Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου ορίστηκε στις 4 Φεβρουαρίου με πρωτοβουλία της UICC (Διεθνή Ένωση κατά του Καρκίνου) με στόχο την ευαισθητοποίηση κοινωνιών και κυβερνήσεων ώστε να βελτιωθεί η πρόσβαση των ανθρώπων στην πρώιμη διάγνωση, την ενημέρωση και την πρόληψη που είναι αυτά που σώζουν ζωές.
Τον όρο «καρκίνο» εισήγαγε ο Ιπποκράτης εννοώντας όγκους και εξογκώματα που προκαλούν εσωτερικά και εξωτερικά έλκη. Σήμερα, αναγνωρίζουμε σαν «καρκίνο» το σύμπλεγμα των νόσων που χαρακτηρίζονται από άναρχη και ανοργάνωτη ανάπτυξη προσβεβλημένων κυττάρων, με χαρακτηριστικό την καταστρεπτική πίεση των υγιών κυττάρων, τη δυνατότητα του καρκίνου να φτιάχνει δικά του αγγεία για να επιβιώνει και να αναπτύσσεται αλλά και κάτι άλλο να «εισέρχεται» μέσα στα αγγεία και να «μεταναστεύει» σε άλλα αγγεία, δηλαδή πρακτικά παντού στο σώμα.
Κάθε όγκος δεν είναι καρκίνος. Υπάρχουν όγκοι που αναπτύσσονται με ταχύτητα αλλά δεν καταστρέφουν ή δεν μεταναστεύουν. Είναι καλοήθεις και δεν σκοτώνουν. Οι όγκοι με τα επιθετικά χαρακτηριστικά του καρκίνου αποκαλούνται «κακοήθεις».
Καρκίνος και αμείλικτοι αριθμοί
Ο καρκίνος είναι η δεύτερη αιτία θανάτου παγκοσμίως μετά τις καρδιοπάθειες. Είναι, δηλαδή, η δεύτερη αιτία θανάτου που προσβάλλει άτομα σταθερά μεγάλης ηλικίας αλλά και παιδιά. Το 2018 εμφανίστηκαν άνω των 18 εκατομμυρίων νέες περιπτώσεις ανά την υφήλιο και σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ο καρκίνος ευθύνεται για 9,6 εκατομμύρια θανάτων. Συνολικά, 1 στους 6 θανάτους οφείλεται στον καρκίνο.
Από τα 18 εκατομμύρια νέων περιπτώσεων, τα 5 εκατομμύρια αφορούν τους συχνότερους, δηλαδή μαστό, στόμα, τράχηλο της μήτρας και παχύ έντερο, δηλαδή καρκίνους που εύκολα ανακαλύπτονται σε πρώιμα στάδια.
Όπως μας εξηγεί ο Θωρακοχειρουργός – Αγγειοχειρουργός Κωνσταντίνος Μαρκόπουλος, η επιδημιολογική έρευνα θανάτων από καρκίνο έδειξε ότι το 20% των θανάτων από καρκίνο οφείλεται στο κάπνισμα, το 80% στην παχυσαρκία, την έλλειψη φυσικής δραστηριότητας και την κατανάλωση αλκοόλ. Στον αναπτυγμένο κόσμο (ΗΠΑ, Ε.Ε) το 20% των καρκίνων οφείλεται σε μολύνσεις, όπως ηπατίτιδα Β, ηπατίτιδα C, ιό HPV.
Οι πλέον συχνοί καρκίνοι στον άνδρα είναι του πνεύμονα, του προστάτη, του παχέος εντέρου, ενώ στις γυναίκες συχνότεροι είναι του μαστού, του παχέος εντέρου, του πνεύμονα και του τραχήλου της μήτρας.
Ο καρκίνος είναι συχνότερος στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και στις αναπτυγμένες χώρες καθώς εκεί συμβαίνουν αλλαγές στον τρόπο ζωής.
