Οι πλάκες του πολιτισμού. Το Λονδίνο, η ‘Λόντρα’ του Νίκου Καζαντζάκη, κρατάει στο Βρετανικό Μουσείο 56 πλάκες της ζωφόρου και 15 μετόπες, ενώ 40 λίθοι της ζωφόρου και 48 μετόπες βρίσκονται στην Αθήνα.Το Bloomsbury εκθέτει 17 εναέτιες φιγούρες, μια Καρυάτιδα
κι έναν κίονα από το Ερέχθειο. Όταν οι πλάκες του πολιτισμού θρυμματίστηκαν, τίποτα από τη σημερινή εξέλιξη δεν θα μπορούσε να μας εκπλήξει, μόνο να μας θλίψει.
Αμβροσία και… καναπεδάκια
Ο Περικλής και ο Φειδίας σίγουρα δεν γνώριζαν τα καναπεδάκια και τα πλαστικά πιάτα. Όπως δεν γνώριζαν ότι τα αγάλματα τους, με τα καλλίγραμμα σώματα και την αριστοτεχνική μορφή, θα γεύονταν κάποια στιγμή τα θεσπέσια αυτά εδέσματα. Πού να φαντάζονταν τι επιφύλασσε το μέλλον στα αριστουργήματά τους!
Στις 8 Νοεμβρίου του 1999, η αγγλική εφημερίδα ‘Guardian’ αποκάλυψε ότι η διοίκηση του Βρετανικού Μουσείου νοικιάζει την αίθουσα που βρίσκονται τα μάρμαρα του Παρθενώνα, περισσότερες από 50 φορές το χρόνο, για επίσημα δείπνα. Το ποσό ενοικίασης ανέρχεται σε 40.000 – 50.000 λίρες τη βραδιά, περίπου 40.000 Ευρώ.
Οι σερβιτόροι φορούν αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή ενδυμασία. Η μουσική δεν προέρχεται από σύγχρονα μουσικά ψηφιακά συγκροτήματα, αλλά από…άρπα. Το κάπνισμα και ο χορός, ευτυχώς, δεν επιτρέπονται. Μπορούν μόνο να κυκλοφορούν μ’ ένα ποτήρι κρασί στα χέρια. «Υπάρχει κίνδυνος να προκληθούν φθορές. Φανταστείτε ένας καλεσμένος ν΄ αδειάσει το ποτήρι του επάνω στα γλυπτά», λέει αγανακτισμένος ο
Anthony Snodgrass, καθηγητής Αρχαιολογίας στο πανεπιστήμιο του Cambridge.
Η διοίκηση του Μουσείου, αντιμέτωπη με τα επικριτικά σχόλια και τις σφοδρές αντιδράσεις, δήλωσε με φανερή αμηχανία: «Όλος ο κόσμος το κάνει. Η αίθουσα ενοικιάζεται σε πλούσιους και σοβαρούς χορηγούς. Κανείς δεν είναι γυμνός ή απρεπώς ενδεδυμένος». Άλλωστε, το παραμικρό λάθος των καλεσμένων κοστίζει 2 εκατομμύρια λίρες.
Πλαστικός χειρουργός για μάρμαρα
Οι αποκαλύψεις του ιστορικού William St Clair, που είδαν το φως της δημοσιότητας το 1998, και αφορούσαν στη φθορά που έχουν υποστεί τα Μάρμαρα του Παρθενώνα από την…εγχείριση καθαρισμού, ξεσήκωσαν θύελλα αντιδράσεων από την ελληνική πλευρά.
Οι ζημιές που έχουν προκληθεί στα ελληνικά μάρμαρα είναι, σύμφωνα με Έλληνες αρχαιολόγους, ανυπολόγιστες και μη αναστρέψιμες.
