδανικά είναι φυσικές ανθρώπινες ανάγκες- ωστόσο, για τους συν-εξαρτημένους και τους ναρκισσιστές είναι καταναγκαστικά και συνεπώς νευρωτικά. Επιπλέον, όσο περισσότερο ένα άτομο επιδιώκει τον ιδανικό εαυτό του, τόσο περισσότερο απομακρύνεται από τον πραγματικό του εαυτό, γεγονός που αυξάνει την ανασφάλεια, τον ψεύτικο εαυτό και την αίσθηση ντροπής. (Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτά τα μοτίβα και τον τρόπο με τον οποίο η ντροπή και η συν-εξάρτηση συν-εμφανίζονται στην παιδική ηλικία, ανατρέξτε στην ενότητα Conquering Shame and Codependency (Κατακτώντας τη ντροπή και την συν-εξάρτηση)).
Άρνηση
Η άρνηση είναι ένα βασικό σύμπτωμα της συνεξάρτησης. Οι συν-εξαρτημένοι γενικά αρνούνται την αλληλεξάρτησή τους και συχνά τα συναισθήματά τους και πολλές ανάγκες τους. Παρομοίως, οι ναρκισσιστές αρνούνται τα συναισθήματα, ιδιαίτερα εκείνα που εκφράζουν ευαλωτότητα. Πολλοί δεν παραδέχονται συναισθήματα ανεπάρκειας, ούτε καν στον εαυτό τους. Απορρίπτουν και συχνά προβάλλουν στους άλλους συναισθήματα που θεωρούν “αδύναμα”, όπως η λαχτάρα, η θλίψη, η μοναξιά, η αδυναμία, η ενοχή, ο φόβος και παραλλαγές τους. Ο θυμός τους κάνει να αισθάνονται ισχυροί. Η οργή, η αλαζονεία, ο φθόνος και η περιφρόνηση είναι άμυνες στην υποβόσκουσα ντροπή.
Οι συν-εξαρτημένοι αρνούνται τις ανάγκες τους, ιδιαίτερα τις συναισθηματικές ανάγκες, οι οποίες παραμελήθηκαν ή ντροπιάστηκαν μεγαλώνοντας. Μερικοί συν-εξαρτημένοι συμπεριφέρονται αυτάρκεις και βάζουν εύκολα τις ανάγκες των άλλων σε προτεραιότητα. Άλλοι συνεξαρτημένοι είναι απαιτητικοί από τους ανθρώπους για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Οι ναρκισσιστές αρνούνται επίσης τις συναισθηματικές ανάγκες. Δεν παραδέχονται ότι είναι απαιτητικοί και άποροι, επειδή το να έχουν ανάγκες τους κάνει να αισθάνονται εξαρτημένοι και αδύναμοι. Προβάλλουν τον κριτή ως άπορο.
Παρόλο που, οι ναρκισσιστές συνήθως δεν βάζουν τις ανάγκες των άλλων σε προτεραιότητα, μερικοί είναι στην πραγματικότητα άνθρωποι που ικανοποιούν τους ανθρώπους και μπορούν να είναι πολύ γενναιόδωροι. Εκτός από την εξασφάλιση της προσκόλλησης εκείνων από τους οποίους εξαρτώνται, συχνά το κίνητρό τους είναι η αναγνώριση ή το να αισθάνονται ανώτεροι ή μεγαλόσχημοι λόγω του γεγονότος ότι είναι σε θέση να βοηθήσουν ανθρώπους που θεωρούν κατώτερους. Όπως και άλλοι συν-εξαρτώμενοι, μπορεί να αισθάνονται ότι τους εκμεταλλεύονται και ότι δυσανασχετούν με τους ανθρώπους που βοηθούν.
Πολλοί ναρκισσιστές κρύβονται πίσω από ένα προσωπείο αυτάρκειας και αποστασιοποίησης όταν πρόκειται για ανάγκες συναισθηματικής εγγύτητας, υποστήριξης, πένθους, φροντίδας και οικειότητας. Η επιδίωξη της εξουσίας τους προστατεύει από το να βιώσουν την ταπείνωση του να νιώθουν αδύναμοι, λυπημένοι, φοβισμένοι ή να θέλουν ή να χρειάζονται κάποιον – τελικά, για να αποφύγουν την απόρριψη και το αίσθημα ντροπής. Μόνο η απειλή της εγκατάλειψης αποκαλύπτει πόσο εξαρτημένοι είναι πραγματικά.
Επιμέλεια κειμένου: Βίκυ Μπαφατάκη
Πηγή: https://psychcentral.com/