Προστασία από τον καρκίνο
Είναι απόλυτα τεκμηριωμένο ότι ο τρόπος ζωής μας αυξάνει τη συχνότητα του καρκίνου. Η συχνότητα καπνίσματος αυξάνει τα ποσοστά καρκίνου πνεύμονος, λάρυγγα, οισοφάγου, στόματος και ουροδόχου κύστεως. Η Ελλάδα είναι πλέον πρώτη στο κάπνισμα μεταξύ των κρατών του ΟΟΣΑ. Το αλκοόλ σχετίζεται με τον φάρυγγα, τον οισοφάγο το ήπαρ και το έντερο.
Η ανθυγιεινή διατροφή που περιλαμβάνει υπερβολική κατανάλωση κόκκινου κρέατος, η παχυσαρκία και η έλλειψη σωματικής άσκησης έχει συσχέτιση με τον καρκίνο του μαστού, του εντέρου, της μήτρας και του στομάχου.
Αν αυτά τα προσθέσουμε μαζί, συμπεραίνουμε ότι ένας άνθρωπος παχύσαρκος, αγύμναστος που καπνίζει και καταναλώνει συστηματικά αλκοόλ, έχει μεγάλη πιθανότητα να νοσήσει από καρκίνο.
Στους παράγοντες που πρέπει ακόμα να αποφεύγουμε είναι η υπερβολική έκθεση στον ήλιο, η κατανάλωση μολυσμένου νερού ή προϊόντων με φυτοφάρμακα και βιομηχανικά προϊόντα όπως αμίαντο, νικέλιο και σίδηρο.
Καρκίνος: Θεραπεία και επιβίωση
Το άκουσμα της λέξης καρκίνος ασφαλώς προκαλεί αναστάτωση, φόβο και συχνά κατάθλιψη. Η διαχείριση του «κακού νέου» απαιτεί οικογενειακή και ίσως ψυχολογική υποστήριξη.
Ωστόσο, οφείλουμε να γνωρίζουμε ότι στο 80% των περιπτώσεων καρκίνου της παιδικής ηλικίας υπάρχει πλέον ίαση και στους ενήλικες όριο απαλλαγής από τον καρκίνο είναι η πενταετία από τη διάγνωση και την έναρξη θεραπευτικού πρωτοκόλλου.
Η ζωή και η ποιότητά της εξαρτάται από:
1. Το είδος του καρκίνου
2. Το στάδιο του καρκίνου που διαγνώστηκε (μέγεθος, μεταστάσεις κοντινές ή απομακρυσμένες)
3. Τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του καρκίνου (διηθητικότητα)
4. Τη θεραπεία
5. Τη φυσική και συναισθηματική υγεία
Σήμερα, η διάγνωση μπορεί να γίνει έγκαιρα και με ασφάλεια χάρη στην τεχνολογική έκρηξη με λεπτομερείς εξετάσεις, όπως αξονική τομογραφία υψηλής ευκρίνειας, μαγνητική τομογραφία, PET SCAN, ενδοσκοπικές μέθοδοι, κλπ.
Αλλά και η θεραπεία έχει κάνει τεράστια βήματα εκτός της κλασσικής τριάδας, όπως χειρουργική αφαίρεση, ακτινοβολία- χημειοθεραπεία. Έχουν προστεθεί η ανοσοθεραπεία που είναι η κινητοποίηση της ίδιας της άμυνας του οργανισμού του καρκινοπαθούς και η χρήση των laser που έχουν τη δυνατότητα να καταστρέφουν όγκους σχεδόν αναίμακτα.
Στρατηγική εναντίον του καρκίνου
Είναι στο χέρι μας να περιοριστεί η συχνότητα του καρκίνου αλλά και να μειωθεί και η θνησιμότητα από αυτόν. Οι πολίτες οφείλουν να έχουν μια καλύτερη ζωή, πιο προσεκτική και πιο υγιεινή, υπενθυμίζει ο Θωρακοχειρουργός – Αγγειοχειρουργός Κωνσταντίνος Μαρκόπουλος.
