Ο πατέρας μου Χρήστος Μουσόπουλος γεννήθηκε το 1909 στο Νεστόριο Καστοριάς. Έφυγε από το χωριό του νέος και στα χρόνια του μεσοπολέμου εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ξάνθη. Το 1948 παντρεύθηκε τη μητέρα μου Μαρίκα Βόγια, με καταγωγή από τη Μαρώνεια της περιοχής Ροδόπης. Γεννήθηκα στις 16 του Μάη 1949 και η αδελφή μου τρία χρόνια μετά, το 1952.
Από την παιδική μου ηλικία ήξερα για τις πατρίδες των γονέων μου μερικά πράγματα βασικά, δεν μπορώ να πω ότι γνώριζα πολλές λεπτομέρειες. Είχαμε από τη μεριά του πατέρα μου συγγενείς κυρίως της οικογένειας Ράλλη, με τους οποίους ανταλλάσσαμε συχνά επισκέψεις. Τη θεία Μαρία και το θείο Μιχάλη και τα παιδιά τους Θεμιστοκλή, Θανάση, Κώστα και Λουκά. Πηγαίναμε στο σπίτι τους στην περιοχή Χατζησταύρου, που είχε και άλλους καστοριανούς και νεστραμίτες. Δεν θυμάμαι να μιλούνε, μπροστά μας τουλάχιστον, τη γλώσσα τους.
Ο πατέρας μου ήταν ο ‘Μούτσος’, όπως συχνά τον αποκαλούσαν. Μου είπε ότι ο πατέρας του ή ο παππούς του – δεν είμαι βέβαιος – ήταν στα καράβια, γι’ αυτό είχε τούτο το επώνυμο. Μέχρι να παγιωθεί το επώνυμο Μουσόπουλος, σε διάφορα χαρτιά βλέπω Μουτσόπουλος, Μητσόπουλος.
Έχουμε μια ωραία εικόνα του Αγίου Αθανασίου (σαν χαλκομανία) διαστάσεων 20Χ14 εκατοστών, που στο πίσω μέρος της γράφει με ωραία καλλιγραφικά γράμματα με μελάνη τα εξής:
«Αθανάσιος Μουτσιοπούλου του Χρήστου και της Μαρίκας Εγενήθη τη 16ην 5ου 1949 ημέρα Δευτέρα και ώρα 6ην π.μ. εις το Δ. Νοσ. Ξάνθης – ΧρΜουτσιόπουλος
Ξάνθη τη 8-12-49»
Δεν διόρθωσα τίποτε, να προσθέσω ότι έχει πνεύματα και τόνους. Ο γραφικός του χαρακτήρας ήταν σταθερός, ευανάγνωστος. Νομίζω ότι τελείωσε εξατάξιο σχολείο, μας έλεγε ότι έκαναν Όμηρο, Ιλιάδα και Οδύσσεια από μετάφραση. Ήταν άριστος στα μαθηματικά, διάβαζε εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία ως το τέλος της ζωής του. Η εικόνα του Αγίου Αθανασίου πρέπει να αγοράστηκε όταν βαφτίστηκα. Με βάφτισαν γιατί έκλαιγα πολύ, η μαμά ‘θα με έριχνε από το παράθυρο’ του δεύτερου ορόφου της ‘πολυκατοικίας’ όπου μέναμε όταν γεννήθηκα. Μετά πήγαμε Τσιμισκή 30, στο σπίτι που μεγάλωσα. Ήταν το τσιγαρατσίδικο του παππού μου Γεώργιου Βόγια, πατέρα της μητέρας μου – κατασκεύαζε και πουλούσε χύμα τσιγάρα.
Φαίνεται ότι μετά τον πόλεμο ο μπαμπάς επέλεξε τον νέο τύπο – λες και είχε την κλήση της … Μούσας. Έτσι με το γάμο του και μετά ξεκίνησε μια καινούρια πορεία.