Η ιστορία του καταστροφικού καθαρισμού έχει ξεκινήσει από τον προηγούμενο αιώνα. Πρώτη φορά καθαρίστηκαν όταν ακόμη ήταν στα χέρια του Έλγιν. Μάλιστα, ο λόρδος Έλγιν ήθελε να χρησιμοποιήσει και αραιό διάλυμα θεϊκού οξέως, αλλά ευτυχώς, τελευταία στιγμή, κάτι τον απέτρεψε από τα σχέδιά του.
Τα μάρμαρα όμως υποβλήθηκαν σε καθαρισμό το 1816, όταν αποκτήθηκαν από το Βρετανικό Μουσείο, αλλά και λίγα χρόνια αργότερα, το 1836 ή 1837.
Το 1845 ήδη παρατηρούνται τα πρώτα προβλήματα στην επιφάνεια των μαρμάρων. Η αιτιολογία είναι διττή: τα κάρβουνα που χρησιμοποιούνταν για τη θέρμανση του μουσείου και η ατμοσφαιρική ρύπανση.
Το 1857, ο Sir Michael Faraday επιχείρησε να πλύνει τα μάρμαρα, αλλά το σαπούνι δεν έφερε τα αποτελέσματα που επιθυμούσε. Έτσι, δοκίμασε αλκαλικές ενώσεις, άνθρακες και υδροξείδια. Επειδή όμως τα μάρμαρα δεν άσπρισαν, χρησιμοποίησε αραιό διάλυμα νιτρικού οξέως. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, τα μάρμαρα είχαν συντηρηθεί με τις πιο βάρβαρες μεθόδους.
Η διαδικασία καθαρισμού τους συνεχίστηκε μέχρι και τη δεκαετία του 1930. Το 1938-9, ο λόρδος Devane σκέφτηκε να δημιουργήσει μια ειδική αίθουσα για να στεγάσει τα Παρθενώνια μάρμαρα. Ήθελε λοιπόν να είναι άσπρα και να μην έχουν τη σκούρα κρούστα πάνω τους. Έτσι, κατέφυγε στις πιο βίαιες μεθόδους, χρησιμοποιώντας συρμάτινες βούρτσες, σκληρά εργαλεία και μια χημική ένωση σαν τη βενζίνη.
Ο ιστορικός και συγγραφέας του βιβλίου με θέμα τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, William St Clair, υποστηρίζει ότι μερικά από τα ελληνικά γλυπτά έχουν υποστεί ζημιές στο 90% της επιφάνειάς τους.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι τα γεννητικά όργανα ορισμένων αντρικών γλυπτών έχουν ακρωτηριαστεί για λόγους…πουριτανισμού της αγγλικής κοινωνίας.
Η κινητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης
Όταν ο Νίκος Καζαντζάκης επισκέφθηκε το Βρετανικό Μουσείο το 1939, δεν έκρυψε το συναίσθημα που ένιωσε: «τα Μάρμαρα, κι οι μορφές που απεικονίζονταν, έδειχναν φυλακισμένα». Σήμερα, τόσα χρόνια μετά, τα Μάρμαρα του Παρθενώνα έχουν αναχθεί σε διεθνές πολιτικό ζήτημα.
Επιφανείς πολιτικοί, ιστορικοί και άνθρωποι των γραμμάτων τάσσονται με δηλώσεις τους υπέρ της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα…στον Παρθενώνα.
Τα δύο μεγάλα στοργικά μάτια του Ελληνισμού δεν σταματούν να αγωνίζονται για τον επαναπατρισμό των μαρμάρων του Παρθενώνα…για την τεράστια κλεμμένη κληρονομιά της αττικής γης.
Δημοσιογραφική Επιμέλεια: Βίκυ Μπαφατάκη
Αρχαιολόγος – Επικοινωνιολόγος
Συνεργάστηκαν: Βίκυ Αλεξανδροπούλου, Παντελής Σπυριδάκης
Επιμέλεια κειμένου: Θεοδώρα Δαρβίρη