Η πολιτεία έχει χρέος να προωθήσει τις υποχρεωτικές εξετάσεις πρόληψης ώστε τα περιστατικά καρκίνου να διαγνώσκονται νωρίς, δηλαδή πρώιμα και η θεραπεία να είναι αποτελεσματική χωρίς κόπο από τον ασθενή.
Η ιατρική κοινότητα έχει χρέος να υιοθετήσει τις νέες μεθόδους, να λειτουργήσει ογκολογικά συμβούλια για κάθε ασθενή και κυρίως να εντατικοποιήσει την πρωτοβάθμια φροντίδα και την πρώιμη διάγνωση. Είναι προτιμότερο να «ψάχνουμε» τον καρκίνο παρά να τον θεραπεύουμε όταν έχει προχωρήσει.
Ο καρκίνος στην Ελλάδα
Η τελευταία παγκόσμια στατιστική αποτύπωση του καρκίνου, το 2012, από τον ΠΟΥ αναδεικνύει διαρκή αυξητική τάση και ιδιαίτερα για την Ευρώπη, στις σκανδιναβικές χώρες, τη Γαλλία, Ιρλανδία, Αυστρία κλπ. Η Ελλάδα στην εκτίμηση κινδύνου για το μέλλον είναι χαμηλά σχετικά μαζί με την Ισπανία. Ωστόσο, το 2012 οι νέες εμφανίσεις καρκίνου για άνδρες είναι 23.319 περιπτώσεις και για τις γυναίκες είναι 17.652 και δυστυχώς η πρόβλεψη για το 2025 είναι αντίστοιχα 27.000 και 20.000.
Στα νέα κρούσματα είναι πρώτος ο καρκίνος του πνεύμονα και ακολουθούν ο καρκίνος του μαστού, της ουροδόχου κύστεος, του εντέρου, λευχαιμίες κλπ.
Η Ελλάδα, η χώρα με την περίφημη και πολυδιαφημισμένη μεσογειακή διατροφή έχει την πρώτη θέση στην παχυσαρκία, στην παιδική παχυσαρκία, στο κάπνισμα και εμφανίζει ιδιαίτερα αυξητικές τάσεις στην κατανάλωση αλκοόλ στις νεανικές ηλικίες. Επομένως, στη χώρα μας απαιτείται αλλαγή κουλτούρας του τρόπου ζωής, επίμονη ενημέρωση των πολιτών και πιθανότατα εισαγωγή σχετικής παραμέτρου στην εκπαίδευση των νέων ανθρώπων.
Ακόμα απαιτείται ο υποχρεωτικός προληπτικός έλεγχος σε άτομα άνω των 40 ετών μέσω του οικογενειακού ιατρού και αυξημένη φροντίδα των καρκινοπαθών τελικού σταδίου, κάτι που απουσιάζει παντελώς από τη χώρα.
Η Ελλάδα διαθέτει υψηλό επίπεδο ιατρικού δυναμικού που είναι ζηλευτό σε όλο τον κόσμο. Αυτό το τεράστιο πλεονέκτημα μετριάζεται από την κακή οργάνωση των υπηρεσιών υγείας. Η Ελλάδα δεν έχει ανάγκη νέων νοσοκομειακών κλινών, έχει ανάγκη ικανής πρωτοβάθμιας φροντίδας που θα αναλάβει την πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση (early diagnosis) καθώς και ποιοτική αναβάθμιση των περιφερειακών νοσοκομείων με εξειδικευμένες κλινικές.
Τέλος, δεν είναι κατανοητό γιατί στα νοσοκομεία δεν λειτουργούν τα ογκολογικά συμβούλια που είναι απαραίτητα για τη χάραξη στρατηγικής στην αντιμετώπιση κάθε προχωρημένης μορφής καρκίνου.
Όλοι οι πολίτες και οι επιστήμονες υγείας οφείλουμε να ζούμε με τον καρκίνο, να μάθουμε πως τον αντιμετωπίζουμε και κυρίως πως τον προλαβαίνουμε.
Γράφει ο Θωρακοχειρουργός – Αγγειοχειρουργός Κωνσταντίνος Μαρκόπουλος