Είχε αφήσει πίσω του το Νεστόριο – δεν πήγε ποτέ στην πατρίδα του. Ρίζωσε στην Ξάνθη, στην οποία ήρθε παλικαράκι, δούλεψε, παντρεύτηκε, έκανε παιδιά και εγγόνια. Εδώ πέθανε στις 15 Απριλίου 1992, αφού η γυναίκα του είχε φύγει στις 16 Ιανουαρίου 1990.
Όταν ήμουν φοιτητής στη Θεσσαλονίκη, 1967-72, για πρώτη φορά πήγα στο Νεστόριο στη θεία Σταυρούλα Πάσχου, στην αδελφή του, όπου γνώρισα και την άλλη αδελφή του την Ευγενία Γιούπα και όλα τα ξαδέλφια μου. Έμεινα αρκετές μέρες στη θεία Σταυρούλα, πολύ ωραίες οι αναμνήσεις μου, πρώτη φορά ζούσα σε χωριό. Γυρίσαμε σε γύρω περιοχές, διάβασα, έγραψα.
Έτσι άνοιξε ένας δρόμος προς τις ρίζες μου. Γι’ αυτό άρχισα να λέω ότι είμαι θρακομακεδόνας, θέλοντας με τούτη τη σύνθετη λέξη να δείξω τις δύο ρίζες μου. Στο γάμο μου το 1979 χάρηκα ιδιαίτερα που ήρθε η θεία Σταυρούλα. Φοβόμασταν, μήπως πάθει τίποτε η καρδιά του μπαμπά, που θα συναντούσε μετά τόσα χρόνια την αδελφή του. Όλα πήγαν τέλεια. Άκουσα τότε τον πατέρα να συζητά στη γλώσσα τους με τη θεία.
Στη συνέχεια πήγαμε για Πάσχα στο Νεστόριο οι νιόπαντροι. Πάσχα με χιόνια – πολύ ενδιαφέρον. Σταδιακά οι σχέσεις μας με το χωριό του πατέρα πύκνωσαν. Κυρίως με το Νίκο της θείας Σταυρούλας και την Ευθυμία, και μετά με τον Παντελή Πάσχο. Τα τελευταία χρόνια ήρθε στην Ξάνθη ο Παντελής με την οικογένειά του, ενώ πήγαμε και εμείς με τα παιδιά μας στην Καστοριά και στο Νεστόριο.
Μια εξομολόγηση. Συγκινήθηκα με το River Party, στην αρχή. Όταν όμως έγινε κάτι άλλο από γιορτή του Νεστόριου (όπως και έγινε και του Άδρα εδώ στον Έβρο) κρύωσε το ενδιαφέρον μου.
Πριν από λίγους μήνες η φίλη μου Χαρίκλεια Μαργαριτοπούλου μου έδωσε και είδα ένα βιβλίο που ετοιμάζει για την περιοχή μας και την παρουσία των Ηπειρωτών. Ανάμεσα στα άλλα πολύ ενδιαφέροντα συνάντησα το Νεστόριο και τον λόγιο μητροπολίτη Ξάνθης Ιωακείμ Μαρτινιανό που έγραψε για τη Μοσχόπολη, απόπου προέρχονται πολλοί νεστορίτες. Στη βιβλιοθήκη μου έχω έναν τόμο του μακαρίτη Ιωακείμ. Ήμουν τεσσάρων ετών όταν πέθανε το 1953, σαν όνειρο θυμάμαι τη νεκροφόρα να τον μεταφέρει καθιστό μπροστά από τη γωνία του φούρνου Καφαντάρη στην οδό Τσιμισκή.
Ο τόμος του κυρού Ιωακείμ Μαρτινιανού φέρει τον τίτλο «Συμβολαί εις την Ιστορίαν της Μοσχοπόλεως – Α΄ Η ιερά μονή του Τιμίου Προδρόμου κατά τον εν αυτή κώδιακ 1630 – 1875» Αρχαίος εκδοτικός οίκος Δημητρίου Δημητράκου Α.Ε. Αθήναι 1939, σελ. 193. Στη σελίδα 101, σχολιάζοντας ένα έγγραφο του 1824, ανάμεσα στα άλλα διαβάζουμε: «Της φεουδαρχικής δικαιοδοσίας του οίκου Μουζάκη επεκτεινομένης επί των σήμερον επαρχιών, Βελεγράδων (Βερατίου – Αυλώνος), Κορυτσάς, και Καστορίας, με όριον απώτατον τα χωρία, εκείθεν μεν Σελενίτσα, παρά τον Αυλώνα, εντεύθεν δε, το Νεστράμη ή Άγιος Νέστωρ παρά την Καστορίαν, έδρα κεντρική ην η Τομορίτσα».
Το υπό έκδοση σημαντικό βιβλίο της φίλης Χαρίκλειας και ο τόμος αυτός του μητροπολίτη Ιωακείμ μού γέννησαν το ερώτημα γιατί, ενώ ως τώρα έχω γράψει τόσα κείμενα για πολλά θέματα, δεν έγραψα κάτι για την πατρίδα του πατέρα μου. Αναζήτησα στοιχεία στο διαδίκτυο, και μετά απευθύνθηκα στον πολιτιστικό σύλλογο Νεστορίου για βιβλιογραφική ενημέρωση. Ο δημιουργικός και ευγενής Κώστας Σουλτανίδης είχε την καλοσύνη με το γιο του Βαγγέλη που σπουδάζει στο Πολυτεχνείο Ξάνθης μου έστειλε τρία εξαιρετικά βιβλία:
– «Νεστόριο – ένα παράθυρο στο χθες και σήμερα του Νεστορίου με τη ματιά του Κώστα Σουλτανίδη», 2014
– «Γνωριμία με το Νεστόριο Καστοριάς (Ανθρωπογεωγραφική Μελέτη)» του Μιχαήλ Ι. Κωστόπουλου, Καστοριά, 1998
– «Νεστόριο – αναδρομή στις ρίζες», της Στεργιανής Κάδρα – Πλιάκου, Νεστόριο 2016
Στη βιβλιοθήκη μου είχα το βιβλίο:
– «Τουριστικός Οδηγός Καστοριάς» του Νικ. Γ. Δασκαλάκη, Αθήνα, 1979,
που το αγοράσαμε όταν πήγαμε με τη Δήμητρα στην περιοχή για πρώτη φορά. Διασώζεται μάλιστα και το εισιτήριο του ΚΤΕΛ…
Αυτό το διάστημα διάβασα με πολλή λαχτάρα και νοσταλγία τα βιβλία, προσπαθώντας να συγκολλήσω τα κομματάκια του παρελθόντος, της μνήμης.
Με ευγνωμοσύνη για τον πατέρα μου, που έφερε τα ευγενέστερα στοιχεία του Νεστορίου στην Ξάνθη. Που αγαπούσε πράγματα απλά και ωραία, τη φύση, την ιστορία, τα διαβάσματα, τη μαγειρική, την οικογένειά του.
Όταν μιλώ για το Νεστόριο μιλώ για τον πατέρα. Αγαπούσε τον άνθρωπο και όχι τα πράγματα. Όταν μας μιλούσε για τις πολεμικές του αναμνήσεις, τόνιζε τα ανθρωπιστικά στοιχεία. Με καμάρι θυμόταν πως στη βόρεια Ήπειρο όταν βρήκαν ένα ερειπωμένο χωριό, σε ένα κατεστραμμένο σπίτι βρήκε βιβλία, προτίμησε αυτό από την καραβάνα στο φτωχό στρατιωτικό γυλιό του..
Από τα βιβλία που προανέφερα, σημείωσα κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία, που θα τα τοποθετήσω σε ένα μελλοντικό κείμενο, σα να τα βάζω στο γυλιό του μπαμπά.
Θανάσης Μουσόπουλος – φιλόλογος – συγγραφέας
Ξάνθη, Αύγουστος 2017
